Dòng vốn tư nhân cho nước sạch nông thôn

Khó tiếp cận nước sạch

Tại Diễn đàn “Vai trò của nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn trong phát triển nông nghiệp bền vững, xây dựng nông thôn văn minh” do Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Báo Nông nghiệp và Môi trường cùng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi tổ chức ngày 16/10, các chuyên gia đánh giá rằng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang đối mặt với thách thức về việc việc đảm bảo nguồn nước sạch và phát triển bền vững.

Các chuyên gia tại diễn đàn đánh giá rằng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang đối mặt với thách thức về việc việc đảm bảo nguồn nước sạch và phát triển bền vững

Ông Phạm Văn Mạnh - Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam cho biết công tác cấp nước sạch nông thôn còn nhiều bất cập, đặc biệt trong khâu quy hoạch, quản lý khai thác và giám sát chất lượng nguồn nước.

Nhiều địa phương quy hoạch chưa đồng bộ, hệ thống cấp nước không theo kịp quá trình đô thị hóa, trong khi giám sát nguồn nước và chất lượng còn hạn chế. Hệ quả là việc cấp phép, khai thác và điều hành gặp nhiều khó khăn, nhất là trong bối cảnh hạn hán và xâm nhập mặn gia tăng.

Thực tế cho thấy nhiều khu vực nông thôn ở Cà Mau, Bến Tre, Hậu Giang vẫn phải sử dụng nước mưa hoặc nước trữ tạm thời. Một số công trình hồ chứa được đầu tư phân tán nhưng quy mô còn nhỏ, chưa đáp ứng đủ nhu cầu sinh hoạt.

Ông Lương Văn Anh - Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết dù đã có sự quan tâm đầu tư của Nhà nước và xã hội, nhưng mới khoảng 58% người dân nông thôn được sử dụng nước đạt quy chuẩn quốc gia; trong đó, chỉ 8% dùng nước từ công trình cấp nước tập trung, 52% còn lại phụ thuộc vào nguồn nước hộ hoặc nhóm hộ.

Ông Lương Văn Anh - Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) chia sẻ tại diễn đàn

“Phần lớn người dân nông thôn chưa tiếp cận được hệ thống cấp nước tập trung. Muốn bảo đảm nguồn nước ổn định và bền vững cần thêm giải pháp tổng thể và đầu tư quy mô lớn”, ông Văn Anh nói.

Mục tiêu đến năm 2030, 80% dân số nông thôn sẽ được sử dụng nước sạch. Để đạt được, cần phối hợp đồng bộ giữa các bộ, ngành, địa phương, DN và người dân. Mặc dù Bộ đã triển khai một số dự án cấp nước sạch tại 4 tỉnh vùng ĐBSCL, nhưng đầu tư vẫn gặp khó khăn do thiếu nguồn nước ngọt, chi phí cao và giá thành lớn, đặc biệt với doanh nghiệp tư nhân. Cùng với đó, đặc thù dân cư phân tán khiến khoảng 53.500 hộ dân không thể cấp nước tập trung, buộc phải xây dựng các giải pháp dự trữ hoặc mô hình cấp nước hộ.

Song song đó, công tác chuyển đổi số trong quản lý nước sạch đang được đẩy mạnh, đặc biệt với các giải pháp giám sát trực tuyến, công nghệ xử lý sinh học, vật liệu lọc đa tầng và năng lượng tái tạo nhằm giảm chi phí và nâng cao hiệu quả vận hành.

Xã hội hóa đầu tư - động lực bền vững

Theo ông Lương Văn Anh, đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư là giải pháp trọng tâm giúp đạt mục tiêu nước sạch nông thôn. Khi ngân sách nhà nước có hạn, việc huy động DN và người dân cùng tham gia đầu tư, quản lý, vận hành là hướng đi tất yếu.

Ông Phạm Văn Mạnh cho rằng lĩnh vực cấp nước nông thôn vẫn khó thu hút DN do giá nước thấp, chi phí đầu tư cao và dân cư phân tán. Tuy nhiên, để tạo sức hút, cần thay đổi tư duy quản lý, coi nước là một yếu tố của nền kinh tế chứ không chỉ là dịch vụ công ích. Khi cơ chế giá nước được tính đúng, tính đủ, phản ánh giá trị thực, sẽ mở ra cơ hội cho khu vực tư nhân tham gia, đồng thời nâng cao ý thức tiết kiệm và sử dụng hiệu quả hơn của người dân.

“Phát triển kinh tế nước phải gắn với tư duy quản lý hiện đại, chuyển từ hành chính sang cơ chế thị trường”, ông Mạnh nhấn mạnh.

Cùng với đó, các công cụ kinh tế và chế tài môi trường như thu phí xả thải, thuế tài nguyên nước cần được áp dụng để khuyến khích tiết kiệm và giảm ô nhiễm. Việc ứng dụng công nghệ trong quản lý, giám sát khai thác, kết hợp nâng cao nhận thức cộng đồng, là yếu tố quan trọng trong thích ứng biến đổi khí hậu, đặc biệt tại vùng ĐBSCL.

Ông Nguyễn Việt Anh - Chủ tịch Công ty Khai thác Công trình Thủy lợi Miền Nam cho biết, các năm 2015 - 2016, 2019 - 2020 và 2023 - 2024 là những giai đoạn hạn mặn nghiêm trọng nhất trong nhiều thập kỷ

Ông Nguyễn Việt Anh - Chủ tịch Công ty Khai thác Công trình Thủy lợi Miền Nam cho biết, các năm 2015 - 2016, 2019 - 2020 và 2023 - 2024 là những giai đoạn hạn mặn nghiêm trọng nhất trong nhiều thập kỷ, cho thấy tầm quan trọng của hệ thống thủy lợi trong kiểm soát nguồn nước, giữ ngọt, ngăn mặn và phục vụ sản xuất. Theo ông, việc hiện đại hóa công trình thủy lợi kết hợp khai thác hiệu quả nguồn thu sẽ giúp nâng cao năng lực điều tiết, bảo đảm an toàn công trình và phục vụ tốt hơn đời sống người dân vùng ĐBSCL.

Hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã hoàn thiện dự thảo Nghị định mới về quản lý nước sạch nông thôn, quy định rõ từ khâu đầu tư, quản lý vận hành đến cơ chế huy động vốn xã hội hóa. Nghị định này kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý minh bạch, thông suốt, giúp tháo gỡ điểm nghẽn thể chế và thu hút DN tham gia cung cấp dịch vụ nước sạch.

Theo ông Lương Văn Anh, Nhà nước cần ưu tiên nguồn lực cho vùng khó khăn, miền núi, biên giới và hải đảo, nơi DN khó đầu tư do chi phí cao, hiệu quả thấp. Đồng thời, cần khuyến khích người dân cùng góp vốn, ngày công hoặc đất đai để hình thành công trình, đặc biệt tại các khu vực có điều kiện thuận lợi cho xã hội hóa đầu tư.

Các chuyên gia đều thống nhất rằng xã hội hóa đầu tư là hướng đi bền vững để bảo đảm quyền tiếp cận nước sạch cho người dân nông thôn. Khi nước được nhìn nhận như một nguồn lực kinh tế, nguồn vốn tư nhân sẽ được huy động hiệu quả hơn, góp phần tạo nền tảng phát triển ổn định cho vùng ĐBSCL trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt.

Thanh Hưng