Gỡ nút thắt xuất khẩu hàng hóa sang Mỹ

Thị trường Mỹ - Cơ hội lớn nhưng chưa dễ khai phá

Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, tổng kim ngạch thương mại song phương giữa Việt Nam và Mỹ trong năm 2024 đạt hơn 132 tỷ USD, trong đó xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ đạt gần 119 tỷ USD, tăng 23,3% so với năm 2023; nhập khẩu từ Mỹ đạt 13 tỷ USD, tăng 7,3%.

Trong 6 tháng đầu năm 2025, theo báo cáo của Cục Thống kê Quốc Gia- Bộ Tài Chính, Mỹ tiếp tục giữ vững vị trí là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, với kim ngạch đạt 70,91 tỷ USD.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, đằng sau những con số ấn tượng trên là một thực tế đầy thách thức. Phần lớn hàng hóa vẫn được xuất khẩu qua các kênh phân phối truyền thống, chịu nhiều tầng trung gian và chi phí logistics cao. Trong khi đó, giao dịch qua các nền tảng giao dịch thương mại điện tử B2B - dù là xu hướng chủ đạo của chuỗi cung ứng toàn cầu - hiện vẫn chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong tổng giá trị xuất khẩu sang Mỹ.

Đáng lo ngại hơn, theo sắc lệnh mới từ Chính phủ Mỹ, mức thuế đối ứng 20% sẽ chính thức áp dụng đối với hàng hóa xuất xứ từ Việt Nam bắt đầu từ ngày 7/8/2025. Điều này không chỉ tạo áp lực về chi phí, mà còn đòi hỏi doanh nghiệp phải nhanh chóng thích ứng với các tiêu chuẩn ngày càng khắt khe, đồng thời chủ động tìm kiếm các kênh tiếp cận thị trường hiệu quả và chính danh hơn.

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp Việt, đặc biệt là khối vừa và nhỏ vẫn gặp khó trong việc đáp ứng các điều kiện để hiện diện bền vững tại thị trường Mỹ. Từ yêu cầu về minh bạch thông tin, truy xuất nguồn gốc, tuân thủ ESG (môi trường, xã hội, quản trị) cho đến các chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế, tất cả đều là những “cửa ngõ kỹ thuật” bắt buộc. Nếu không được chuẩn hóa ngay từ đầu, các điều kiện này sẽ trở thành rào cản vô hình khiến doanh nghiệp dù có sản phẩm chất lượng vẫn khó chen chân vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục xúc tiến Thương mại (Bộ Công Thương) chia sẻ tại tọa đàm. Ảnh: T.H

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục xúc tiến Thương mại (Bộ Công Thương) cho biết, hàng hóa vào Mỹ trong 6 tháng tăng mạnh, với 28%. Chính vì thế, hiện lượng hàng tồn kho của doanh nghiệp nhập khẩu rất lớn, nên doanh nghiệp phải xác định trong 6 tháng cuối năm 2025 hoặc đến 6 tháng đầu năm 2026 hàng đồ gỗ, dệt may… xuất khẩu vào Mỹ sẽ chững lại, có thể không đạt được tốc độ tăng 28% như 6 tháng đầu năm.

Tương tự, ông Trần Như Tùng - Chủ tịch HĐQT kiêm Phó Tổng giám đốc Công ty CP Dệt may-Đầu tư-Thương mại Thành Công, Phó Chủ tịch VITAS cho biết, trong quý 1/2025, trước khi Mỹ chính thức áp thuế đối ứng 46% với hàng dệt may Việt Nam, thị trường vẫn có tín hiệu khả quan. Kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ tăng trưởng ổn định, đơn hàng đều đặn, thậm chí cao hơn mặt bằng chung của toàn ngành.

Cụ thể, 6 tháng đầu năm, ngành dệt may Việt Nam xuất khẩu toàn cầu đạt khoảng 21,8 tỷ USD, tăng 13% so với cùng kỳ; riêng thị trường Mỹ đạt khoảng 17,5 tỷ USD, tăng 17,3%. Nguyên nhân là nhiều khách hàng đã “chạy” đơn hàng trước thời điểm áp thuế.

“Xu hướng này giúp tăng trưởng nửa đầu năm tích cực, nhưng kéo theo hệ quả là quý 3 có thể hụt đơn hàng do tồn kho cao và khách hàng tạm ngưng đặt mới để chờ thông tin thuế rõ ràng”, ông Tùng đánh giá.

Ông Tùng kỳ vọng khi mức thuế chính thức được xác lập ở mức 20%, thị trường Mỹ sẽ ổn định trở lại, giúp đơn hàng quay lại từ quý 4, hỗ trợ mục tiêu xuất khẩu 48 tỷ USD của ngành dệt may năm 2025 – tương đương mức tăng khoảng 10%.

Doanh nghiệp Việt cần gì để đi đường dài?

Tại phiên thảo luận, các chuyên gia và doanh nghiệp đầu ngành đã chỉ ra ba “nút thắt” lớn mà phần đông doanh nghiệp Việt đang đối mặt: thiếu công cụ chuẩn hóa ESG, khó tiếp cận vốn để đầu tư vào hạ tầng số, và chi phí logistics xuyên biên giới vẫn còn cao. Đặc biệt, việc thiếu hệ thống giao thương chính danh khiến nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa phải phụ thuộc vào các khâu trung gian, dẫn đến mất lợi thế về giá, thời gian và quyền kiểm soát thương hiệu tại thị trường Mỹ.

Với những thách thức trên, các chuyên gia, doanh nghiệp đề xuất mô hình giải pháp mới - trong đó nền tảng giao dịch thương mại điện tử B2B quốc tế Việt Nam - Mỹ: VietnamUSA.Arobid.com được xem như một sáng kiến mang tính cộng sinh: nền tảng không chỉ kết nối giao thương doanh nghiệp-doanh nghiệp, mà còn tích hợp hệ sinh thái tài chính, logistics và công nghệ đánh giá ESG, giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ chủ động từng bước nâng cấp nội lực.

Theo ông Nguyễn Bá Phú, với công cụ như Arobid sẽ tạo luồng thương mại, xuất khẩu rõ ràng minh bạch hơn. Khi tham gia nền tảng này thì sẽ được kiểm chứng, công bố rõ ràng về nguồn gốc xuất xứ hàng hóa. Đây là lợi thế khi DN tham gia vào nền tảng thương mại điện tử. Trước đây DN tham gia vào thị trường Mỹ phải thông qua các nhà mua hàng, còn qua thương mại điện tử B2B thì có thể tiếp cận khách hàng, bằng thương hiệu của mình.

Ông Kris Nguyen - nhà sáng lập Ocean USA, đồng sáng lập nền tảng giao dịch thương mại điện tử B2B quốc tế Việt Nam-Mỹ: VietnamUSA.Arobid.com nhấn mạnh: “Muốn đi xa ở thị trường Mỹ, doanh nghiệp không thể chỉ nghĩ đến chuyện bán hàng. Họ cần một hệ sinh thái để xây dựng năng lực theo chuẩn toàn cầu, từ hồ sơ ESG, khả năng truy xuất, đến hành lang logistics hiệu quả. Và điều quan trọng nhất: mọi thứ phải được xác thực và minh bạch”.

Công chức Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 kiểm tra sầu riêng xuất khẩu. Ảnh: T.H

Trong khi đó, ông Martin Doan, Đại diện Liên minh đầu tư AGCG x High West cho biết: “Chúng tôi không tìm doanh nghiệp lớn, mà tìm doanh nghiệp chuẩn. Nếu doanh nghiệp Việt Nam chứng minh được năng lực, minh bạch, khả năng chuyển đổi số và truy xuất nguồn gốc rõ ràng, chúng tôi sẵn sàng đồng hành chia sẻ giải pháp tiếp cận tài chính linh hoạt, thuận lợi trong thời gian tới.”

Đồng thời, các chuyên gia cũng khuyến nghị, với việc áp thuế thuế đối ứng đối với hàng xuất khẩu, các doanh nghiệp Việt Nam hết sức lưu ý về hồ sơ xuất khẩu, doanh nghiệp phải chứng minh xuất xứ hàng hóa, hồ sơ xuất khẩu phải rõ ràng, minh bạch.

“Thuế 20% là cao hơn trước đối với mặt hàng nông sản nên phải nghĩ đến việc thay xuất khẩu thô bằng sản phẩm tinh chế, có giá trị gia tăng cao, đặc biệt là kiểm soát nguồn gốc xuất xứ”- ông Nguyễn Bá Phú nhấn mạnh.

Lê Thu