'Kết quả lịch sử' trong chuyến thăm của Tổng thống Azerbaijan tới Mỹ: Không chỉ có thỏa thuận với Armenia?
Mới đây, Azerbaijan đã ra thông cáo về kết quả chuyến thăm của Tổng thống nước này Ilham Aliyev tới Mỹ, trong đó khẳng định, các thỏa thuận đạt được trong chuyến thăm và kết quả trong quá trình bình thường hóa quan hệ với Armenia đều có ý nghĩa lịch sử.
Từ trái qua phải: Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan ký kết tuyên bố chung ngày 8/8. (Nguồn: Đại sứ quán Azerbaijan tại Việt Nam)
Trong chuyến thăm hai ngày 7-8/8, Tổng thống Aliyev và người đồng cấp Mỹ Donald Trump đã ký Biên bản ghi nhớ giữa hai chính phủ về việc thành lập Nhóm công tác chiến lược để xây dựng Hiến chương về Quan hệ đối tác chiến lược giữa Cộng hòa Azerbaijan và Mỹ nhằm nâng tầm quan hệ song phương lên đối tác chiến lược.
Theo Biên bản ghi nhớ, hai nước sẽ thành lập Nhóm công tác chiến lược trong vòng sáu tháng để xây dựng Hiến chương đối tác chiến lược, nhằm tăng cường quan hệ đối tác chiến lược trong các lĩnh vực cùng quan tâm.
Nhóm công tác sẽ ưu tiên các lĩnh vực như kết nối khu vực, bao gồm năng lượng, thương mại và vận tải; đầu tư kinh tế, bao gồm trí tuệ nhân tạo và cơ sở hạ tầng kỹ thuật số; cũng như quốc phòng, an ninh và chống khủng bố.
Thông cáo của Azerbaijan cho biết, một điểm nhấn quan trọng của chuyến thăm, được đánh giá là mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, là Sắc lệnh Hành pháp do Tổng thống Mỹ ký về việc gia hạn miễn trừ Điều 907 của Đạo luật Hỗ trợ tự do, trong cuộc gặp song phương giữa hai Tổng thống.
Đề cập hội nghị thượng đỉnh ba bên giữa hai nhà lãnh đạo của Azerbaijan và Mỹ với Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan, thông cáo cho biết, ông Aliyev và ông Pashinyan đã ký kết tuyên bố chung trước sự chứng kiến của Tổng thống Trump.
Ngoài ra, các ngoại trưởng hai nước đã ký tắt dự thảo Hiệp định về Thiết lập hòa bình và quan hệ giữa Azerbaijan và Armenia, đồng thời ký một bản kiến nghị chung gửi Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE) yêu cầu chấm dứt Tiến trình Minsk của OSCE và các cơ quan liên quan.
Dự thảo thỏa thuận khẳng định hai nước công nhận và tôn trọng chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, bất khả xâm phạm biên giới quốc tế và độc lập chính trị của nhau, không có và sẽ không đưa ra yêu sách lãnh thổ, không sử dụng hoặc đe dọa dùng vũ lực cũng như không can thiệp công việc nội bộ của nhau.
Hai bên sẽ thiết lập quan hệ ngoại giao trong vòng thời hạn nhất định sau khi phê chuẩn, đàm phán phân định và cắm mốc biên giới, không triển khai lực lượng bên thứ ba dọc biên giới, thực hiện các biện pháp an ninh, xây dựng lòng tin, hợp tác chống cực đoan, khủng bố, phân biệt đối xử.
Thỏa thuận cũng đề cập xử lý các vụ mất tích trong xung đột, hợp tác kinh tế, môi trường, nhân đạo và văn hóa; cơ chế giải quyết tranh chấp; rút hoặc chấm dứt mọi khiếu kiện trước đây; thành lập ủy ban song phương giám sát thực thi.
Phía Azerbaijan đánh giá, việc ký kết thỏa thuận này tái khẳng định chương trình nghị sự hòa bình của Baku. Trong khuôn khổ điều khoản liên quan việc ký tắt Hiệp định về Thiết lập hòa bình và quan hệ giữa Azerbaijan và Armenia, hai bên thừa nhận rằng cần có thêm hành động để đạt được việc ký kết và phê chuẩn Hiệp định.
Một điều khoản đáng chú ý khác trong thỏa thuận là cam kết mở các tuyến giao thông và liên lạc giữa hai nước. Tuyên bố này nhấn mạnh sự cần thiết phải bảo đảm kết nối thông suốt giữa phần lãnh thổ chính của Azerbaijan và vùng Nakhchivan.
Tài liệu này cũng đề ra một dự án kết nối đặc biệt sẽ được triển khai trong lãnh thổ Armenia có tên gọi “Con đường Trump vì hòa bình và thịnh vượng quốc tế”. Sáng kiến này do Mỹ dẫn đầu, nhằm mục đích thiết lập kết nối thông suốt giữa phần lãnh thổ chính của Azerbaijan và vùng Nakhchivan thông qua lãnh thổ Armenia.
