Góp ý sửa đổi Hiến pháp 2013, nhìn từ kinh nghiệm lập hiến

Những ngày này, các bộ, ngành Trung ương và các tỉnh đang khẩn trương tổng hợp ý kiến Nhân dân góp ý cho dự thảo nghị quyết của Quốc hội về sửa đổi, bổ sung Hiến pháp 2013, để chuyển về đầu mối Bộ Tư pháp trước 30-5.

Pháp Luật TP.HCM trân trọng giới thiệu bài viết của ông Nguyễn Văn Phúc, nguyên Đại biểu Quốc hội, Phó trưởng Ban Biên tập sửa đổi, bổ sung Hiến pháp 1992, hiện là Ủy viên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam.

Ông Nguyễn Văn Phúc khi còn là ĐBQH.

*****

Coi trọng ý kiến phản biện, khoa học

Từng công tác tại Quốc hội, tôi vinh dự được giúp việc cho lần làm Hiến pháp 1980, Hiến pháp 1992 và may mắn được tham gia với tư cách Phó Trưởng ban Biên tập sửa đổi, bổ sung Hiến pháp 1992 để cho ra đời Hiến pháp 2013.

Từ kiến thức và kinh nghiệm lập hiến có được, tôi thấy lần sửa đổi Hiến pháp 2013 này, dù phạm vi sửa đổi rất ít nhưng lại rất hệ trọng. Vậy nên các quan điểm, nguyên tắc và phương pháp sửa Hiến pháp lần này cần được thống nhất nhận thức và hành động chặt chẽ không khác xây dựng bản Hiến pháp mới.

Qua theo dõi, tìm hiểu, có thể thấy cơ quan soạn thảo đã luôn quán triệt và chấp hành nghiêm chỉnh chủ trương, chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Tổng Bí thư và của Quốc hội. Một trong những chỉ đạo ấy là phải đảm bảo dân chủ, để người dân tham gia ý kiến – việc mà cả hệ thống chính trị đang triển khai những ngày này.

Nhưng quan trọng hơn nữa là cùng với công tác lấy ý kiến Nhân dân, cơ quan soạn thảo phải thật sự lắng nghe, tiếp thu các ý kiến xây dựng, xác đáng, hợp lý về nội dung và kỹ thuật sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp như chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm cũng như của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn – Chủ tịch Ủy ban Dự thảo sửa đổi một số điều của Hiến pháp 2013 tại phiên họp của Ủy ban mới đây.

Chỉ riêng kênh MTTQ các cấp, tổng hợp báo cáo nhanh từ một vài địa phương và tổ chức thành viên, đến ngày 20-5 khắp nơi đã tổ chức được 6.558 hội nghị lấy ý kiến. Tổng số ý kiến góp ý là 717.712 thì 715.617 ý kiến tán thành, không có ý kiến nào phản đối, và chỉ có 2.095 ý kiến tán thành nhưng có đề nghị sửa đổi, hoàn thiện về chi tiết nội dung từng điều, khoản.

Những con số ấy cho thấy cần trân trọng các ý kiến, dù không nhiều, nhưng có tính đóng góp, phản biện, góp ý từng nội dung cụ thể của việc sửa đổi Hiến pháp lần này.

Những góp ý trách nhiệm, tâm huyết, khoa học là tài nguyên quý giá để cơ quan soạn thảo cân nhắc tiếp thu, chỉnh sửa dự thảo và nếu cần thiết thì một nội dung sửa đổi có thể thiết kế các phương án khác nhau để báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.

Bám sát Cương lĩnh của Đảng

Cùng với phương pháp làm việc khoa học thì việc sửa đổi Hiến pháp cần có nhận thức thống nhất về tính chất, phạm vi sửa đổi.

Phát biểu tại Quốc hội ở những ngày đầu của kỳ họp đang diễn ra, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh việc sửa đổi cơ bản Hiến pháp sẽ chỉ thực hiện sau khi Đảng sửa đổi, bổ sung Cương lĩnh. Như vậy, cần nhận thức thống nhất rằng những sửa đổi Hiến pháp lúc này phải bám sát, phù hợp với Cương lĩnh hiện hành, trong đó có các nội dung về Nhà nước, MTTQ, các tổ chức chính trị - xã hội, về dân chủ XHCN và quyền làm chủ của Nhân dân.

Đồng thời, việc sửa đổi cần bảo đảm tính kế thừa và phát triển các Hiến pháp của nước ta, trong đó có Hiến pháp 2013 hiện hành mà kỹ thuật lập hiến đã rất hiện đại.

Qua theo dõi các ý kiến chuyên gia cũng như của người dân, tôi thấy nổi lên một băn khoăn về diễn giải bản chất của MTTQ, mối quan hệ giữa mặt trận và các tổ chức thành viên là các tổ chức chính trị - xã hội.

Cương lĩnh nêu rõ: “MTTQ Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, tầng lớp xã hội, các dân tộc, tôn giáo và người Việt Nam định cư ở nước ngoài… Mặt trận hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, hiệp thương dân chủ, phối hợp và thống nhất hành động giữa các thành viên”.

Các góp ý đều đồng tình với quyết tâm của Đảng trong sắp xếp lại, tinh gọn tổ chức, bộ máy MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội. Trong đó đáng chú ý Trung ương đã quyết định thành lập Đảng bộ, Đảng ủy MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội, trong đó đảng bộ của từng tổ chức chính trị - xã hội là trực thuộc Đảng ủy MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội. Cùng với đó là sắp xếp, tổ chức, cơ cấu lại các cơ quan, đơn vị của các tổ chức trong tổng thể chặt chẽ với các cơ quan của MTTQ từng cấp.

Đây là những sắp xếp cần thiết, đúng đắn trong giai đoạn này.

Từ phải sang: Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Đỗ Văn Chiến trao đổi với các Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam (nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trần Anh Tuấn, và ông Nguyễn Túc), tại hội nghị đánh giá sơ bộ việc lấy ý kiến trong khối MTTQ về dự thảo sửa đổi Hiến pháp 2013.

Có nên hiến định các tổ chức chính trị - xã hội “trực thuộc” MTTQ?

Tuy nhiên, có nên hiến định là 5 tổ chức chính trị - xã hội, gồm Công đoàn, Hội Nông dân, Đoàn Thanh niên, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh “trực thuộc” MTTQ như dự thảo thì nhiều ý kiến rất băn khoăn.

Cá nhân tôi cho rằng là không nên, không cần thiết. Và nếu được, đặt trong thực tiễn mới, vị trí mới của MTTQ trong hệ thống chính trị thì Hiến pháp chỉ nên tập trung quy định những gì thuộc về bản chất của MTTQ như Cương lĩnh mà không cần tiếp tục liệt kê tên các tổ chức chính trị - xã hội như các hiến pháp gần đây.

Dân chủ XHCN cũng là một nội dung luôn được Đảng khẳng định và thể hiện rõ trong Cương lĩnh. Với quan điểm nhất quán, xuyên suốt như thế, nhiều ý kiến chia sẻ mà tôi cảm nhận được là không nên bỏ thẩm quyền trình dự án luật của cơ quan trung ương các tổ chức thành viên MTTQ.

Cũng không nên bỏ quy định hiện hành trong Hiến pháp về lấy ý kiến Nhân dân khi thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới hành chính. Không nên rút đi thẩm quyền của đại biểu HĐND trong chất vấn Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND địa phương.

Qua những ngày thảo luận sôi nổi về Hiến pháp này, tôi và nhiều cựu đại biểu Quốc hội đã bày tỏ sự ủng hộ của cuộc cách mạng về chính quyền địa phương, chuyển từ mô hình chính quyền địa phương ba cấp sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Chúng tôi cũng đồng tình với dự thảo khi thực hiện kỹ thuật lập pháp hiện đại, không liệt kê cụ thể trong Hiến pháp loại hình đơn vị hành chính như các lần sửa đổi trước đây. Hiến pháp chỉ cần quy định chung là ở địa phương có tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và “đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương”. Còn cụ thể, việc quy định từng loại hình đơn vị hành chính thế nào thì nên để Quốc hội quyết định trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Tôi cũng chia sẻ với không ít ý kiến băn khoăn về việc chia nhỏ các thành phố, thị xã thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương mà cần xem xét giữ lại các cấu trúc đô thị hoàn chỉnh này và xem như ngang cấp chính quyền cơ sở. Vậy nên, ở nội dung này, rất mong Quốc hội và Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp báo cáo, kiến nghị Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị để giải quyết đúng đắn trong luật...

Với trải nghiệm tham gia hoạt động lập hiến của Quốc hội, tôi hi vọng cơ quan soạn thảo sẽ sớm ra mắt bản dự thảo chất lượng, báo cáo Trung ương, Bộ Chính trị và trình Quốc hội thông qua, đáp ứng tốt nhất yêu cầu của cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống chính trị của nước ta.

NGUYỄN VĂN PHÚC, Ủy viên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam