Đề Ngữ văn cho thí sinh thi Chương trình GDPT 2006 cấu trúc quen thuộc, ổn định

Cô Đinh Thị Thúy Nga, GV Trường THCS-THPT Ban Mai (Hà Đông, Hà Nội) trong giờ Ngữ văn.

Nội dung câu hỏi tường minh, trọng tâm

Cô Đinh Thị Thúy Nga, GV Trường THCS-THPT Ban Mai (Hà Đông, Hà Nội) nhận định:

Năm nay, bên cạnh đề thi dành cho học sinh theo học chương trình mới, còn có đề thi dành cho học sinh học và thi chương trình 2006 (còn gọi là chương trình cũ). Nhìn chung cấu trúc đề thi Ngữ văn của Kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 cho học sinh học chương trình cũ vẫn bám sát đề tham khảo của Bộ GD&ĐT, đề thi nằm ở ngưỡng "an toàn" dành cho thí sinh.

Đề gồm hai phần với cấu trúc quen thuộc, ổn định. Trong đó phần Đọc hiểu chiếm 3 điểm. Phần Làm văn 7 điểm với hai câu: câu viết đoạn văn nghị luận xã hội 2 điểm, bài nghị luận văn học 5 điểm.

Phần Đọc hiểu (3 điểm) gồm 4 câu hỏi nhỏ. Bốn câu hỏi đọc hiểu đã lần lượt đặt ra yêu cầu theo các mức độ của Nhận biết (câu 1), thông hiểu (câu 2), phân tích (câu 3) và vận dụng (câu 4). Đó là các mức độ phù hợp với quá trình nhận thức của học trò, bám sát cấu trúc đề thi tham khảo và cũng là các kỹ năng mà học sinh đã được ôn luyện trong suốt năm học lớp 12.

Văn bản đọc hiểu đề cập đến “nếp nghĩ”, sự chai sạn cảm xúc, thói quen xấu cần thay đổi, phù hợp với bối cảnh xã hội hiện nay với những lối sống vội, thờ ơ. Với câu hỏi nhận biết, học sinh hoàn toàn có thể đạt được điểm tối đa khi đọc văn bản và trả lời bằng cách lấy thông tin và nêu đúng thể thơ của văn bản. Câu thông hiểu, học sinh cần hiểu được ngữ liệu và lấy thông tin từ văn bản.

Câu 3 yêu cầu học sinh nêu tác dụng của phép điệp. Cần lưu ý rằng, trước khi phân tích tác dụng học sinh cần chỉ ra được phép điệp trong các từ ngữ, hình ảnh thơ.

Riêng câu 4 là ở mức độ vận dụng yêu cầu học sinh phải nêu được cách hiểu của mình về hai dòng thơ, sau đó vận dụng những hiểu biết về cuộc sống xã hội cùng những trải nghiệm cá nhân để nêu lên bài học về lẽ sống mà bản thân rút ra được.

Như vậy, phần Đọc hiểu sẽ không có nội dung làm khó hoặc gây hiểu lầm, nội dung những câu hỏi đều rất tường minh và tập trung vào nội dung trọng tâm.

Thí sinh thi tốt nghiệp THPT năm 2025. Ảnh: Vân Anh.

Phần 2 - Làm văn (7,0 điểm): Giữ nguyên cấu trúc gồm 2 phần là viết đoạn văn nghị luận xã hội (2,0 điểm) và bài nghị luận văn học (5,0 điểm).

Câu 1 (2 điểm), đoạn văn nghị luận xã hội yêu cầu học sinh nêu suy nghĩ của mình về sự cần thiết phải làm mới chính mình của người trẻ trong bối cảnh hiện nay.

Câu hỏi hướng đến vấn đề cá nhân con người, cho phép học sinh được đưa ra cách lý giải phù hợp và thuyết phục về vấn đề cá nhân trong bối cảnh phát triển của xã hội.

Câu hỏi ở phần nghị luận xã hội vẫn là một dạng hỏi“an toàn” đối với khuôn khổ đề thi tốt nghiệp nhưng vẫn đòi hỏi học sinh cần có tư duy và có sự hiểu biết, cập nhật những yêu cầu và bối cảnh xã hội.

Câu 2 (5 điểm) - câu nghị luận văn học chiếm quỹ điểm cao nhất, 5 điểm, cũng là phần chiếm sự quan tâm lớn nhất trong đề thi; gồm có 2 vế, một vế chính và một vế phụ.

Câu hỏi vế chính yêu cầu học sinh phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật Mị trong truyện ngắn "Vợ chồng A Phủ" của tác giả Tô Hoài.

Để làm được nội dung này, học sinh cần hiểu rõ nội dung tư tưởng và diễn biến tâm lý nhân vật, đây là phần kiến thức hay và thường được ôn luyện kĩ trong quá trình học tập của học sinh.

Trong quá trình phân tích, học sinh cần kết hợp cả việc làm rõ các yếu tố nghệ thuật và giá trị nội dung của đoạn ngữ liệu, đưa ra cách nhìn nhận và bàn luận đáp ứng yêu cầu về kiến thức cơ bản và kiến thức liên hệ mở rộng.

Yêu cầu thứ 2 của đề hướng vào đặc điểm lối viết của tác giả khi yêu cầu nhận xét tư tưởng nhân đạo của tác giả. Ở vế này, học sinh cần có hiểu biết chắc chắn về đặc điểm tư tưởng nhân đạo của tác giả Tô Hoài, nếu học sinh nêu được và phân tích, so sánh sự thể hiện tư tưởng nhân đạo với các tác phẩm khác cùng đề tài hoặc cùng thời điểm sẽ là yếu tố để phân hóa với các bài làm khác.

Như vậy, có thể thấy, cách đặt vấn đề của câu nghị luận văn học trong đề bám sát đề tham khảo, thêm vào đó, đây là đoạn ngữ liệu khá “sáo mòn” đối với học sinh nói chung. Tuy nhiên, câu nghị luận văn học vẫn cần học sinh có kỹ năng cảm thụ sâu sắc để làm nổi bật vấn đề.

Nhìn chung, đề thi môn Ngữ văn năm 2025 không khó để tạo điều kiện cho thí sinh đạt kết quả tốt đối với những học sinh theo học chương trình 2006.

Dự đoán mức điểm phổ biển từ 6-6.5 điểm

Thầy Nguyễn Đình Hòa, Tổ trưởng Tổ Ngữ văn, Trường THPT Trần Phú (Đà Nẵng) nhận xét: Đề thi môn Ngữ văn của Chương trình GDPT 2006 khá nhẹ nhàng cho những thí sinh học theo chương trình cũ năm nay thi lại.

Phần đọc hiểu không đánh đố. Tuy nhiên, câu 2 không phải học sinh nào cũng có thể nhận biết tốt để trả lời chính xác yêu cầu của đề. Câu 4 thì dễ gợi nhiều cảm xúc khiến học sinh có thể bị sa đà viết dài tốn thời gian. Từ vấn đề đặt ra trong phần đọc hiểu đề nâng cao thành viết đoạn văn nên học sinh có gợi ý để triển khai đoạn.

Câu 2 phần viết là tác phẩm “Vợ chồng A Phủ” của nhà văn Tô Hoài được nhiều học sinh yêu thích nên các em có thể phân tích tốt.

Tuy nhiên, phần yêu cầu về giá trị nhân đạo thì không phải học sinh nào cũng làm được. Nhờ thế, đề sẽ có tính phân hóa. Ở đề này thì khả năng cao học sinh đa số đạt điểm tầm mức 6 đến 6.5.

Bám sát cấu trúc của đề thi minh họa

Thầy Võ Minh Nghĩa, giáo viên Ngữ văn Trường THPT Nguyễn Du (Quận 11, TPHCM) nhận xét, đề thi Ngữ văn theo chương trình GDPT 2006 năm nay ấn tượng - một khởi đầu cho thấy việc định hướng giáo dục theo kĩ năng và kích thích năng lực tư duy.

Đề thi bám sát cấu trúc của đề thi minh họa trước đó mà Bộ GD&ĐT đã công bố. Nên ở tâm thế tiếp nhận, học sinh đã được định hướng ôn tập từ thầy cô, chắc chắn đã sẵn sàng để đón nhận. Điểm đặc biệt của đề thi năm nay là kiểm tra tốt năng lực viết của học sinh trong nhiều tình huống.

Ở phần viết đoạn (khả năng viết ngắn), tôi đánh giá đoạn văn này rất khó có điểm cao vì cả câu hỏi là một sự yêu cầu cả kĩ năng đọc cảm thụ văn học và phương pháp viết ngắn.

Đoạn văn này, học sinh trước hết cần nắm được thao tác phân tích chi tiết trong truyện (tình cảm của nhân vật), nếu không được ôn luyện kĩ trước đó học sinh dễ mất phương hướng: Không biết viết thế nào, phân tích tình cảm là phân tích gì, chọn ý ra sao thì dễ rơi vào việc bỏ trống không làm hoặc “chém” lung tung cho có ý.

Thêm vào đó, đoạn văn cũng chạm tới việc phân tích thật sâu vào 1 chi tiết đậm tính văn học tức là nó không hiển hiện rõ như chủ đề, đề tài hay cảm hứng mà nằm rải rác khắp văn bản. Để biết được tình cảm ấy, học sinh phải đọc thật kĩ, chọn lọc và tư duy rất sâu mới làm được tốt đoạn văn này.

Với mức 2 điểm học sinh có lực trung bình yếu chắc chỉ có thể đạt mức 0.5-.075 điểm là tối đa. Do đó, đề thi chạm tới việc phân loại học sinh tốt chưa từng thấy. Với câu viết bài văn, đề thi dù đã xác định rõ vấn đề nghị luận cho học sinh bằng dòng chữ in nghiêng - trực quan dễ nhìn nhưng suy xét kĩ nó khó tư duy vì vấn đề mang tính thời sự mới mẻ và khó suy nghĩ cho thật thấu đáo dưới áp lực thời gian.

Học sinh để làm được cần theo dõi tình hình thời sự gần đây và còn phải biết liên kết với chủ đề của văn bản mới làm được. Để tìm ý cho việc triển khai vấn đề nghị luận cũng không đơn giản. Đề là một khối thống nhất giữa chủ đề văn học và chủ đề đời sống xã hội. Tôi đánh giá, tư duy, cái tâm và cái tầm của người ra đề rất sắc sảo, khôn ngoan và điêu luyện.

Đề Văn nhưng không quá đậm chất văn như trước kia, bám sát các vấn đề của xã hội nước ta hiện nay. Đề thi Văn học nhưng rõ ràng đã định vị lại chức năng phản chiếu xã hội của nó. Tính thời sự trong vấn đề sát nhập tỉnh thành đã trở thành linh hồn của đề thi, khiến cho học sinh có nhiều con chữ để bày tỏ suy nghĩ của mình.

Hải Bình - Hà Nguyên - Hồ Phúc