Công nghiệp hỗ trợ khát nhân lực chất lượng cao

Nhu cầu lớn nhưng cung không đủ

Tuy nhiên, theo Bộ Công Thương, Việt Nam hiện có khoảng 2.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực CNHT, nhưng chỉ chưa tới 300 doanh nghiệp tham gia được vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn đa quốc gia. Một trong những nguyên nhân quan trọng là thiếu lao động kỹ thuật cao.

Trong lĩnh vực cơ khí chính xác, linh kiện ô tô, điện tử, nhu cầu kỹ sư, kỹ thuật viên có tay nghề tăng đều hằng năm từ 8-10%. Tuy nhiên, số lượng nhân lực đáp ứng được yêu cầu thực tế chỉ đạt khoảng 40-50%. Điều này buộc nhiều doanh nghiệp phải tự đào tạo lại hoặc thuê chuyên gia nước ngoài với chi phí cao.

Bà Tô Thị Hồng Lĩnh, Trưởng phòng Kinh doanh của Công ty Cổ phần Đầu tư thương mại công nghiệp Hà Nội (thương hiệu OSAKA SEIMITSU) chia sẻ, hiện các sinh viên tốt nghiệp ngành cơ khí khi vào làm thường chưa quen với máy móc, công nghệ cao. Doanh nghiệp phải mất ít nhất 6 tháng để đào tạo lại, làm chậm tiến độ sản xuất và tốn kém chi phí.

Một thực tế đáng chú ý là chương trình đào tạo tại nhiều trường nghề, đại học kỹ thuật vẫn nặng lý thuyết, thiếu thực hành. Trang thiết bị trong trường thường lạc hậu so với công nghệ mà doanh nghiệp đang sử dụng.

PGS.TS. Nguyễn Minh Đức, chuyên gia về đào tạo nhân lực công nghiệp nhận định, hiện các nhà trường vẫn đi chậm một nhịp so với doanh nghiệp. Điều này tạo ra khoảng cách lớn, khiến cung - cầu nhân lực không gặp nhau.

Bên cạnh đó, sự hiện diện của các tập đoàn lớn như Samsung, Toyota, Canon, LG… đã tạo ra sức ép lớn đối với ngành CNHT trong nước. Các “ông lớn” này yêu cầu nhà cung ứng phải đạt chuẩn quốc tế, không chỉ về sản phẩm mà cả về quy trình và nhân lực.

Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp Việt chưa thể đáp ứng vì thiếu đội ngũ kỹ sư giỏi ngoại ngữ, am hiểu công nghệ và có khả năng sáng tạo. Điều này khiến CNHT trong nước dù có tiềm năng nhưng vẫn đứng ngoài nhiều chuỗi cung ứng quan trọng.

Doanh nghiệp và Nhà trường cần coi nhau như đối tác chiến lược, cùng đầu tư lâu dài

Cần giải pháp cấp bách

Theo các chuyên gia, lời giải cho bài toán nhân lực CNHT nằm ở việc xây dựng cơ chế liên kết chặt chẽ giữa nhà trường - doanh nghiệp - nhà nước. Doanh nghiệp cần tham gia ngay từ khâu xây dựng chương trình đào tạo, “đặt hàng” nhà trường về những kỹ năng, công nghệ mà họ cần. Nhà trường phải đổi mới chương trình, đầu tư thiết bị hiện đại và tăng thời lượng thực hành. Mô hình “Co-op” (Cooperative Education) là sinh viên vừa học vừa thực tập dài hạn tại doanh nghiệp và đang được xem là hướng đi phù hợp. Nhà nước giữ vai trò “nhạc trưởng”, ban hành chính sách khuyến khích, như miễn giảm thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào đào tạo nhân lực, hay hỗ trợ kinh phí cho các chương trình hợp tác đào tạo.

Ông Nguyễn Hoàng Long, đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp CNHT TP. Hồ Chí Minh nhấn mạnh, doanh nghiệp cần người làm được việc, còn nhà trường cần đầu ra. Hai bên phải coi nhau như đối tác chiến lược, cùng đầu tư lâu dài.

Trong bối cảnh chuyển đổi xanh và số hóa sản xuất, yêu cầu đối với nhân lực CNHT ngày càng cao. Không chỉ thành thạo kỹ thuật, nhân lực ngành này còn phải am hiểu công nghệ số, tự động hóa, AI và đặc biệt là các tiêu chuẩn sản xuất xanh.

Để khắc phục tình trạng này, một số trường đại học đã bắt đầu triển khai chương trình đào tạo nhân lực gắn với doanh nghiệp FDI. Ví dụ, một số cơ sở tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đã hợp tác với Samsung, Toyota để xây dựng chương trình thực hành ngay trong nhà máy. Đây là tín hiệu tích cực và cần được nhân rộng.

Theo PGS.TS. Nguyễn Minh Đức, chỉ khi nhân lực được đào tạo sát với nhu cầu thực tiễn, CNHT Việt Nam mới có thể bứt phá, trở thành động lực quan trọng trong hành trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Đức Hiền