Hoa vàng nở giữa non xanh

Mang cây rừng về nhà

Theo con đường bê tông nhỏ dẫn vào thôn Bản Bẳng, xã Nghĩa Tá, chúng tôi tìm đến nơi những bông trà hoa vàng đang được nâng niu như một sản vật quý. Trong căn nhà nhỏ, chị Dương Khánh Ly đang tỉ mẩn lựa chọn những bông hoa vàng đã sấy khô, xếp ngay ngắn vào hộp để chuẩn bị cho chuyến hàng cuối năm.

Các thành viên Hợp tác xã Nông lâm Nghĩa Tá đóng gói trà hoa vàng, chuẩn bị sản phẩm đưa ra thị trường.

Chị Dương Khánh Ly quê gốc ở xã Yên Trạch, năm 2015, chị theo chồng đến với thôn đồng bào dân tộc Dao tiền ở Bản Bẳng. Khi ấy, thôn bắt đầu có điện, đường còn gập ghềnh bùn đất. Đời sống của bà con nơi đây còn nhiều khó khăn, sống chủ yếu dựa vào khai thác lâm sản. Những tán rừng rộng lớn ở Nghĩa Tá có rất nhiều cây dược liệu quý hiếm, đặc biệt là cây trà hoa vàng. Người dân ở xã Nghĩa Tá do chưa hiểu hết giá trị của trà hoa vàng nên thường hái về bán với giá rất rẻ, có người còn đào cả gốc đem bán ở chợ. Trung bình mỗi cân trà hoa vàng chỉ có giá 300 - 500 nghìn đồng.

Nhắc đến những ngày đó, chị Dương Khánh Ly bảo: Ban đầu tôi cũng thắc mắc khi thương lái đến mua rất nhiều, tìm hiểu trên Internet và các địa phương khác tôi mới biết trà hoa vàng là loài cây quý hiếm, có nhiều giá trị sử dụng. Đặc biệt, lá và hoa của loại cây này có thể làm đồ uống cao cấp, có tác dụng phòng, chống các bệnh huyết áp, tim mạch, tiểu đường, u bướu... Khi được sấy khô bằng công nghệ cao, sản phẩm mang lại giá trị rất lớn. Từ đó, tôi nhận ra rằng, nếu không có một hướng phát triển phù hợp người dân nơi đây sẽ chịu thiệt thòi vì sản phẩm thu hái luôn bị bán rẻ.

Sau nhiều đêm trăn trở, cô gái sinh năm 1990 quyết tâm xây dựng thương hiệu cho trà hoa vàng Nghĩa Tá. Năm 2019, Khánh Ly đã mạnh dạn bắt tay vào trồng 1.000 cây trà hoa vàng tại gia đình và tỉ mỉ chăm sóc. Muốn có những bước đi bền vững hơn, chị đề xuất thành lập HTX sản xuất trà hoa vàng, xây dựng thương hiệu và tìm đầu ra xứng tầm cho loài cây quý hiếm. Tháng 9-2019, HTX Hòa Thịnh ra đời với 9 hộ thành viên và chị Dương Khánh Ly đứng vai trò là phó giám đốc. Từ khi hợp tác xã thành lập, chị đã đứng ra thu mua và tổ chức dây chuyền sản xuất sấy khô trà hoa vàng.

Để phát triển vùng nguyên liệu, tạo hướng phát triển lâu dài, chị Dương Khánh Ly đã lên kế hoạch trồng loài cây quý. Bước đầu, chị phối hợp cùng một số hộ gia đình trồng được 1,5ha trà hoa vàng, tổng số trên 3 nghìn cây. Đến cuối năm 2021, cây trà hoa vàng tại trang trại ra hoa đợt đầu tiên. Chị đăng bán thử trên các nền tảng mạng xã hội như: zalo, facebook, đồng thời được bạn bè, người quen ủng hộ, giới thiệu thêm khách hàng. Ít tháng sau khách hàng tìm đến đặt mua sản phẩm ngày càng nhiều. Từ sự ủng hộ của người tiêu dùng, thành phẩm thu được không đủ cung cấp cho thị trường, Khánh Ly quyết định nhập nguyên liệu của bà con quanh vùng.

Đưa trà hoa vàng đi xa hơn

Với khát vọng vươn xa, tháng 5-2021, Dương Khánh Ly mạnh dạn tách riêng, thành lập HTX Nông lâm Nghĩa Tá. Đến nay, HTX có 10 thành viên, chủ yếu là người dân thôn Bản Bẳng. Xác định sản phẩm chủ lực là trà hoa vàng, HTX tiếp tục thu mua, xây dựng thương hiệu, tạo thị trường để đưa sản phẩm đi xa hơn.

Chị Dương Khánh Ly (thứ 3 từ bên trái vào) tham gia Hội nghị tại Bangkok (Thái Lan), giới thiệu sản phẩm trà hoa vàng Nghĩa Tá.

Ngoài mạnh dạn đầu tư máy sấy hơn 100 triệu đồng, chị Dương Khánh Ly đã nghiên cứu, thử nghiệm sấy khô những mẻ trà hoa vàng chất lượng cao. Chị Dương Khánh Ly, chia sẻ: Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại trà hoa vàng, nhưng trà hoa vàng Nghĩa Tá có điểm riêng là các cánh hoa đều màu không có viền đen như các loại trà hoa vàng ở nơi khác. Mỗi bông hoa chúng tôi đều lựa chọn kỹ lưỡng, đó đều là những món quà quý của thiên nhiên.

Tháng 3-2022, chị Dương Khánh Ly quyết định mở rộng quy mô sản xuất bằng cách xây dựng xưởng sấy trà hoa vàng sử dụng năng lượng mặt trời tích hợp và dựng thêm xưởng chế biến trà với quy mô hơn 300m2. Khi xưởng sấy đi vào hoạt động, những người phụ nữ Dao ở thôn Bản Bẳng có thêm công việc ổn định ngay tại bản.

Trong gian xưởng, các chị, các mẹ vốn quen với nương rẫy, nay ngồi bên khay sấy, nhẹ tay xếp từng bông trà hoa vàng, vừa làm vừa trò chuyện. HTX duy trì từ 5-6 lao động thường xuyên, vụ cao điểm tăng lên 14-16 người, với thu nhập khoảng 5 triệu đồng/người/tháng. Từ cây rừng từng hái bán tự phát, trà hoa vàng đã mang lại việc làm và nguồn thu ổn định cho nhiều gia đình nơi đây.

Hiện tại, vùng nguyên liệu của HTX đã đạt khoảng 4ha và đã có 1,5ha đang cho thu hoạch. Trà hoa vàng của HTX Nông lâm Nghĩa Tá được chứng nhận 3 sao OCOP vào năm 2022. Trung bình mỗi cân trà hoa vàng sau khi sấy khô có giá từ 12-15 triệu đồng. Sản phẩm trà hoa vàng sấy khô và lá trà hoa vàng sấy của HTX đang được tiêu thụ rộng rãi ở thị trường trong và ngoài tỉnh.

Ông Trần Trung Hiếu, Phó Chủ tịch UBND xã Nghĩa Tá khẳng định: Cây trà hoa vàng thích hợp với thổ nhưỡng, khí hậu của xã Nghĩa Tá, sản phẩm khi được trồng tại đây có giá trị dược lý rất cao. Mô hình phát triển trà hoa vàng của HTX Nông lâm Nghĩa Tá phù hợp với định hướng phát triển kinh tế của địa phương, góp phần nâng cao giá trị sản phẩm và tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân. Thời gian tới, chính quyền địa phương sẽ tiếp tục đồng hành, tạo điều kiện để HTX mở rộng vùng nguyên liệu, đầu tư chế biến, xúc tiến thương mại, từng bước đưa sản phẩm trà hoa vàng phát triển theo hướng bền vững.

Không chỉ dừng lại ở phát triển kinh tế từ nông sản, HTX Nông lâm Nghĩa Tá đang từng bước mở rộng hướng đi gắn với bảo tồn văn hóa bản địa. Từ vùng nguyên liệu trà hoa vàng, HTX dự kiến kết nối với Câu lạc bộ hát Páo Dung, Câu lạc bộ thêu hoa văn thổ cẩm của người Dao để xây dựng các hoạt động trải nghiệm, giới thiệu sản phẩm và không gian văn hóa tại thôn Bản Bẳng. Giữa non xanh Nghĩa Tá, những bông hoa vàng lặng thầm khoe sắc, mang đến hy vọng về hướng sinh kế bền vững, nơi con người sống hài hòa cùng rừng và gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc mình.

Bích Phượng