Chủ động phòng tránh bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

Chỉ thở thôi đã mệt

Ngày Thế giới phòng, chống COPD toàn cầu năm 2025 có chủ đề: “Khó thở, hãy nghĩ đến COPD” nhằm nhấn mạnh: mặc dù COPD đang là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 3 trên toàn thế giới, nhưng bệnh không thường được chẩn đoán đúng, dẫn đến việc người bệnh không được điều trị hoặc điều trị không đúng cách. Chẩn đoán sớm và phù hợp có thể tác động đáng kể đến sức khỏe của cộng đồng, giúp cải thiện các triệu chứng, chức năng phổi và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Bác sĩ tư vấn cho bệnh nhân COPD

Ông Nguyễn Văn Sinh (59 tuổi), ở phường Lang Biang - Đà Lạt cho biết: “Tôi được phát hiện bị COPD 5 năm qua với các triệu chứng như: ho mạn tính có đờm kéo dài, thở khò khè, tức ngực, mệt mỏi, sức khỏe yếu, đi bộ một lát là mệt, khó thở. Tôi sợ ban đêm, bởi vì cứ nằm xuống là thở không được nên tôi thường xuyên ngủ ngồi, tiếng thở rít làm cho mọi người trong nhà cũng mất ngủ. Bây giờ không làm được gì, mỗi ngày, tôi cố gắng đi bộ nhiều hơn một chút, tập hít thở và uống thuốc theo toa bác sĩ”.

COPD là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trên thế giới với hơn 90% là tử vong sớm trước 70 tuổi. Hiện nay, toàn cầu có hơn 390 triệu người mắc COPD đang sinh sống phần lớn ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình. Tại Việt Nam, các nghiên cứu cho thấy, có khoảng từ 7 - 10% dân số mắc bệnh này và dự báo sẽ tiếp tục tăng trong những năm tới.

Từ năm 2015, công tác phòng, chống COPD đã được đưa vào Chiến lược quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm. Bộ Y tế cùng các hội chuyên ngành trong nhiều năm qua đã thành lập các đơn vị quản lý COPD trên toàn quốc. Đến năm 2024, cả nước có hơn 300 phòng quản lý ngoại trú COPD và hen phế quản (HPQ); gần 3.000 trạm y tế xã, phường triển khai hoạt động dự phòng, phát hiện sớm COPD và HPQ; gần 700.000 người bệnh đang được quản lý tại các cơ sở y tế.

Theo Sở Y tế, hiện toàn tỉnh đang quản lý 2.951 bệnh nhân COPD và 1.994 bệnh nhân HPQ. Trong năm 2025, sở đã hỗ trợ nhân lực và trang thiết bị phục vụ khám sàng lọc bệnh COPD và HPQ tại Bảo Thuận, Liên Đầm, Tân Lâm, Bình Thuận với tổng số lượt khám là 3.076 ca; trong đó đo chức năng hô hấp 721 ca, phát hiện 427 ca mắc bệnh đưa vào chương trình quản lý, điều trị. Tỷ lệ trạm y tế xã trong tỉnh thực hiện khám bệnh, chữa bệnh có thuốc thiết yếu cho điều trị bệnh COPD và HPQ theo danh mục quy định đạt 82%.

Ông Nguyễn Đình Toàn - Trưởng Trạm Y tế phường Lâm Viên - Đà Lạt cho biết: “Đối với người bệnh COPD, việc theo dõi sức khỏe định kỳ và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ là chìa khóa giúp người bệnh sống khỏe mạnh, nâng cao chất lượng cuộc sống. Tại trạm y tế, bệnh nhân COPD được lập danh sách, theo dõi sức khỏe, tư vấn hướng dẫn phòng bệnh và cách sử dụng thuốc đúng liều. Phần lớn bệnh nhân đều đến bệnh viện để nhận thuốc và điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ”.

Chủ động phòng bệnh COPD

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho rằng, bên cạnh nỗ lực của các cơ sở y tế, mỗi người dân hãy chủ động phòng bệnh COPD để bảo vệ sức khỏe của mình và cả cộng đồng bằng những hành động cụ thể như: duy trì lối sống khỏe mạnh với chế độ dinh dưỡng và vận động thể lực hợp lý. Tránh tiếp xúc khói bụi, hóa chất hơi độc; sử dụng các nguồn năng lượng sạch, tránh khói bếp than củi trong sinh hoạt. Cần chủ động đi kiểm tra sức khỏe khi có triệu chứng ho, khó thở để được khám, phát hiện sớm và điều trị bệnh kịp thời.

Một trong những cách đơn giản nhất để giảm nguy cơ mắc COPD là không hút thuốc lá. Nếu bạn đang sử dụng, hãy bỏ ngay vì sức khỏe của chính bạn và những người xung quanh. Chương trình Phòng, chống COPD còn nhiều thách thức nhưng bằng cách giảm các yếu tố nguy cơ, có thể giảm gánh nặng bệnh tật cho người dân và hệ thống y tế. Cụ thể, vệ sinh mũi họng thường xuyên, giữ ấm cổ ngực về mùa lạnh; phát hiện sớm và điều trị kịp thời các nhiễm trùng tai, mũi, họng, răng, hàm, mặt; phát hiện và điều trị các bệnh đồng mắc như: tim mạch, tiểu đường, bệnh cơ xương khớp, lo âu, trầm cảm, suy dinh dưỡng, ung thư phổi. Trong đó, các bệnh tim mạch, ung thư phổi có tác động lớn trên tử vong gây ra do COPD. Gần 50% bệnh nhân COPD có ít nhất 3 bệnh đồng mắc hoặc nhiều hơn…

Biện pháp phòng, điều trị chung: ngừng tiếp xúc với yếu tố nguy cơ, cai nghiện thuốc lá, thuốc lào; tiêm vắc xin phòng nhiễm trùng đường hô hấp (cúm và viêm phổi phế cầu, Covid-19, Tdap (bạch hầu - uốn ván - ho gà).

An Nhiên .