Cựu Phó Đại sứ Hoa Kỳ: Mong chờ 'kết quả thực chất' từ chuyến thăm của Tổng thống Joe Biden

Phó Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Susan Sutton (giữa) tại Hội thảo Nâng cao khả năng tiếp cận các thị trường khu vực và toàn cầu cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, ngày 17/9/2015. (Nguồn: Bộ Kế hoạch & Đầu tư)

Thưa bà, chuyến thăm của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden diễn ra trong bối cảnh như thế nào?

Bạn biết đấy, khi còn ở Việt Nam, tôi từng nghĩ rằng chúng tôi đã sống trong một giai đoạn phức tạp. Vì thế, việc Hoa Kỳ củng cố quan hệ với những đối tác có cùng tư duy về quan hệ quốc tế trong giai đoạn hiện nay là vô cùng quan trọng.

Trong bối cảnh đó, chúng tôi coi Việt Nam có nhiều điểm tương đồng với Hoa Kỳ về tư duy trong luật pháp quốc tế và quan hệ quốc tế. Đó là lý do tại sao chúng tôi mong muốn tìm kiếm hướng đi mới để tiếp tục tăng cường mối quan hệ này.

Một điểm khác là trong thời gian qua, Việt Nam tiếp tục là một đối tác tích cực của Hoa Kỳ. Thương mại và đầu tư song phương tăng trưởng nhanh, giao lưu nhân dân vẫn phát triển, dù còn đó điểm chúng ta có thể thúc đẩy. Do đó, việc đầu tư vào mối quan hệ đã thành công và đang có động lực là hoàn toàn hợp lý.

Bà nhận định ra sao về tác động của chuyến thăm tới quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ?

Trước hết, trong những năm tôi có dịp làm việc tại các nước thuộc Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), tôi nhận thấy một sự khác biệt thú vị: Với các nước ASEAN, chuyến thăm là điểm nhấn. Song với Hoa Kỳ, kết quả mới là trọng tâm. Truyền thông của chúng tôi không quá tập trung vào điều đó. Họ quan tâm hơn tới việc liệu Hoa Kỳ có thể xây dựng nhà máy mới, xuất khẩu thêm ngô, nhập khẩu các mặt hàng có lợi ích hay công bố một số chương trình hợp tác hay không.

Bà Susan Sutton là nhà ngoại giao với 35 năm kinh nghiệm tại Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ. Bà từng đảm nhiệm vị trí Giám đốc Văn phòng Hàng hải Đông Nam Á tại Vụ Đông Á - Thái Bình Dương và Phó Giám đốc Văn phòng về quan hệ song phương tại Vụ Nhân quyền, Dân chủ và Lao động.

Nhà ngoại giao kỳ cựu này cũng có thời gian công tác tại Romania, Bulgaria, Lào và Thái Lan. Bà đảm nhiệm cương vị Phó Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam (2015-2017) thời Đại sứ Ted Osius.

Do đó, chúng tôi rất mong muốn chuyến thăm sẽ đạt kết quả. Bởi lẽ, chúng tôi thường sử dụng những chuyến thăm này để giải quyết bất đồng còn tồn tại, đồng thời tìm kiếm hợp tác trong các lĩnh vực mới. Tôi cũng biết rằng ở thời điểm hiện tại, các quan chức của Bộ Ngoại giao, Đại sứ quán hai nước đang làm việc ngày đêm để chuẩn bị cho chuyến thăm, tích cực đáp ứng những yêu cầu của nhau.

Để đánh giá tác động của chuyến thăm, tôi cho rằng chúng ta phải nhìn vào kết quả. Tôi rất tự tin vào thành công của chuyến thăm: Trong những lần trước, hai nước đã đạt được nhiều kết quả thực chất. Lần này có lẽ không phải là ngoại lệ.

Bà đánh giá như thế nào về quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ thời gian qua?

Tôi nghĩ rằng quan hệ song phương đã có những bước phát triển tuyệt vời, đặc biệt kể từ sau khi hai nước nâng cấp quan hệ Đối tác toàn diện. Sự thay đổi này đã tạo ra khuôn khổ, vạch ra ưu tiên hợp tác về một số lĩnh vực và định hướng phát triển những hợp tác đó. Đồng thời, nó cũng “bật đèn xanh” cho các Bộ, ban ngành, địa phương hai nước tăng cường hợp tác trong những khía cạnh nêu trên.

Tôi cho rằng ở kênh ngoại giao chính thức, chúng ta đã đạt được nhiều bước tiến tích cực và sẽ tiếp tục triển khai hơn nữa thời gian tới. Tuy nhiên, tôi cũng mong hai bên dành nguồn lực hơn cho phát triển liên kết giữa nhân dân hai nước, đặc biệt trong lĩnh vực giao lưu nhân dân. Đơn cử, tại bất kỳ một nước châu Âu nào, bạn chỉ cần tìm kiếm Google cụm “chương trình giao lưu Hoa Kỳ”, bạn sẽ thấy hàng loạt kết quả như Câu lạc bộ Rotary, trao đổi học thuật, du học giao lưu văn hóa ở bậc Trung học và Đại học, thực tập sinh, trao đổi đoàn doanh nghiệp, v.v.

Bạn biết đấy, Hoa Kỳ là một đất nước dân chủ và suy nghĩ của các cử tri có ảnh hưởng lớn tới đường lối chính sách đối ngoại của chúng tôi. Nếu như họ cho rằng việc xây dựng quan hệ tốt với quốc gia cụ thể là quan trọng, chúng tôi sẽ “dễ thở” hơn trong việc tìm kiếm phê chuẩn ngân sách, ký kết thỏa thuận hay đầu tư với nước đó. Song nếu như cử tri nghĩ rằng: “Chúng ta không biết gì về đất nước đó cả. Liệu chúng ta có nên hợp tác với họ hay không?”, điều này sẽ khiến việc hợp tác khó khăn hơn. Hiện tại, vẫn còn nhiều người Hoa Kỳ chưa hiểu về Việt Nam. Chính vì thế, tôi cho rằng hai nước cần thúc đẩy giao lưu nhân dân hơn nữa.

Về tương lai, quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ đang ở vị thế tương đối tốt và tôi rất vui khi ông Joe Biden sắp thăm Việt Nam. Từ sau khi bình thường hóa quan hệ, các đời Tổng thống đều đã đến thăm Việt Nam. Chuyến thăm tới thể hiện sự quan tâm của ông Joe Biden nói riêng và Hoa Kỳ nói chung về quan hệ với Việt Nam.

Tuy nhiên, như mọi mối quan hệ khác, Việt Nam và Hoa Kỳ vẫn còn đó khác biệt. Đôi khi, hai bên gặp khó khăn trong nắm bắt nhu cầu của nhau. Do đó, tôi cho rằng Việt Nam và Hoa Kỳ cần tiếp tục làm việc để thấu hiểu ranh giới của nhau, cũng như giới hạn đang cản trở hợp tác, qua đó tháo gỡ và vượt lên cùng nhau. Ở hiện tại, hai bên đã làm tốt và tôi mong hai nước sẽ duy trì động lực đó.

Như bà đã nêu, giới chức, truyền thông Hoa Kỳ quan tâm nhiều hơn đến kết quả của chuyến thăm. Cá nhân bà kỳ vọng gì về kết quả của chuyến thăm này?

Cá nhân tôi cho rằng thời gian qua, các thông báo mới đây cho thấy Việt Nam mong muốn nâng cấp quan hệ với Australia và Singapore. Ở thời điểm hiện nay, việc Việt Nam tìm kiếm và nỗ lực mở rộng mạng lưới quan hệ là hợp lý bởi như các bạn nói, Việt Nam “muốn làm bạn với tất cả các nước”. Do đó, ở thời điểm hiện tại, việc mở rộng mạng lưới các mối quan hệ then chốt là có thể hiểu được.

Hiện nhiều người đang kỳ vọng vào một tuyên bố quan trọng trong chuyến thăm tới và tôi rất mong chờ về điều đó. Trong quá khứ, hai bên đã chứng kiến một số tuyên bố tích cực trên khía cạnh hợp tác, cụ thể như trong lĩnh vực y tế, khía cạnh quan trọng với cả hai nước, cũng như thương mại, đầu tư và giao lưu nhân dân. Do đó, tôi rất mong có thể chứng kiến thỏa thuận hợp tác mới trong chuyến thăm.

Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đón và hội đàm với Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken ngày 15/4/2023. (Ảnh: Tuấn Anh)

Bà có thể chia sẻ một chút về trải nghiệm của mình tại Việt Nam? Đâu là điều khiến bà ấn tượng hơn cả?

Một trong những điều tôi ưa thích khi làm việc tại Việt Nam là tính cách bộc trực, thẳng thắn của các bạn. Trong sự nghiệp ngoại giao của mình, tôi đã từng công tác tại nhiều quốc gia khác và hầu hết mọi người đều lịch sự và luôn giữ ý. Điều đó khá là thú vị. Tuy nhiên, tôi nhận ra rằng mọi thứ sẽ dễ ràng hơn rất nhiều khi làm việc với những người vẫn lịch sự nhưng luôn thẳng thắn trong công việc: Họ trực tiếp đề cập vấn đề muốn giải quyết, cách tiếp cận của mình với cân nhắc cách tiếp cận của chúng tôi để tìm ra cách giải quyết phù hợp nhất, đáp ứng lợi ích của cả hai bên. Các bạn rất ưa thích làm việc theo cách này và chúng tôi cũng vậy.

Một điểm nữa tôi đặc biệt ấn tượng là người Việt Nam luôn nhớ rõ ai là bạn của mình. Từ khía cạnh chính sách đối ngoại, đôi khi chúng tôi nhìn vào ưu tiên của Việt Nam trong một số quan hệ có lịch sử lâu đời và tự hỏi: “Lợi ích của Việt Nam trong mối quan hệ này là gì?”. Song về sau, tôi đã hiểu hơn. Các bạn nói rằng khi Việt Nam gặp khó khăn, những đối tác ấy đã không ngần ngại giúp đỡ và vì thế, họ luôn là những người bạn thực sự. Đó là điều tôi vô cùng ngưỡng mộ.

Tại Việt Nam, tôi cũng có cơ hội gặp gỡ những người mới, ghé thăm nhiều địa điểm trên đất nước tươi đẹp của các bạn. Trong các chuyến chuyến công tác, nơi khiến tôi ấn tượng hơn cả có lẽ là Đà Nẵng. Hàng năm, chúng tôi đều phối hợp với chính quyền thành phố để tổ chức chương trình Đối tác Thái Bình Dương, tập trung cải thiện năng lực cứu trợ y tế, ứng phó tình huống khẩn cấp hay đơn giản là giao lưu văn hóa. Tôi rất vui khi phối hợp với các quan chức địa phương ở đây.

Về các chuyến thăm cá nhân, Hà Giang là nơi để lại ấn tượng sâu sắc nhất. Cảnh quan tuyệt đẹp, không khí sôi động với nhiều nét độc đáo của các phiên chợ khiến tôi thích thú. Bởi lẽ, nó giúp tôi hiểu hơn về lịch sử, văn hóa, con người của Việt Nam, một đối tác ngày càng quan trọng của Hoa Kỳ tại khu vực Đông Nam Á.

“Tôi rất tự tin vào thành công của chuyến thăm: Trong những lần trước, hai nước đã đạt được nhiều kết quả thực chất. Lần này có lẽ không phải là ngoại lệ”. (Cựu Phó Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Susan Sutton)

Minh Vương