Giành lại vỉa hè cho người đi bộ: Không thể chậm trễ!Bài 2: Điệp khúc 'xử lý - tái phạm'

Chỉ một thời gian ngắn sau khi cơ quan chức năng ra quân lập lại trật tự vỉa hè, những vi phạm cũ tiếp tục tái diễn. Điệp khúc "xử lý - tái phạm - xử lý" cứ quay vòng, lặp lại hết năm này qua năm khác, chưa thể khắc phục triệt để...

Lực lượng chức năng phường Yên Nghĩa ra quân xử lý các trường hợp vi phạm trật tự đô thị. Ảnh: Thu Hường

Nỗ lực xử lý, duy trì nhưng… thiếu bền vững

Những năm qua, thành phố Hà Nội đã nhiều lần ra quân xử lý tình trạng lấn chiếm vỉa hè, lòng đường để kinh doanh, đỗ xe trái phép. Tuy nhiên, sau mỗi chiến dịch ra quân “giành lại vỉa hè cho người đi bộ”, vỉa hè nhiều tuyến phố chỉ thông thoáng được một thời gian ngắn, sau đó vi phạm lại nở rộ.

Đặc biệt, từ ngày 1-7-2025, khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp vận hành, các phường, xã đồng loạt triển khai xử lý vi phạm. Tuy nhiên, hiệu quả chưa cao khi tình trạng lấn chiếm vỉa hè vẫn diễn ra trên nhiều tuyến phố. Điều này cho thấy cần có giải pháp mạnh hơn và quản lý chặt chẽ, đồng bộ hơn từ thành phố tới cơ sở.

Tại phường Yên Nghĩa, từ ngày 1-7 đến giữa tháng 9-2025, UBND phường đã chỉ đạo các ngành chức năng nhiều lần ra quân kiểm tra, xử lý vi phạm tại các tuyến đường, phố, “điểm nóng” vi phạm trật tự đô thị, trật tự công cộng trên địa bàn. Tuy nhiên, sau mỗi đợt ra quân vi phạm lại tái diễn.

Theo Phó Chủ tịch UBND phường Yên Nghĩa Nguyễn Chính Hữu, khó nhất trong quản lý vỉa hè trên địa bàn là ý thức chấp hành của một bộ phận người dân, các hộ kinh doanh, buôn bán thấp, chủ yếu mang tính đối phó. Khi lực lượng chức năng kiểm tra, nhắc nhở thì chấp hành, khi lực lượng di chuyển, lại vi phạm.

Từ ngày 1-7 đến nay, các phường: Cửa Nam, Kim Liên cũng đã tổ chức tháo dỡ hàng loạt biển hiệu sai quy định, xử lý tình trạng để xe lộn xộn trên các tuyến phố Lý Thường Kiệt, Quang Trung, Chùa Bộc, Phạm Ngọc Thạch. Phường Ngọc Hà đã ra quân xử lý vi phạm trật tự đô thị tại các "điểm nóng" như Đội Cấn, Ngọc Hà, Đào Tấn... Tuy nhiên, điều đáng buồn là chỉ cần vắng bóng lực lượng chức năng, vi phạm lại tái diễn như “nấm sau mưa”.

Chia sẻ về vấn đề này, Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam Nguyễn Tùng Lâm cho biết, các kết quả mà phường đạt được chưa thực sự bền vững. Tình hình trật tự đô thị, trật tự an toàn giao thông còn nhiều tồn tại. Tình trạng lấn chiếm lòng đường, hè phố để kinh doanh buôn bán trên các tuyến phố chưa được giải quyết dứt điểm. Các điểm, tụ điểm phức tạp về trật tự đô thị, trật tự an toàn giao thông chưa được "xóa sổ".

Đâu là nguyên nhân?

Nguyên nhân của những tồn tại trong công tác quản lý vỉa hè tại Hà Nội có nhiều, song chủ yếu vẫn là nhận thức về vai trò, chức năng vỉa hè của người dân chưa đầy đủ, ý thức chấp hành Luật Giao thông đường bộ còn kém, hạ tầng giao thông chưa đáp ứng được yêu cầu.

Theo Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Nguyễn Thế Công, nguyên nhân cốt lõi dẫn đến tình trạng lấn chiếm vỉa hè xuất phát từ tốc độ đô thị hóa nhanh, dân số cơ học tăng cao, phương tiện cá nhân, đặc biệt là ô tô ngày càng nhiều, gây áp lực lớn lên hạ tầng giao thông, vốn đã quá tải. Trong khi đó, hạ tầng giao thông phát triển chưa theo kịp: Tỷ lệ đất dành cho giao thông mới đạt 12,13% (theo quy hoạch đến năm 2030 là 20-26%), giao thông tĩnh chỉ khoảng 1% (theo quy hoạch đến năm 2030 là 3-4%). Bến, bãi đỗ xe hiện có mới đáp ứng được khoảng 10% nhu cầu...

“Bên cạnh yếu tố khách quan, thói quen "văn hóa vỉa hè" cũng là nguyên nhân khiến vi phạm không giảm. Nhiều người dân coi vỉa hè là không gian mưu sinh, buôn bán lâu đời, nên dù hiểu quy định vẫn cố tình chiếm dụng. Lực lượng chức năng mỏng, thiếu tuần tra thường xuyên, trong khi ở một số nơi, chính quyền địa phương còn buông lỏng quản lý, khiến tình trạng lấn chiếm ngày càng phổ biến và khó xử lý dứt điểm”, ông Nguyễn Thế Công cho biết thêm.

Về phía cơ sở, đại diện các địa phương đều thừa nhận vi phạm trật tự đô thị vẫn diễn biến phức tạp với nhiều nguyên nhân. Trong đó, phải kể đến thực trạng địa bàn rộng, dân cư đông, nhưng lực lượng kiểm tra mỏng, bị cắt giảm sau sáp nhập hành chính, dẫn đến việc kiểm soát địa bàn không kịp thời, thiếu tính răn đe. Cùng với đó, tình trạng nhiều tuyến phố hạ tầng chưa đồng bộ, vỉa hè hẹp, thiếu bãi đỗ xe khiến việc chiếm dụng vỉa hè, lòng đường trở thành "giải pháp tình thế".

“Việc đầu tư công nghệ hỗ trợ như thiết bị đo ranh giới vỉa hè, phương tiện ghi hình chuyên dụng, phần mềm hỗ trợ lập biên bản điện tử... còn thiếu nên công tác xử phạt vì thế khó triệt để. Đặc biệt, sau khi sáp nhập địa giới hành chính, phường có nhiều khu vực giáp ranh, tuyến phố mới hình thành, nhưng chưa được đầu tư hạ tầng đồng bộ, dẫn đến nhiều hộ lấn chiếm vỉa hè để bán hàng…”, Phó Chủ tịch UBND phường Yên Nghĩa Nguyễn Chính Hữu chia sẻ.

Về vấn đề này, TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam cho rằng, mấu chốt của vi phạm là do nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của người dân kém khiến vi phạm tràn lan, bất chấp nỗ lực "giữ sạch" vỉa hè của các cấp chính quyền. Ở góc độ khác, sự thiếu chặt chẽ trong phối hợp quản lý hạ tầng kỹ thuật trên vỉa hè giữa các ngành, các lĩnh vực cũng tác động đáng kể tới tình trạng người đi bộ không còn chỗ trên vỉa hè. Ví dụ như, tủ điện đặt giữa lối đi; cây xanh không được chăm sóc, mọc tràn lan; hạ tầng kỹ thuật thi công chồng chéo…

(Còn nữa)

Thu Hằng - Kim Vũ