Đạo diễn Trịnh Lâm Tùng làm phim với tâm thế 'bộ phim cuối cùng'!

Hoạt hình Wolfoo là minh chứng năng lực làm phim hoạt hình của Việt Nam không thua kém thế giới.

Rất đỗi quen thuộc với hoạt hình Việt Nam, đạo diễn Trịnh Lâm Tùng từng nhận được rất nhiều giải thưởng điện ảnh, cũng như tại các liên hoan phim. Tuy nhiên, anh luôn trăn trở làm sao để hoạt hình Việt phát triển hơn nữa, đi xa hơn nữa.

Báo GD&TĐ đã có cuộc trò chuyện với đạo diễn Trịnh Lâm Tùng về chủ đề hoạt hình Việt Nam so với các nước trong khu vực và quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh ngày càng có nhiều bộ phim hoạt hình ngoại làm mưa làm gió khắp các rạp chiếu.

Hoạt hình Việt phát triển rất chậm

- “Na Tra 2” ra mắt tại Trung Quốc dịp Tết Nguyên đán 2025, nhanh chóng làm khuynh đảo nhiều thị trường lớn, trở thành bộ phim hoạt hình có doanh thu cao nhất mọi thời đại. Anh đánh giá về sự thành công này thế nào?

Đạo diễn Trịnh Lâm Tùng.

Đạo diễn Trịnh Lâm Tùng: Có thể nói đây là một “hiện tượng” của điện ảnh thế giới không riêng gì thể loại phim hoạt hình. Qua các bài báo, thông tin tràn ngập trên các trang mạng xã hội chia sẻ về bộ phim, về đạo diễn cũng như ê-kíp thực hiện, tôi thực sự nể phục sự sáng tạo, chất lượng phim cũng như thông điệp mà bộ phim mang lại cho khán giả.

Với đạo diễn Sủi Cảo (Dương Vũ) thực sự tôi rất khâm phục sức lao động, sự kiên trì và niềm đam mê tâm huyết của anh ấy dành cho tác phẩm để đời của mình. Bộ phim đã tạo cho tôi nguồn cảm hứng mạnh mẽ cũng như tự nhắc nhở bản thân cần cố gắng nhiều hơn nữa để hoàn thiện tác phẩm của mình được tốt hơn. Doanh thu khổng lồ của phim đã nói lên tất cả, đó thực sự là một bộ phim hoạt hình xuất sắc về mọi mặt.

Thực tế bộ phim đã có một “chiến dịch” truyền thông cũng vô cùng xuất sắc, sự thành công đó cũng đến từ phần lớn doanh thu nội địa, điều đó chứng minh rằng tác phẩm đã thực sự tạo nên một làn sóng mạnh mẽ gợi lên lòng tự tôn, tự hào dân tộc của khán giả Trung Quốc với tác phẩm do chính những nghệ sĩ nước mình tạo nên. Chinh phục được khán giả nội địa cũng đã là điều vô cùng tuyệt vời về doanh thu phòng vé với đất nước tỷ dân này.

- Sự thành công của hoạt hình Trung Quốc lại khiến nhiều người “chê” hoạt hình Việt Nam khi cho rằng 60 năm mà cứ nhàng nhàng, èo uột, không chịu phát triển?

Nền hoạt hình của Việt Nam cũng vừa mới mừng sinh nhật lần thứ 65. Đó thực sự là một con số biết nói, chúng ta cũng không thể phủ nhận bề dày của ngành, những giá trị cốt lõi mang lại tiếng cười tuổi thơ cho biết bao thế hệ trẻ em Việt.

Đây cũng là cái nôi của nhiều thế hệ nghệ sĩ gạo cội đã làm nên những tác phẩm thực sự tuyệt vời, mang tầm vóc quốc tế đóng góp vào sự phát triển chung của nền điện ảnh nước nhà trải qua suốt mấy mươi năm.

Tuy nhiên với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, xu hướng toàn cầu hóa của các nền công nghiệp hoạt hình trên thế giới, chúng ta cũng nên thẳng thắn và công tâm nhìn nhận quả thật nền hoạt hình Việt Nam phát triển rất chậm bởi thiếu đi tính quốc tế hóa mà cầu nối chính là “thương mại hóa sản phẩm văn hóa”.

Trung Quốc có nền tảng và bề dày lịch sử có thể nói là một trong những nền văn hóa lớn, lâu đời nhất nhì trên thế giới, các tác phẩm của họ ở mọi thể loại đều đạt đến ngưỡng “kinh điển” đó chính là chất liệu vô cùng quý cho các đạo diễn và nhà làm phim.

Những “nút thắt” chưa được gỡ bỏ

- Theo anh, Việt Nam đang “nằm ở đâu” trên bản đồ hoạt hình thế giới?

Thực sự những năm gần đây hoạt hình Việt Nam phát triển mạnh mẽ bởi “cơn bão” khai thác nền tảng số như: YouTube, Facebook, TikTok… tạo điều kiện cho các hình thức kinh doanh online trong đó thể loại hoạt hình được nhiều tệp khán giả yêu thích cũng như phù hợp phong phú với nhiều nhãn hàng lớn. Chính điều đó cũng góp phần lớn tạo ra các cơ hội việc làm, học tập, kết nối hoạt hình Việt Nam được phát triển.

Với các dự án lớn gần đây được công bố như: “Zoombie mắt lác” – Công ty Colorry, “Wolfoo và cuộc đua tam giới”, “Chiến binh gốm Blank” - của Sconnect, “Truyền thuyết Kim Ngưu” - Alpha Animation Studio, “Dế mèn - Cuộc phiêu lưu tới xóm lầy lội” - Plus Studio… cho thấy được sức bật mạnh mẽ cũng như khẳng định được chất lượng của chúng ta không hề thua kém trong khu vực.

Theo quan sát và nghiên cứu của tôi, một số tác phẩm chất lượng cũng đã đạt đến mức tiên phong trong các nước khu vực Đông Nam Á và tiệm cận với các nền điện ảnh hoạt hình lớn như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản.

- Na Tra khai thác yếu tố văn hóa dân tộc, Việt Nam cũng có nhiều phim hoạt hình khai thác yếu tố này - nhưng sự chênh lệch về doanh thu, về sức lan tỏa, về thành công tổng thể thì khá rõ. Vậy vấn đề nằm ở đâu?

Có rất nhiều vấn đề kìm hãm sự phát triển của hoạt hình Việt, trong đó nan giải nhất là mức kinh phí đầu tư còn rất xa so với mặt bằng chung của ngành trên thế giới. Các nhà đầu tư còn khá e dè với thể loại phim hoạt hình cần đầu tư vốn lớn nhưng cũng nhiều rủi ro về doanh thu so với dòng phim điện ảnh live-action (người đóng) có các đạo diễn, diễn viên, nghệ sĩ là KOL - bảo chứng cho phòng vé.

Vấn đề nan giải nữa là quan điểm đại đa số nhìn nhận nhiều năm - “hoạt hình chỉ để giải trí và phục vụ trẻ em”, chưa coi trọng và đánh giá hoạt hình như một nền “công nghiệp xanh” có khả năng tạo ra nguồn doanh thu lớn, thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế, xã hội, giáo dục cũng như lan tỏa được văn hóa của mỗi quốc gia.

Cuối cùng, việc lựa chọn đề tài, câu chuyện khai thác từ các yếu tố lịch sử, văn hóa dân tộc cũng luôn là một đề tài khó, mức quy mô của dự án thì luôn phải đủ sức lớn mới cõng được câu chuyện phim.

Vấn đề về chất lượng nhân lực, công nghệ cũng bị chi phối mạnh bởi các vấn đề trên dẫn đến một vòng luẩn quẩn nhiều năm không tháo gỡ được nút thắt này. Tuy nhiên, chúng ta cũng vui mừng khi các dự án sắp tới ra mắt đều đã dần tháo bỏ các rào cản để giúp cho khán giả Việt cũng như quốc tế nhìn nhận đúng hơn với sự phát triển của hoạt hình Việt Nam.

- Nền hoạt hình Trung Quốc hay Nhật Bản cũng giống Việt Nam - đi lên từ con số 0. Nhiều người nói họ phát triển hơn chúng ta do được đầu tư. Chúng ta cũng được đầu tư nhưng hình như chưa đúng mức, chưa đúng chỗ?

Hoạt hình là một thể loại điện ảnh đặc biệt, nhất là với xu hướng phát triển mạnh mẽ của công nghệ sản xuất phim ngày nay đã giúp cho hoạt hình có thêm rất nhiều sức mạnh biểu đạt nghệ thuật. Cũng chính vì lẽ đó mà nó được xếp vào hàng sản phẩm nghệ thuật cần đầu tư vô cùng tốn kém nếu sản xuất những bộ phim mang tính đột phá về công nghệ hay phức tạp về nội dung câu chuyện.

Thực tế với “cơ chế hỗ trợ” của Nhà nước cũng mới chỉ dừng lại ở việc cấp các chỉ tiêu với mức kinh phí vừa đủ cho hãng phim Nhà nước hoạt động cầm chừng để giữ được nghề. So sánh với các nước có nền hoạt hình phát triển thì đó là con số quá eo hẹp để có thể làm nên những tác phẩm lớn.

Sự đầu tư cũng cần có lộ trình lâu dài và hỗ trợ cả các doanh nghiệp, studio ngoài quốc doanh mới tạo ra một hệ sinh thái bền vững và cùng nhau phát triển.

Một số hình ảnh trong dự án phim 'Truyền thuyết Kim Ngưu'.

Làm phim với lòng tự tôn, tự hào dân tộc

- Nền hoạt hình Việt Nam trước nay vẫn được gắn mác là đơn vị gia công quốc tế. Điều đó không xấu, bởi từ gia công mà chúng ta học được kiến thức, kỹ năng của nước ngoài. Nhưng hình như chúng ta càng gia công thì lại càng an phận làm thuê?

Đây là một vấn đề vô cùng nhức nhối không chỉ riêng với ngành hoạt hình mà nhiều lĩnh vực chúng ta cũng đang bị “chảy máu chất xám”. Việc làm gia công cho các nền điện ảnh phát triển giúp chúng ta học thêm được nhiều kiến thức chuyên môn cao cấp về quy trình sản xuất cũng như rèn luyện kĩ năng, tay nghề, nâng cao nhận thức nghề nghiệp, học thuật hơn.

Hơn nữa, việc gia công cho nước ngoài so với mặt bằng mức đầu tư trong nước cũng là một nguồn thu nhập khá chênh lệch giúp cho nhiều cá nhân, đơn vị hay studio có nguồn tài chính tương đối ổn định để duy trì đội ngũ cũng như nuôi dưỡng đam mê chờ thời.

Thực tế khá buồn như vấn đề đặt ra - “chúng ta càng gia công thì lại càng an phận làm thuê”, thậm chí đã có thời gian Việt Nam bị định hình trên bản đồ thế giới về hoạt hình, kĩ xảo… là đất nước của gia công, cho gia công. Lý giải về điều này với cá nhân tôi đã từng tham gia vào việc gia công cho nước ngoài cũng không có gì quá phức tạp.

Khi rơi vào guồng quay này chúng ta sẽ chịu rất nhiều áp lực về thời gian, kiểm định chất lượng của việc làm và sửa liên tục. Nguồn thu nhập cũng tương đối đủ để lo cho cuộc sống và gia đình nếu như không muốn nói là “sống ổn” hơn rất nhiều các anh em đồng nghiệp đang làm với các đơn vị trong nước.

Guồng quay đó khiến chúng ta rơi vào trạng thái gần như không có thời gian để dừng để nghĩ về các vấn đề khác và thời gian sẽ dần làm “thui chột” đi cái ước mơ cũng như hoài bão, trách nhiệm với ngành nghề mà chúng ta cũng là một phần trong đó.

Tuy nhiên, tin vui với các bạn đang hàng ngày miệt mài với vòng xoáy đó, chúng ta cũng đã chuẩn bị bước sang một thời kì mới, tự lực cánh sinh cùng nhau vun đắp bằng chất xám của chúng ta với mức thu nhập có thể bước đầu chưa so được với gia công cho nước ngoài nhưng nếu chúng ta chung tay gây dựng thì tỷ trọng sẽ dần cân bằng hơn rất nhiều và góp phần cho ngành phát triển cũng chính là tạo cho chúng ta một tương lai vững bền hơn.

- Là đạo diễn dự án sản xuất phim điện ảnh hoạt hình Việt “Truyền thuyết Kim Ngưu” ra mắt trong năm nay - anh có chia sẻ và kỳ vọng thế nào với tác phẩm này?

Với câu hỏi này nó chính là hội tụ của tất cả các vấn đề chúng ta đề cập ở trên. Với “Truyền thuyết Kim Ngưu” là một minh chứng cho sự đầu tư nghiêm túc về chất xám, sự tin tưởng và kì vọng của nhà đầu tư và là rất nhiều nỗ lực cố gắng của anh chị em nghệ sĩ mong muốn có được một tác phẩm tạo dấu ấn đầu tiên, lấy lại niềm tin vào hoạt hình Việt.

Tôi luôn khao khát và hi vọng bộ phim sẽ đem lại sự đồng lòng ủng hộ của khán giả Việt với một lòng tự tôn, tự hào dân tộc cao nhất. Sau dự án chúng ta sẽ có được cái nhìn công tâm hơn về nền hoạt hình Việt Nam với khán giả trong nước và quốc tế.

Thông qua bộ phim, tôi cũng mong muốn gửi gắm thật nhiều về văn hóa dân tộc, đất nước con người Việt Nam thật xinh đẹp và mến khách đến với bạn bè năm châu. Dự án thành công cũng sẽ giúp cho các nhà đầu tư sẽ tin tưởng hơn vào một lĩnh vực dù mới nhưng cũng rất tiềm năng này.

Các cấp lãnh đạo, quản lý Nhà nước cũng sẽ thấy rõ ràng hơn nếu một tác phẩm hoạt hình được đầu tư nghiêm túc, chỉn chu sẽ đem lại rất nhiều giá trị to lớn và tạo điều kiện cũng như xây dựng cơ chế tốt hơn giúp cho ngành có được sự đầu tư đúng đắn tạo đà và cơ hội để phát triển.

- Xin cảm ơn đạo diễn!

Trần Hòa (thực hiện)