Cấu trúc lại các tổ chức nghiên cứu khoa học công lập để sử dụng ngân sách hiệu quả

Sáng 23/4, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tổ chức cuộc làm việc của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan với Lãnh đạo Chính phủ, các cơ quan hữu quan về dự án Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST).

Chủ trì và điều hành cuộc làm việc có Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan; Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy; Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng cùng đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài chính.

Toàn cảnh cuộc làm việc của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan với Lãnh đạo Chính phủ, các cơ quan hữu quan về dự án Luật KH,CN&ĐMST

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy cho biết, Bộ Khoa học và Công nghệ đã nghiên cứu, giải trình, tiếp thu đầy đủ các ý kiến trao đổi, thảo luận tại Phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Báo cáo thẩm tra sơ bộ của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường để hoàn thiện hồ sơ dự án Luật.

Về bố cục, dự thảo Luật gồm 8 chương và 83 điều (giảm 12 điều so với dự thảo Luật trình Chính phủ để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội - gồm 8 chương và 95 điều). Về cơ bản, Bộ Khoa học và Công nghệ sắp xếp một số chương, mục cho phù hợp với nội dung của Luật và làm rõ hơn nội dung của một số điều. Đồng thời, Bộ đã rà soát toàn bộ dự thảo Luật để đảm bảo thực hiện nghiêm các chỉ đạo về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật; quán triệt sâu sắc các giải pháp đổi mới tư duy xây dựng pháp luật.

Các đại biểu tham dự cuộc làm việc

Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đã hoàn thiện quy định về tài chính; thể chế hóa tối đa các nội dung liên quan đến chính sách ưu đãi vượt trội, đặc thù trong KH, CN & ĐMST; đề cao vai trò của doanh nghiệp, khu vực tư nhân. Các quy định về tài chính, ưu đãi vượt trội, đặc thù đã được thể chế hóa tại Chương IV dự thảo Luật. Đồng thời, Bộ đã chủ động phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp rà soát những khó khăn, vướng mắc, điểm nghẽn của pháp luật liên quan đến KH, CN & ĐMST và chuyển đổi số để đề xuất các cơ chế, chính sách nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động KH, CN & ĐMST.

Trên cơ sở đó, Bộ đã đề xuất sửa đổi các luật có liên quan tại Điều khoản thi hành (Luật Công nghệ cao, Luật Chuyển giao công nghệ, Luật Thuế thu nhập cá nhân, Luật Đất đai, Luật Nhập cảnh, Xuất cảnh, Quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam, Luật Báo chí, Luật Sở hữu trí tuệ).

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy

Về khoán đến sản phẩm nghiên cứu cuối cùng, công khai và minh bạch tài chính, phản biện xã hội và trách nhiệm giải trình, Bộ Khoa học và Công nghệ đã nghiên cứu, tiếp thu tại dự thảo Luật các nội dung như: có bộ chỉ số đầu ra đo lường hiệu quả tác động của nghiên cứu, không chỉ dựa vào hồ sơ tài chính, phân loại nhiệm vụ nghiên cứu khoa học gắn với mức độ rủi ro (nhất là các nhiệm vụ có tính đột phá), tăng tính độc lập của hội đồng đánh giá, tăng cường hơn nữa minh bạch tài chính và công bố công khai, tăng tính phản biện của xã hội để tạo giám sát của dư luận, hạn chế gian lận, tình trạng nghiên cứu khoa học “xếp ngăn kéo”, tăng trách nhiệm giải trình của người đứng đầu và tổ chức chủ trì nghiên cứu.

Rà soát mức độ thể chế hóa Nghị quyết 57

Đề cập về một số nội dung cần trao đổi về dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và đổi mới sáng tạo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn cho biết, cơ quan chủ trì thẩm tra, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị bố cục lại dự thảo Luật theo hướng logic hơn, bao quát những nội dung cơ bản nhất có liên quan trong lĩnh vực KH, CN & ĐMST; nghiên cứu kế thừa hợp lý nội dung Luật KH & CN năm 2013, đồng thời cân nhắc về tên gọi của dự thảo Luật để bảo đảm phù hợp tên Luật và bố cục; bảo đảm cân đối hài hòa giữa các lĩnh vực, nhất là các quy định về khoa học công nghệ và khoa học xã hội, nhân văn. Đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát thực hiện đúng với chủ trương đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, đảm bảo quy định ngắn gọn, đúng thẩm quyền theo hướng những vấn đề gì thuộc thẩm quyền của Quốc hội thì quy định, còn những vấn đề đã giao cho Chính phủ hoặc đã có quy định giao Thủ tướng Chính phủ thì không quy định vào dự thảo Luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy phát biểu điều hành cuộc làm việc

Về chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư, tài chính cho KH, CN & ĐMST, cơ quan chủ trì thẩm tra đề nghị thể chế hóa tối đa Nghị quyết số 57-NQ/TW về các nội dung liên quan đến tài chính cho KH, CN & ĐMST (các quy định về ngân sách nhà nước, chi, lập dự toán, phân bổ, quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước hằng năm, các quỹ phát triển KHCN, Quỹ phát triển KHCN, ĐMST…). Tuy vậy, cần lưu ý bảo đảm hài hòa giữa mức độ thông thoáng trong các chính sách ưu đãi, hỗ trợ tài chính cho KH, CN & ĐMST với các hoạt động quản lý nhà nước nhằm tránh lạm dụng, trục lợi chính sách dẫn đến lãng phí, thất thoát tài sản công. Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị nghiên cứu kỹ lưỡng vấn đề trên; làm rõ kinh nghiệm của các nước về vấn đề này như thế nào và cung cấp đầy đủ thông tin cho ĐBQH.

Về mức độ thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị trong dự thảo Luật (đối với các chính sách ưu đãi vượt trội, đặc thù, vai trò của doanh nghiệp, khu vực tư nhân; các quy định liên quan đến nhà khoa học), Cơ quan chủ trì thẩm tra đề nghị rà soát mức độ thể chế hóa Nghị quyết 57 trong dự thảo Luật này. Hiện nay, trong dự thảo Luật còn thiếu các quy định đối với các chính sách ưu đãi vượt trội, đặc thù, vai trò của doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp, khu vực tư nhân, các quy định liên quan đến nhà khoa học.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn

Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị cần tiếp tục nghiên cứu, thể chế hóa chủ trương của Đảng về vai trò của doanh nghiệp, kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trong đó kinh tế tư nhân là động lực hàng đầu thúc đẩy tăng trưởng và ĐMST. Theo đó, dự thảo Luật thể hiện cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp thực hiện quyền tự do nghiên cứu và phát triển KH, CN & ĐMST, quyền tự do kinh doanh trong ứng dụng kết quả nghiên cứu và phát triển công nghệ vào hoạt động sản xuất kinh doanh.

Về thu hút, trọng dụng nhân tài, ưu đãi cá nhân hoạt động KH, CN & ĐMST; hợp tác quốc tế về KH, CN & ĐMST, Cơ quan chủ trì thẩm tra đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát các quy định về thu hút, trọng dụng nhân tài, ưu đãi cá nhân hoạt động KH, CN & ĐMST. Cụ thể, cần lưu ý thêm các quy định về các tiêu chí xác định nhân tài, quy định về xuất nhập cảnh, thời gian lưu trú cho chuyên gia nước ngoài tham gia hoạt động KH, CN & ĐMST ở Việt Nam.

Các đại biểu tham dự cuộc làm việc

Bên cạnh đó, Cơ quan chủ trì thẩm tra đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo cần rà soát các quy định về hợp tác quốc tế về KH, CN & ĐMST tại dự thảo Luật, nghiên cứu bổ sung các quy định nhằm đơn giản hóa quy trình, thủ tục hành chính, tài chính trong hợp tác quốc tế về KH, CN & ĐMST trên cả hai phương diện hợp tác (Việt Nam hợp tác với nước ngoài và các nước hợp tác với Việt Nam); thiết kế các quy định để kịp thời giải quyết những bất cập về hợp tác quốc tế trong thực tiễn triển khai (quy trình, thủ tục tiếp nhận tài trợ có yếu tố nước ngoài cho KH, CN & ĐMST, tổ chức hội thảo có yếu tố nước ngoài, số lượt và thời hạn lưu trú khi đi công tác nước ngoài…).

Chú trọng hỗ trợ cho các nhà khoa học

Phát biểu tại cuộc làm việc, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh tầm quan trọng của dự án Luật KH, CN & ĐMST. Đây là luật rất quan trọng vì nhiều quốc gia đều thay đổi tư duy tăng trưởng kinh tế trên cơ sở phát triển KHCN và chuyển đổi số. Luật này cơ bản có nhiều vấn đề, nội dung trọng tâm đạt được yêu cầu nhưng vẫn phải tiếp tục rà soát kỹ lưỡng. Tinh thần của Luật KH, CN & ĐMST là không cầu toàn, thể chế hóa, tháo gỡ những điểm nghẽn về KHCN trong thời gian qua theo đúng tinh thần của Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị.

Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng

Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng khẳng định, việc xây dựng luật phải phục vụ nhu cầu xã hội và phát triển kinh tế xã hội, thúc đẩy KHCN phát triển và ĐMST; có cơ chế thu hút các nhà khoa học, nhân tài, chuyên gia giỏi ở trong và ngoài nước.

Phát biểu chỉ đạo tại cuộc làm việc, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan yêu cầu Chính phủ tiếp thu, nghiên cứu ý kiến của Chủ tịch Quốc hội tại Phiên họp thứ 44 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội là cần sửa đổi Luật KH&CN hiện hành và nên bổ sung nội dung ĐMST vào trong Luật này. Bên cạnh đó, Cơ quan soạn thảo dự án Luật cần quán triệt tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị. Trong đó, chú trọng tới hỗ trợ cho các nhà khoa học, thúc đẩy nền khoa học nước nhà phát triển. Khắc phục được tình trạng đạo văn, đạo đề án khoa học, tháo gỡ khó khăn cho các nhà khoa học trong việc phải thực hiện các thủ tục hành chính, hóa đơn, chứng từ...

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan phát biểu chỉ đạo tại cuộc làm việc

Ngoài ra, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan cho rằng, Luật phải thúc đẩy được KH, CN & ĐMST ở địa phương, cấu trúc lại các tổ chức nghiên cứu công lập để sử dụng ngân sách hiệu quả; tháo gỡ khó khăn để các nhà khoa học có thể làm kinh tế từ đề tài; tạo điều kiện để doanh nghiệp tư nhân phát triển. Bên cạnh đó, Chính phủ cũng cần làm rõ hơn về việc quản lý của Nhà nước, giải trình cho các tổ chức nghiên cứu khoa học và khơi thông nguồn lực cho phát triển KH, CN & ĐMST.

Bích Lan - Nghĩa Đức