'Chìa khóa' cho an ninh lương thực bền vững toàn cầu

Thiết lập một hệ thống lương thực bền vững cho tương lai là một chìa khóa giải quyết an ninh lương thực và nạn đói trên thế giới

Hàng trăm triệu người đối mặt với nạn đói kinh niên

Đó là nhận định chung được rút ra từ Hội nghị toàn cầu về Lương thực và Nông nghiệp (GFFA) 2024 do Bộ Nông nghiệp và Thực phẩm Liên bang Đức (BMEL) vừa tổ chức tại Thủ đô Berlin. Khoảng 2.000 nhà hoạch định chính sách, nhà khoa học, lãnh đạo doanh nghiệp và thành viên xã hội dân sự, cùng tham gia các phiên thảo luận và kết nối tham dự Diễn đàn có chủ đề “Hệ thống thực phẩm cho tương lai: Chung sức vì một thế giới không còn nạn đói” nhằm kết nối và tạo một nền tảng mang tính xây dựng để làm sâu sắc thêm và tăng cường đối thoại chính trị về nông nghiệp ở tầm mức toàn cầu.

Hội nghị GFFA 2024 diễn ra khi hàng trăm triệu người ở nhiều khu vực trên thế giới vẫn đang hàng ngày hàng giờ phải đối mặt nạn đói kinh niên. Số liệu gần nhất đưa ra trong Hội nghị cấp cao An ninh lương thực toàn cầu tại Anh hồi cuối tháng 11-2023 cho thấy, gần một tỷ người trên thế giới đang đối mặt tình trạng mất an ninh lương thực nghiêm trọng, trong đó khoảng 345 triệu người ở mức độ rất cao, cần hỗ trợ nhân đạo khẩn cấp để tồn tại và duy trì sinh kế. Đây là con số cao nhất trong 5 năm gần đây và xu hướng này được dự báo còn tiếp diễn, thậm chí tồi tệ hơn. Một thực trạng đáng lo ngại là tình trạng mất an ninh lương thực nghiêm trọng ở mức cao nhất trong 5 năm, với hơn 238 triệu người đang phải đối mặt với tình trạng mất an ninh lương thực ở mức độ cao và xu hướng này có thể tồi tệ hơn.

Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc (FAO) cho biết, hoảng 6,5% dân số tại khu vực châu Mỹ Latin và Caribe đang sống trong tình trạng thiếu ăn, tương đương với khoảng 43,2 triệu người đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận các loại thực phẩm thiết yếu cho nhu cầu hàng ngày. Tỷ lệ đói nghèo và tình trạng mất an ninh lương thực đã giảm xuống tương đối tại khu vực Nam Mỹ trong giai đoạn 2021-2022. Tuy nhiên, tại Trung Mỹ và Mexico, tỷ lệ đói nghèo vẫn giữ nguyên và tỷ lệ mất an ninh lương thực tăng nhẹ. Còn ở khu vực Caribe, cả hai chỉ số này đều tăng mạnh. Các quốc gia có tỷ lệ mất an ninh lương thực nghiêm trọng nhất trong giai đoạn 2021-2022 là Haiti (82,6%), Guatemala (59,8%), Honduras (56,1%), Jamaica (54,4%) và Cộng hòa Dominica (52,1%).

Khu vực có nạn đói nghiêm trọng nhất trên thế giới hiện nay là châu Phi với gần 282 triệu người cận kề nạn đói, tương đương 20% dân số thế giới. Hơn 1 tỷ người, tương đương 78% dân số châu Phi, không đủ khả năng chi trả cho một chế độ ăn uống lành mạnh và con số này đang tăng lên. Đáng lo ngại, trẻ em chiếm gần một nửa trong số 57 triệu người lâm vào tình trạng khủng hoảng do mất an ninh lương thực nghiêm trọng tại 12 quốc gia châu Phi, trong đó các quốc gia ở vùng Sừng châu Phi bị ảnh hưởng nặng nhất với khoảng một nửa trong số 27 triệu trẻ em phải đối mặt với nạn đói là ở Ethiopia và Somalia.

Nỗ lực để “Không còn nạn đói” vào năm 2030

Có thể nói, thế giới dù đạt được những tiến bộ đáng kể trong phát triển kinh tế - xã hội, song vẫn phải đối mặt với những thách thức lớn về an ninh lương thực, trong khi đây là một trong những thành tố của an ninh con người - điều kiện tiên quyết để bảo đảm quyền sống của con người. Thông cáo chung do các Bộ trưởng Nông nghiệp của 61 quốc gia đưa ra tại Hội nghị GFFA 2024 đã lo lắng cho rằng, thế giới vẫn đang ở giữa một cuộc khủng hoảng an ninh lương thực toàn cầu chưa từng có và rất khó có thể đạt được Mục tiêu phát triển bền vững (SDG) số 2, theo đó đặt mục tiêu “Không còn nạn đói” vào năm 2030. Nếu không có hành động quyết liệt, gần 600 triệu người trên thế giới vẫn sẽ phải đối mặt nạn đói vào năm 2030.

Trong bối cảnh đó, nhằm kéo giảm nạn đói toàn cầu, Hội nghị GFFA 2024 đã tập trung thảo luận bốn chủ đề: Thúc đẩy sản xuất nông nghiệp bền vững và chủ quyền lương thực; Hỗ trợ chuỗi cung ứng linh hoạt và bền vững; Giảm thất thoát, lãng phí lương thực; và Hỗ trợ các nhóm dễ bị tổn thương. Hội nghị thống nhất cho rằng, thiết lập một hệ thống lương thực bền vững cho tương lai được xem là “chìa khóa” giải bài toán an ninh lương thực và ngăn chặn nguy cơ nạn đói ở nhiều nơi trên thế giới. Cụ thể, nhằm đạt được SDG số 2 với mục tiêu “Không còn nạn đói” và các mục tiêu bền vững khác của Chương trình nghị sự 2030, các Bộ trưởng Nông nghiệp tham dự Hội nghị GFFA 2024 cam kết đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang nền nông nghiệp bền vững, địa phương hóa, thích ứng với địa điểm và có khả năng phục hồi. Bên cạnh đó, các phương pháp tiếp cận sinh thái nông nghiệp, canh tác hữu cơ, hệ thống nông lâm kết hợp và nền kinh tế tuần hoàn sẽ giúp ngăn chặn khủng hoảng khí hậu và mất đa dạng sinh học.

Nhằm bảo đảm an ninh lương thực, Chương trình Lương thực thế giới (WFP), Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) và FAO kêu gọi các chính phủ và các đối tác tài chính ưu tiên các chương trình tăng cường hệ thống lương thực và sinh kế thích ứng với khí hậu, đồng thời đầu tư vào các hệ thống bảo trợ xã hội. Đồng thời, các tổ chức này khuyến nghị, phát triển và thực hiện kịp thời các chương trình khẩn cấp nhằm giải quyết ngay lập tức nhu cầu lương thực và dinh dưỡng của những người đang gặp khủng hoảng. Cùng quan điểm, các Bộ trưởng Nông nghiệp tham dự Hội nghị GFFA 2024 cho rằng, các nhóm yếu thế dễ bị tổn thương đặc biệt bị ảnh hưởng bởi mất an ninh lương thực, suy dinh dưỡng và các cuộc khủng hoảng cần được hỗ trợ. Vì thế, cần giảm bất bình đẳng trong đối xử với phụ nữ trong nông nghiệp, phụ nữ cần được tiếp cận tốt hơn với đất đai và các nguồn tài nguyên, đi đôi với tăng cường vai trò của phụ nữ, kể cả ở các vị trí lãnh đạo bởi sự tham gia bình đẳng của phụ nữ là rất quan trọng.

Theo các Bộ trưởng, cần có các cơ chế bảo đảm quyền về đất đai, tiếp cận hạt giống chất lượng cao và tiếp cận công bằng với tài chính và kết cấu hạ tầng nông thôn để tăng sản lượng và năng suất lương thực. Đồng thời, cần giảm đáng kể tình trạng lãng phí và thất thoát thực phẩm trong toàn bộ chuỗi giá trị toàn cầu. Thất thoát và lãng phí lương thực cũng cần phải được định lượng và tất cả các bên đều phải tích cực tham gia, từ cơ sở sản xuất sơ cấp đến hộ gia đình. Dù còn nhiều khó khăn và thách thức, Hội nghị GFFA 2024 cho rằng, hướng tới một thế giới không còn nạn đói và suy dinh dưỡng vào năm 2030, cần nỗ lực lớn và tăng cường sự đoàn kết giữa các quốc gia. Việc bảo đảm an ninh lương thực là một thách thức lớn trên toàn cầu hiện nay, đòi hỏi các quốc gia phải tăng tốc chuyển đổi sang hệ thống lương thực bền vững hơn và công bằng hơn.