Elon Musk chi 1 tỉ USD kéo cổ phiếu Tesla tăng 85% từ đáy: Ai được lợi?

Sau quý 1/2025 ảm đạm, tệ nhất trong bất kỳ giai đoạn nào kể từ năm 2022 và khởi đầu tháng 4 đầy khắc nghiệt vì thông báo của Tổng thống Mỹ Donald Trump về các mức thuế quan đối ứng mới, cở phiếu Tesla đang có bước tiến mạnh mẽ.

Hôm 15.9, cổ phiếu Tesla tăng 3,6% lên mức 410,26 USD, cao hơn hơn 6 USD so với giá chốt phiên năm 2024. Tính từ mức đáy trong năm 2025 là 221,86 USD vào ngày 4.4, cổ phiếu Tesla đã tăng 85%. Một hồ sơ mới tiết lộ Giám đốc điều hành Elon Musk đã mua khoảng 1 tỉ USD cổ phiếu Tesla thông qua quỹ gia đình của mình.

Đây là lần đầu Elon Musk mua lại cổ phiếu Tesla kể từ đầu năm 2020, diễn ra vào thời điểm then chốt khi công ty đang chạy đua để đạt các mục tiêu đầy tham vọng trong việc chuyển mình thành đế chế trí tuệ nhân tạo (AI) và robot, nhưng đang đối mặt với tình trạng doanh số ô tô điện sụt giảm.

Động thái này cũng củng cố nỗ lực của Elon Musk nhằm giành quyền kiểm soát lớn hơn tại Tesla, chỉ hơn một tuần sau khi hội đồng quản trị đề xuất gói lương thưởng 1.000 tỉ USD cho tỷ phú giàu nhất thế giới, nhằm đáp ứng yêu cầu của ông và đặt ra các mục tiêu tài chính đầy tham vọng.

Theo hồ sơ công bố hôm 15.9, Elon Musk đã mua 2,57 triệu cổ phiếu Tesla vào ngày 12.9, với giá từ 372,37 đến 396,54 USD/cổ phiếu, thể hiện niềm tin của tỷ phú vào tương lai công ty.

Hành động này là “tín hiệu rõ ràng nhất cho thấy Elon Musk đang đạp ga hết cỡ để quay lại… Câu chuyện Tesla-Musk có vẻ đã trở lại quỹ đạo vững chắc sau khởi đầu năm đầy trắc trở”, Matt Britzman, nhà phân tích cao cấp tại hãng Hargreaves Lansdown, nhận định.

Nhiều lần yêu cầu nắm giữ cổ phần lớn hơn và gia tăng quyền biểu quyết tại Tesla, Elon Musk từng nói rằng ông sẽ thích xây dựng các sản phẩm AI và robot bên ngoài Tesla hơn nếu không đạt được 25% quyền biểu quyết.

Tính đến tháng 12.2024, Elon Musk nắm khoảng 13% cổ phần, theo dữ liệu của LSEG (Tập đoàn Sở giao dịch Chứng khoán London).

Cổ phiếu Tesla tăng 85% so với mức đáy trong năm 2025 vào ngày 4.4 - Ảnh: Reuters

Cổ phiếu có hiệu suất tệ thứ hai trong nhóm Magnificent Seven, chỉ trên Apple

Đây là năm thứ hai liên tiếp cổ phiếu Tesla bật dậy sau khi giảm trong quý 1. Năm ngoái, cổ phiếu hãng ô tô điện Mỹ giảm 29% trong ba tháng đầu tiên trước khi kết năm 2024 với mức tăng 63%.

Những tuần gần đây, các nhà phân tích đã ca ngợi Tesla vì đề xuất gói lương thưởng 1.000 tỉ USD dành cho Elon Musk dựa trên hiệu suất. Công ty cũng nhận được động lực từ hệ thống lưu trữ năng lượng bằng pin MegaBlocks mới, được Tesla lắp ráp sẵn và vận chuyển tới các doanh nghiệp muốn giảm chi phí điện hoặc tận dụng tốt hơn nguồn điện từ năng lượng tái tạo.

Song ngay cả với đợt hồi phục này, Tesla vẫn là cổ phiếu có hiệu suất tệ thứ hai trong nhóm Magnificent Seven năm nay, chỉ xếp trên Apple (cổ phiếu giảm khoảng 5% trong năm 2025). Tesla vẫn đang trải qua tình trạng sụt giảm doanh số kéo dài nhiều quý do dòng ô tô điện đã cũ, biên lợi nhuận tiếp tục chịu áp lực, chi phí tăng và sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ ở Trung Quốc, đặc biệt là BYD.

Tesla từng chứng kiến phản ứng tiêu cực từ người tiêu dùng, một phần vì các hoạt động chính trị của Elon Musk, gồm việc chi gần 300 triệu USD để hỗ trợ ông Trump đắc cử Tổng thống Mỹ vào năm ngoái và hỗ trợ chính quyền Trump cắt giảm nhân sự liên bang.

Dù vậy, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tesla - Robyn Denholm hôm 12.9 đã bác bỏ lo ngại rằng các hoạt động chính trị của Elon Musk làm tổn hại doanh số, đồng thời nhấn mạnh tỷ phú 54 tuổi người Mỹ đã “trở lại vị trí trung tâm” tại công ty sau vài tháng làm việc ở Nhà Trắng.

Ban lãnh đạo Tesla đang nỗ lực hướng sự chú ý của nhà đầu tư sang những chủ đề khác như taxi tự hành (robotaxi) và robot hình người Optimus. Tuy nhiên, công ty vẫn chưa tung ra các phương tiện đủ an toàn để ô tô điện tự lái mà không cần tài xế giám sát ngồi sau vô lăng. Dù Elon Musk quảng bá Optimus có thể làm mọi việc từ công nhân trong nhà máy đến trông trẻ, thực tế robot hình người vẫn còn rất xa mới xuất hiện trên thị trường.

Gói lương thưởng lớn nhất lịch sử các doanh nghiệp

Hôm 5.9, Elon Musk được trao nhiệm vụ 10 năm để đưa Tesla từ mức vốn hóa 1.000 tỉ USD lên thành 8.500 tỉ USD - lớn hơn tổng giá trị hiện tại của Nvidia (4.320 tỉ USD) và Microsoft (3.830 tỉ USD) cộng lại. Nvidia và Microsoft hiện là hai công ty có vốn hóa thị trường cao nhất thế giới. Nếu thành công, Elon Musk sẽ nhận được gói lương thưởng trị giá 1.000 tỉ USD.

Gói thù lao mới cho tỷ phú 54 tuổi người Mỹ được hội đồng quản trị Tesla thông qua, nhưng vẫn cần cổ đông phê chuẩn vào tháng 11.

Hội đồng quản trị đã cho thấy họ kỳ vọng Tesla kiếm tiền từ đâu khi xây dựng gói lương thưởng cho Elon Musk dựa trên 12 cột mốc, chủ yếu gắn với sản phẩm, lợi nhuận và vốn hóa thị trường. Hội đồng quản trị đặt mục tiêu lợi nhuận tăng trưởng đáng kể khi Tesla tung ra Optimus và đội robotaxi được kỳ vọng hiệu quả hơn taxi do con người điều khiển.

Phần thù lao thật đáng kinh ngạc cho Elon Musk và các mục tiêu cũng vậy. Gene Munster, đối tác quản lý tại hãng Deepwater Asset Management, ước tính rằng robotaxi và phần mềm tự lái mỗi mảng có thể đóng góp 1.000 tỉ USD vào vốn hóa thị trường Tesla, trong khi mảng ô tô điện đóng góp thêm nửa nghìn tỉ USD.

"Cuối cùng, lý do mà điều này có thể thành công hoặc thất bại thực sự phụ thuộc vào Optimus. Nó giống như câu chuyện cổ tích, nhưng có thể trở thành sự thật", Gene Munster bình luận.

1.000 tỉ USD cho giám đốc điều hành là gói lương thưởng lớn nhất lịch sử các doanh nghiệp. Điều này nhấn mạnh tầm ảnh hưởng của Elon Musk với Tesla khi hãng ô tô điện tìm cách chuyển mình thành cái tên dẫn đầu về AI và robot.

Tỷ phú giàu nhất thế giới từ lâu đã yêu cầu có thêm cổ phần để tăng quyền kiểm soát Tesla, ngay cả khi cuộc chiến pháp lý liên quan đến gói lương thưởng năm 2018 của ông, trị giá 56 tỉ USD, vẫn đang tiếp diễn ở bang Delaware (Mỹ). Gói thù lao mới 1.000 tỉ USD được đề xuất có giá trị gấp khoảng 18 lần gói cũ và gần bằng giá trị vốn hóa thị trường hiện tại của Tesla.

Kế hoạch đó cho thấy Tesla phụ thuộc vào Elon Musk như thế nào, trong bối cảnh nhu cầu ô tô điện chững lại, cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ Trung Quốc và áp lực phải hiện thực hóa tham vọng AI.

Trong hồ sơ pháp lý, Tesla khẳng định Elon Musk khác biệt hoàn toàn với các lãnh đạo công nghệ khác. Tesla nêu rằng “các gói thù lao truyền thống dành cho lãnh đạo các công ty khác không phù hợp để thiết kế chế độ đãi ngộ khuyến khích cho ông Musk”.

Elon Musk đã biến Tesla từ một công ty khởi nghiệp ô tô điện nhỏ thành hãng ô tô giá trị lớn nhất thế giới, mở rộng sản xuất, vươn ra toàn cầu và thúc đẩy cả ngành công nghiệp chuyển dịch sang xe điện. Song gần đây, Tesla đang dần mất lợi thế trước BYD cùng các hãng khác trong bối cảnh nhu cầu ô tô điện suy yếu và cạnh tranh gay gắt tại các thị trường then chốt, đặc biệt là Trung Quốc.

Những người ủng hộ gói lương thưởng khổng lồ này cho Elon Musk nói rằng kế hoạch này sẽ gắn kết lợi ích giữa ông với tăng trưởng dài hạn của Tesla. Trong khi các nhà phê bình cảnh báo nguy cơ pha loãng cổ phần (tỷ lệ sở hữu và quyền biểu quyết của các cổ đông hiện tại sẽ bị giảm đi nếu trao thưởng cổ phiếu thêm cho Elon Musk - PV) và rủi ro quản trị.

Hội đồng quản trị Tesla cho biết gói lương thưởng mới có thể giúp Elon Musk tăng đáng kể cổ phần nếu hoàn thành mọi mục tiêu, trao cho ông quyền kiểm soát lớn hơn khi Tesla tìm cách trở thành công ty giá trị nhất thế giới.

Theo kế hoạch đề xuất, Elon Musk có thể nhận thêm tới 12% cổ phần Tesla, trị giá khoảng 1.030 tỉ USD, nếu công ty đạt vốn hóa 8.600 tỉ USD. Điều này đồng nghĩa vốn hóa thị trường Tesla phải tăng thêm khoảng 7.300 tỉ USD, trong vòng 10 năm tới.

Nếu đạt được trọn vẹn, phần thưởng sẽ làm gia tăng đáng kể quyền biểu quyết của Elon Musk từ mức cổ phần khoảng 13% hiện nay, làm dấy lên tranh cãi về quản trị và vấn đề kế nhiệm.

Tesla nhấn mạnh Elon Musk sẽ không nhận lương hay tiền thưởng bằng tiền mặt, toàn bộ thù lao gắn chặt với hiệu suất, giống như cấu trúc gói năm 2018.

Đầu năm nay, hội đồng quản trị Tesla đã thông qua gói lương thưởng tạm thời cho Elon Musk trị giá khoảng 29 tỉ USD dưới dạng cổ phiếu hạn chế, nhằm giữ ông tại vị ít nhất đến năm 2030 khi công ty chuyển hướng sang chiến lược ưu tiên AI.

Kể từ đó, Tesla đã tái đăng ký trụ sở pháp lý tại bang Texas (Mỹ) và đang kháng cáo phán quyết tại bang Delaware, nhưng cho biết kế hoạch mới phản ánh ý kiến cổ đông cùng các biện pháp quản trị chặt chẽ hơn.

Sơn Vân