Hậu trường nỗ lực không ngừng nghỉ của ông Trump quyết kiếm thỏa thuận ngừng bắn Israel-Hamas

Chiều 8-10 (giờ Mỹ), Tổng thống Donald Trump đang làm việc với một nhóm những người có ảnh hưởng cánh hữu tại Nhà Trắng thì một vị khách không ngờ tới xuất hiện ở cửa, theo đài CNN.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio, bước vào, thì thầm vài lời với Chánh văn phòng Nhà Trắng Susie Wiles trước khi nhận được câu hỏi từ Tổng thống Trump: “Có tin gì từ Trung Đông không?”

“Thực ra là có” - ông Rubio trả lời. Nhưng ông nói sẽ phải đợi đến khi các phóng viên rời đi mới có thể báo cáo chi tiết. Ông Trump dường như không vội. Khi ông Trump gọi người kế tiếp trong buổi tọa đàm phát biểu, ông Rubio nhanh chóng lấy một tờ giấy ghi chú và cây bút, viết nguệch ngoạc vài dòng.

“Rất gần rồi. Cần ông phê duyệt bài đăng trên Truth Social sớm để có thể là người đầu tiên công bố thỏa thuận” - ông Rubio viết.

Thỏa thuận ngừng bắn mà ông Trump công bố 2 giờ sau đó trở thành một bước đột phá cho cuộc chiến ở Gaza.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng ngày 8-10. Ảnh: Jim WATSON / AFP

Ông Trump thúc đẩy kế hoạch trước lo ngại từ Ả Rập và Israel

Ở nhiều thời điểm then chốt, Tổng thống Trump vẫn kiên quyết xúc tiến đàm phán theo kế hoạch 20 điểm về hòa bình Gaza dù có những e ngại từ cả hai phía tham gia đàm phán về một số chi tiết trong đó.

Tháng trước, sau khi Israel chỉnh sửa nhiều lần nội dung bản kế hoạch, một số lãnh đạo Ả Rập đã tỏ ra dè dặt và yêu cầu không công bố bản đề xuất. Tuy nhiên, Nhà Trắng vẫn cho công bố và sau đó các lãnh đạo Ả Rập cũng đồng thuận tham gia.

Khi Hamas gửi phản hồi nhưng không hoàn toàn ủng hộ tất cả 20 điểm trong kế hoạch, Thủ tướng Israel - ông Benjamin Netanyahu tỏ ra thận trọng, không muốn coi đó là một chiến thắng.

Ông Trump lại nhìn nhận khác. Theo một nguồn tin quen thuộc với cuộc gọi giữa hai bên, ông Trump nói rằng ông Netanyahu đang quá bi quan. Chỉ vài giờ sau khi nhận được thông điệp từ Hamas, ông Trump tuyên bố nhóm này “đã sẵn sàng cho một nền hòa bình lâu dài” và yêu cầu Israel ngừng ném bom.

Trong mỗi tình huống, ông Trump đều gạt sang một bên những lo ngại mà ông cho rằng có thể cản trở tiến trình chấm dứt cuộc chiến.

Kế hoạch 20 điểm hình thành từ vụ tấn công ở Qatar

Kế hoạch 20 điểm của ông Trump ra đời trong bối cảnh xuất hiện một cuộc khủng hoảng ngoại giao tại khu vực.

Các cuộc không kích của Israel nhằm vào lãnh đạo Hamas ngay tại Qatar ngày 9-9 ban đầu được Nhà Trắng xem là hành động khiêu khích đến mức có thể đảo ngược mọi tiến triển hướng tới chấm dứt chiến sự ở Gaza.

Mối quan hệ thân thiết giữa Tổng thống Trump và các lãnh đạo Qatar khiến việc Israel tấn công tại Doha càng khiến ông giận dữ. Ông Trump tức giận vì ông Netanyahu hầu như không cảnh báo trước về kế hoạch tấn công.

Khi đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff gọi cho phía Qatar để cảnh báo về vụ tấn công sắp diễn ra, thì cuộc không kích đã bắt đầu, theo lời kể của các quan chức Qatar.

Đằng sau hậu trường, ông Trump thể hiện sự bực tức kịch tính với ông Netanyahu về vụ tấn công. Trong một cuộc điện đàm căng thẳng sau khi sự việc xảy ra, ông Trump chỉ trích gay gắt ông Netanyahu, gọi các cuộc tấn công là “không thể chấp nhận được”.

Thế nhưng giữa cơn giận dữ, một diễn biến khác đã hình thành. Các cuộc không kích đã khiến các quốc gia Ả Rập đồng loạt phản đối Israel. Còn sự tức giận của ông Trump đối với ông Netanyahu lại vô tình mang đến cho tổng thống Mỹ đòn bẩy mới.

Trong mắt ông Trump và các trợ lý, bầu không khí ngoại giao thay đổi sau vụ tấn công chính là một cơ hội. Thay vì để vụ việc phá hỏng các cuộc đàm phán ngừng bắn vốn đang bị đình trệ, ông Trump và ông Witkoff - cùng với con rể của ông Trump là ông Jared Kushner - đã quyết định biến khủng hoảng thành cơ hội.

Kết hợp các yếu tố từ nhiều đề xuất khác nhau của các quốc gia Ả Rập, lãnh đạo châu Âu và một bản kế hoạch do cựu Thủ tướng Anh Tony Blair soạn thảo, ông Witkoff và ông Kushner đã hoàn thiện bản kế hoạch hòa bình Gaza trong vài tuần để trình bày tại hội nghị thượng đỉnh với các lãnh đạo Ả Rập ở TP New York ngày 23-9.

Bên lề kỳ họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, ông Trump đã trình bày khuôn khổ này với các lãnh đạo Ả Rập. Dù bản đề xuất chưa được xem là hoàn hảo, nó vẫn nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ một nhóm quốc gia chủ chốt, trong đó có Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ.

Thuyết phục ông Netanyahu tham gia

Tuy nhiên, trước khi bước đột phá đó có thể thành hiện thực, phải cần có sự tham gia của Thủ tướng Netanyahu.

Tại hội nghị thượng đỉnh ở New York, ông Trump nói với các lãnh đạo Ả Rập rằng ông tin mình có thể thuyết phục ông Netanyahu chấp thuận.

Trong những ngày tiếp theo, ông Witkoff và ông Kushner đã dành hàng giờ làm việc với ông Netanyahu cùng ê-kíp của ông để rà soát bản kế hoạch từng câu, từng chữ.

Sự hoài nghi của ông Netanyahu đối với bản đề xuất bộc lộ ngay từ đầu. Theo một nguồn tin am hiểu các cuộc đàm phán, ông Netanyahu tranh cãi về các điều khoản rút quân của Israel, phản đối việc đề cập nhà nước Palestine và bác bỏ mọi kịch bản trong đó Chính quyền Palestine sẽ chịu trách nhiệm quản lý Dải Gaza.

Các cuộc thảo luận căng thẳng kéo dài, ông Trump thỉnh thoảng gọi điện xen vào để xoa dịu khác biệt. Cả ông Trump, ông Witkoff và ông Kushner đều xuất thân từ giới kinh doanh bất động sản nên tiếp cận các cuộc đàm phán dựa trên nguyên tắc thương lượng: tìm hiểu điều mỗi bên muốn và tìm cách dung hòa để đạt được thỏa thuận.

Theo hai nguồn tin, một số thay đổi đã được thực hiện theo yêu cầu của phía Israel, trong đó có nội dung liên quan việc Israel rút quân khỏi Gaza và giải giáp Hamas.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Nhà Trắng ngày 29-9. Ảnh: WHITE HOUSE

Cuối cùng, bản kế hoạch mà ông Netanyahu chấp thuận đã khác với bản mà các lãnh đạo Ả Rập được xem một tuần trước đó. Những chi tiết cụ thể về việc Israel rút quân khỏi Gaza bị loại bỏ và phần đề cập việc thành lập nhà nước Palestine được thay bằng cụm từ mơ hồ: “một lộ trình đáng tin cậy hướng tới quyền tự quyết và nhà nước Palestine”.

Khi các quan chức Ả Rập biết tin về những thay đổi này, họ đã kêu gọi Nhà Trắng hoãn công bố kế hoạch, vì cho rằng đây không còn là bản đề xuất mà họ từng đồng ý.

Nhưng đã quá muộn.

Khi ông Netanyahu đến Nhà Trắng ngày 29-9, ông Trump đã thúc giục nhà lãnh đạo Israel gọi điện xin lỗi lãnh đạo Qatar về cuộc không kích.

Trò chờ đợi đầy lo lắng

Dù có những dè dặt, các lãnh đạo Ả Rập sau đó vẫn công khai ủng hộ bản kế hoạch vì ngầm hiểu rằng những thay đổi mới này sẽ khiến ông Netanyahu buộc phải chấp thuận đề xuất.

Những ngày tiếp theo trở thành một cuộc chờ đợi căng thẳng. Ông Trump nóng lòng muốn biết phản ứng của Hamas. Trong một cuộc điện đàm với Quốc vương Qatar - ông Tamim bin Hamad Al Thani hai ngày sau khi công bố kế hoạch, ông Trump hỏi về tiến triển, nhưng được thông báo rằng có thể sẽ mất thêm thời gian để Hamas phản hồi.

Theo các quan chức Mỹ, những trục trặc trong việc liên lạc với các chỉ huy quân sự của Hamas ở Gaza là một phần nguyên nhân khiến phản hồi bị chậm trễ. Ngoài ra còn có sự chia rẽ trong nội bộ lãnh đạo Hamas về một số điểm trong kế hoạch, điều mà các đối tác khu vực đã báo lại cho phía Washington.

Dù vậy, ông Trump bắt đầu mất kiên nhẫn. Sáng 3-10, ông Trump ra hạn chót cho Hamas đến tối 5-10, hy vọng điều đó sẽ thúc đẩy nhóm này sớm đưa ra phản hồi.

Nhưng chỉ vài giờ sau, câu trả lời đã được gửi tới: Hamas đồng ý thả toàn bộ số con tin còn lại, song không đề cập các điều khoản quan trọng khác trong đề xuất của Trump.

“Hôm nay là một ngày trọng đại. Chúng ta sẽ xem mọi chuyện diễn ra thế nào. Cần phải chốt lại mọi điều thật chắc chắn” - tổng thống Mỹ nói trong đoạn video ghi tại Phòng Bầu dục.

Thủ tướng Netanyahu thì ít hứng khởi hơn, cho rằng phản hồi của Hamas thực chất là bác bỏ một số phần trong kế hoạch của ông Trump.

Ông Netanyahu bất ngờ trước việc ông Trump nhanh chóng chấp nhận phản hồi này, và càng ngạc nhiên hơn khi tổng thống Mỹ yêu cầu Israel ngừng ném bom Gaza trong lúc hai bên bàn bạc chi tiết về việc thả con tin.

Nhưng với Tổng thống Trump, tuyên bố của Hamas rằng nhóm sẵn sàng thả toàn bộ con tin là tín hiệu cho thấy cánh cửa hòa bình đang hé mở và có lẽ, lần này, cơ hội đó là thật.

THẢO VY