Chung tay giảm thiểu rác thải nhựa - Lan tỏa lối sống xanh

Cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Lăng Cô, BĐBP thành phố Huế xây dựng các "ngôi nhà xanh" để thu gom rác thải nhựa gây quỹ tặng các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn tại địa phương. Ảnh: Võ Tiến

Theo báo cáo của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP), mỗi năm thế giới sản xuất khoảng 430 triệu tấn nhựa, trong đó, hơn 2/3 là các sản phẩm sử dụng một lần, nhanh chóng trở thành rác thải, gây ô nhiễm đại dương, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái và sức khỏe con người. Tại Việt Nam, ước tính mỗi năm phát sinh khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa, nhưng chỉ khoảng 27% được tái chế, phần lớn còn lại bị chôn lấp hoặc đốt bỏ, gây lãng phí tài nguyên và tiềm ẩn nhiều rủi ro môi trường.

Nỗ lực phòng, chống ô nhiễm nhựa

“Chống ô nhiễm nhựa” là chủ đề được nhắc lại lần thứ 2 trong vòng 3 năm qua vào dịp kỷ niệm Ngày Môi trường thế giới. Điều này thể hiện rõ tính ưu tiên toàn cầu trong kiểm soát ô nhiễm rác thải nhựa, đồng thời tái khẳng định cam kết sử dụng hiệu quả tài nguyên, bảo vệ đa dạng sinh học, nâng cao khả năng thích ứng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tăng cường hợp tác khu vực, toàn cầu, hướng tới nền kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững.

Không nằm ngoài cuộc chiến chống rác thải nhựa, thời gian qua, Việt Nam vừa hoàn thiện hệ thống chính sách, vừa tích cực tham gia các cơ chế hợp tác đa phương, toàn cầu về giảm thiểu phát thải nhựa. Theo thông tin từ Bộ Tài nguyên và Môi trường, Việt Nam đã ban hành và triển khai nhiều chính sách, chương trình, chiến lược quan trọng nhằm tăng cường quản lý chất thải nhựa và giảm thiểu ô nhiễm nhựa, điển hình như: Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các văn bản hướng dẫn thi hành với quy định cụ thể về giảm thiểu, phân loại, thu gom, tái sử dụng, tái chế và xử lý chất thải nhựa. Đồng thời, thúc đẩy hợp tác quốc tế thông qua Chương trình Đối tác hành động quốc gia về nhựa, tăng cường nghiên cứu khoa học, triển khai mô hình hợp tác công - tư trong quản lý rác thải nhựa hướng tới kinh tế tuần hoàn; tích cực tham gia đàm phán Thỏa thuận toàn cầu về chấm dứt ô nhiễm nhựa (INC) và nhiều sáng kiến quốc tế khác.

Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ giảm thiểu 75% rác thải nhựa trên biển và đại dương, 100% điểm du lịch, cơ sở kinh doanh dịch vụ lưu trú du lịch ven biển không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, vẫn còn nhiều thách thức tồn tại trong quản lý và giảm thiểu rác thải nhựa tại Việt Nam, đòi hỏi cả hệ thống chính trị phải vào cuộc tích cực hơn nữa.

Theo các chuyên gia, để hiện thực hóa các cam kết môi trường, việc triển khai đồng bộ các nghị quyết, chiến lược của Đảng, Quốc hội và Chính phủ được cho là nền tảng định hướng cho hành động cụ thể, hiệu quả và bền vững. Đặc biệt, sự gắn kết giữa chủ đề Ngày Môi trường thế giới năm 2025 với việc thực thi hiệu quả 4 nghị quyết trọng điểm của Bộ Chính trị sẽ góp phần thúc đẩy chuyển biến thực chất trong kiểm soát ô nhiễm nhựa. Cụ thể, Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia (cùng với Nghị quyết số 193/2025/QH15 của Quốc hội và Nghị quyết số 71/NQ-CP của Chính phủ) đặt mục tiêu đột phá về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số – tạo điều kiện thuận lợi để ứng dụng công nghệ trong quản lý chất thải, phát triển vật liệu thay thế nhựa và tối ưu hóa hệ thống tái chế.

Trong khi đó, Nghị quyết số 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế trong tình hình mới, mở ra cơ hội tiếp cận tri thức, công nghệ và nguồn lực toàn cầu, đồng thời củng cố vai trò chủ động của Việt Nam trong các cơ chế hợp tác môi trường khu vực và quốc tế. Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, đặt nền móng cho một khung pháp lý minh bạch, hiệu lực nhằm kiểm soát ô nhiễm, xử lý nghiêm vi phạm, đồng thời thúc đẩy trách nhiệm xã hội trong sản xuất và tiêu dùng nhựa. Còn Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, tạo động lực mạnh mẽ để doanh nghiệp chuyển đổi mô hình kinh doanh xanh, đầu tư vào công nghiệp tái chế và thúc đẩy phát triển bền vững.

Mỗi người dân hãy phân loại rác, nói không với nhựa dùng một lần để giảm thiểu phát thải nhựa. Ảnh: N. Tú

Hãy nói không với nhựa dùng một lần

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành cho rằng, công cuộc giảm thiểu rác thải nhựa vẫn còn đối mặt với không ít thách thức. Hành lang pháp lý tuy đã hình thành, nhưng khâu thực thi còn hạn chế. Việc phân loại rác tại nguồn chưa đồng bộ, nhiều doanh nghiệp chưa sẵn sàng đầu tư vào công nghệ do chi phí cao, trong khi thói quen sử dụng nhựa một lần vẫn phổ biến trong cộng đồng. Lễ mít tinh cấp quốc gia hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới và phát động Tháng hành động vì môi trường năm nay được tổ chức vào ngày 1/6, tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh với chủ đề “Chống ô nhiễm nhựa” nhằm kêu gọi cộng đồng hành động quyết liệt để giải quyết rác thải nhựa.

Trong khuôn khổ buổi lễ có hoạt động trưng bày mô hình tái chế gắn với sinh kế cộng đồng; giới thiệu sản phẩm tái chế sáng tạo; trình diễn sáng kiến giảm rác nhựa tại vịnh Hạ Long; thí điểm mô hình “Gửi rác rút tiền”; trao quà cộng đồng và phát động hành động vì môi trường. Bên cạnh đó, Chiến dịch toàn quốc “Chung tay giảm thiểu rác thải nhựa - Lan tỏa lối sống xanh” cũng được khởi động từ cuối tháng 5 đến hết tháng 6/2025.

Chuỗi hoạt động hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới và Tháng hành động vì môi trường năm 2025 là hồi chuông cảnh báo về thảm họa rác thải nhựa, đặc biệt là ở đại dương, sông ngòi, vùng ven biển và đô thị. Bộ Nông nghiệp và Môi trường kêu gọi các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp và người dân cả nước chủ động lồng ghép các hành động vì môi trường trong mọi kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội; cộng đồng doanh nghiệp tiên phong trong đổi mới mô hình sản xuất, phát triển vật liệu thay thế nhựa, thân thiện môi trường; các cơ quan báo chí, truyền thông và tổ chức xã hội đồng hành trong công tác giáo dục, truyền thông thay đổi hành vi, thúc đẩy lối sống xanh và tiêu dùng bền vững.

Nhân dịp này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường kêu gọi các cấp chính quyền, cộng đồng doanh nghiệp, mỗi người dân hãy cùng hành động. Mỗi người dân hãy phân loại rác, nói không với nhựa dùng một lần, tiết giảm lãng phí, chủ động kiến tạo lối sống xanh vì môi trường hôm nay và vì một tương lai bền vững.

Thu Hằng