Giá dừa tăng phi mã, xuất khẩu có chịu ảnh hưởng?

Ông Cao Bá Đăng Khoa - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dừa Việt Nam đã có cuộc trao đổi với phóng viên Báo Công Thương xung quanh vấn đề này.

Giá dừa tăng cao từ 110-150% tùy loại

- Giá dừa tăng cao trong mấy ngày vừa qua, nguyên nhân là gì, thưa ông?

Ông Cao Bá Đăng Khoa: Trong ngành dừa nguyên liệu hiện nay có 2 loại. Loại thứ nhất là dừa tươi (dừa nước nguyên trái) giá tăng khoảng 110-120% với cùng kỳ năm ngoái (mua tại vườn). Nguyên nhân do chúng ta mở cửa được thị trường xuất khẩu sang Trung Quốc và Mỹ. Việc này tạo hiệu ứng domino tới nhiều thị trường khác, ví dụ, thị trường Mỹ mở cửa thì các nước EU cũng mở cửa, nhiều nhà bán lẻ tăng cường tìm kiếm dừa Việt Nam. Việc này làm dịch chuyển nhu cầu tiêu dùng, trong đó có người tiêu dùng Trung Quốc. Nếu như trước đây, họ dùng dừa Philippines, Thái Lan thì nay họ chuyển sang dùng thử dừa Việt Nam và ưu tiên dùng dừa Việt Nam nhiều hơn.

Năm 2024 xuất khẩu dừa tươi và các sản phẩm từ dừa đạt gần 1,1 tỷ USD, tăng trên 20% so với năm 2023.

Loại thứ hai là loại khô (dừa nguyên liệu), hiện giá tăng 150% so với cùng kỳ năm ngoái. Dừa này dùng cho chế biến sâu. Việc giá tăng cao là do nhiều yếu tố.

Thứ nhất, những năm trước, giá dừa nguyên liệu không ổn định, được mùa mất giá, thị trường xuất khẩu chủ yếu xuất thô, qua đường tiểu ngạch. Nhưng năm nay, giá tăng mạnh là do nhiều nhà đầu tư Trung Quốc thay vì mua nguyên liệu thô thì quay trở lại đầu tư chế biến sâu tại Việt Nam, họ chế biến nước cốt dừa, nước dừa cấp đông,… và nhiều sản phẩm bán nguyên liệu khác, từ đó xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. Hiện tại Việt Nam có khoảng 16 nhà máy nước ngoài và 35 nhà máy của Việt Nam chế biến sâu sản phẩm dừa nguyên liệu.

Thứ hai, tại Indonesia – nơi có sản lượng dừa lớn nhất thế giới – vừa rồi bắt đầu áp thuế đối với dừa nguyên liệu thô xuất khẩu. Theo lộ trình, hướng tới trong năm nay họ sẽ cấm xuất khẩu dừa nguyên liệu nhằm ưu tiên cho các nhà máy nội địa trong Indonesia để đẩy mạnh chế biến sâu. Thông tin này làm cho các nhà đầu tư chế biến sâu dịch chuyển, tìm kiếm thị trường có vùng nguyên liệu tiềm năng, lâu bền, ví dụ như Việt Nam, Thái Lan…

Hiện Việt Nam vẫn đang còn bỏ ngỏ các chính sách thuế đối với dừa nguyên liệu xuất khẩu. Do đó, các thị trường như Ấn Độ, Pakistan, Srilanka, Trung Quốc và nhiều nhất là Thái Lan họ thu mua dừa nguyên liệu quả Việt Nam rất nhiều.

Câu hỏi đặt ra là vì sao đất nước trồng nhiều dừa như Thái Lan lại đẩy mạnh thu mua dừa nguyên liệu từ Việt Nam? Nguyên nhân do trong 2 năm trở lại đây, ngành dừa Thái Lan đang áp dụng biện pháp chuyển dịch cơ cấu cây trồng, bỏ bớt dừa nguyên liệu do mất nhiều thời gian trồng (4 năm mới cho trái) và họ chuyển dịch sang trồng dừa tươi chỉ khoảng 2 năm rưỡi là cho ra trái. Việc trồng dừa tươi này để cạnh tranh với Việt Nam.

Việc khan hiếm dừa nguyên liệu buộc các nhà máy tại Thái Lan đẩy mạnh nhập khẩu dừa nguyên liệu từ Việt Nam theo đường tiểu ngạch. Việc này làm cho các nhà máy trong nước khó thu mua và đội giá dừa nguyên liệu lên cao.

Nhà máy trong nước đưa ra mức giá trong vòng một tuần sẽ không nhạy cảm và bắt kịp với thương lái. Biểu giá thành sản xuất sản phẩm của doanh nghiệp cũng đã định mức sẵn, do đó, việc thay đổi giá là không dễ, đây là cả quá trình và họ phải thay đổi năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Việc tăng giá dừa, người nông dân hưởng lợi đầu tiên. Tuy nhiên, các nhà máy chế biến sâu đang gặp khó khăn.

Hỗ trợ để nâng cao năng lực cạnh tranh cho ngành dừa

- Ông vừa chia sẻ, sau khi dùng thử dừa tươi của Việt Nam thì khách hàng Trung Quốc lại ưu tiên lựa chọn thay vì sử dụng dừa tươi Philippines, Thái Lan, đâu là lý do, thưa ông?

Ông Cao Bá Đăng Khoa: Lợi thế của Việt Nam đó là giống dừa thuần tự nhiên, tự ươm, tự lai tạo giống, không phải là các giống dừa biến đổi gen, lai tạo gen. Với các giống dừa lai tạo, biến đổi gen, Thái Lan lại rất mạnh, vì vậy, họ tạo ra được những trái dừa to, nước rất nhiều, tuy nhiên mùi vị lại không thơm ngon bằng dừa tươi của Việt Nam.

Ông Cao Bá Đăng Khoa, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dừa Việt Nam

Hiện nay, nhu cầu của người dân toàn thế giới rất cao, các sản phẩm lai tạo, biến đổi gen họ sẽ không sử dụng hoặc hạn chế sử dụng.

Giống dừa truyền thống của Việt Nam và Philippines cũng khác nhau. Giống dừa truyền thống của Philippines được lai tạo từ giống dừa nguyên liệu để làm thành giống dừa ngắn (dừa uống nước). Còn tại Việt Nam thì các giống dừa rất rõ ràng, dừa nào là dừa nguyên liệu thì cơm dừa rất dày, dầu dừa nhiều. Với loại dừa uống nước thì cơm dừa rất mỏng, thậm chí không có cơm dừa. Dừa uống nước cũng rất đa dạng với 16 chủng loại.

Về bất lợi, hiện nay Việt Nam chưa có quy hoạch vùng trồng dừa. Ai muốn trồng loại dừa gì thì họ trồng, việc này dẫn đến thu mua không đồng bộ, trong khi đó, việc xuất khẩu hàng đi thì đòi hỏi yêu cầu đồng bộ sản phẩm, việc này dẫn đến yếu năng lực cạnh tranh cho Việt Nam.

- Với giá dừa tăng cao như hiện nay, các doanh nghiệp xuất khẩu dừa tươi có ảnh hưởng không và phía hiệp hội có những hỗ trợ như thế nào thưa ông?

Ông Cao Bá Đăng Khoa: Đơn hàng dừa xuất khẩu lớn, các doanh nghiệp cũng rất “hồi hộp” do thu mua nguyên liệu dừa tươi không ổn định. Có những chỗ họ trồng dừa xiêm, có chỗ họ trồng dừa lửa, nơi lại trồng dừa dứa,… khiến việc xuất khẩu gặp khó. Việc 1 container xuất khẩu mà có 2-3 loại dừa trong đó làm cho vị giác và xúc giác, mùi vị khác nhau, việc này làm giảm năng lực cạnh tranh của dừa tươi Việt Nam trên thị trường thế giới.

Việc doanh nghiệp đứng ra tự đầu tư vùng nguyên liệu thì nguồn vốn quá lớn, còn việc bắt tay liên kết với nông dân thì doanh nghiệp lo ngại tình trạng “bẻ kèo”. Do đó, để nâng cao năng lực cạnh tranh cho ngành dừa, Hiệp hội dừa Việt Nam đang phối hợp với các bên để cung cấp các gói tín dụng ưu đãi và tiện ích riêng cho bà con nông dân, hợp tác xã, cơ sở thu mua và doanh cộng đồng doanh nghiệp ngành dừa, liên quan đến dừa (hơn 600 doanh nghiệp)…. Chương trình dự kiến sẽ triển khai thí điểm tại 5 tỉnh gồm: Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Trà Vinh và Sóc Trăng sau đó triển khai rộng đến các tỉnh miền Đông, miền Tây và miền Trung.

Việc này nhằm đáp ứng nguồn nguyên liệu dừa trong nước ổn định cho các doanh nghiệp đang sản xuất, gia công ngành dừa. Khai thác các vùng nguyên liệu tiềm năng nhằm đảm bảo sinh kế ổn định cho người dân trồng dừa trên cả nước. Khai thác giá trị tiềm năng các làng nghề, tổ hợp tác để làm cầu nối cung cấp nguyên liệu thô, nguyên liệu sơ chế ổn định cho các doanh nghiệp sản xuất. Góp phần giữ vững vùng nguyên liệu (trên nguồn tài chính hỗ trợ từ ngân hàng) và doanh nghiệp an tâm sản xuất sản phẩm giá trị cao. Từ đó, hạn chế tình trạng xuất khẩu nguyên liệu thô, giá trị thấp; đồng thời, hạn chế tình trạng được mùa mất giá, được giá mất mùa.

Xin cám ơn ông!

Nguyễn Hạnh