Cầu nối cho quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN - EU

Đối tác ngày càng quan trọng của nhau

Phát biểu trong Phiên họp lần 4 Ủy ban hỗn hợp Việt Nam - Liên minh châu Âu (EU) triển khai Hiệp định Đối tác và hợp tác toàn diện Việt Nam - EU diễn ra mới đây tại Trụ sở Cơ quan Đối ngoại (EEAS) của EU, Thứ trưởng Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng khẳng định, Việt Nam ủng hộ tăng cường quan hệ Đối tác chiến lược ASEAN - EU, trong đó ưu tiên đẩy mạnh hợp tác thương mại - đầu tư, ứng phó với các thách thức toàn cầu về khí hậu, môi trường, thiên tai, dịch bệnh, đóng góp cho phát triển xanh và bền vững, hợp tác phát triển tiểu vùng, trong đó có tiểu vùng sông Mekong.

Quang cảnh Phiên họp lần thứ 4 Ủy ban hỗn hợp Việt Nam - EU

Nhất trí với những đề xuất của phía Việt Nam, phía EU thông báo những ưu tiên trong Chiến lược hợp tác với khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và Cửa ngõ toàn cầu của Liên minh cùng mong muốn Việt Nam tham gia vào các dự án hợp tác trong khuôn khổ các chiến lược này. Đại diện EU khẳng định, Việt Nam là một đối tác rất quan trọng của Liên minh tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương và sẽ tiếp tục ủng hộ, hỗ trợ Việt Nam phát triển bền vững, là hình mẫu cho các mối quan hệ hợp tác của EU với các đối tác khác trên thế giới; đồng thời đề nghị hai bên tiếp tục tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực trụ cột quan hệ gồm chính trị - ngoại giao, thương mại - đầu tư, quốc phòng - an ninh, ứng phó biến đổi khí hậu, đồng thời mở rộng hợp tác trong những lĩnh vực mới như thuế, bảo tồn đa dạng sinh học, xử lý rác thải nhựa toàn cầu, lao động và phòng chống di cư bất hợp pháp…

Nhân dịp tham dự Diễn đàn Cửa ngõ toàn cầu tại Bỉ diễn ra cùng thời gian, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã gặp làm việc với Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) kiêm Đại diện cấp cao của EU phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại Josep Borrell. Phó Thủ tướng nêu rõ, Việt Nam sẵn sàng làm cầu nối giúp EU kết nối với khu vực Đông Nam Á, mong muốn phối hợp chặt chẽ triển khai quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN - EU cũng như trong giải quyết các vấn đề khu vực và toàn cầu.

Có thể thấy, Việt Nam với những đóng góp tích cực, hiệu quả vào thúc đẩy quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN - EU thực sự trở thành một cầu nối cho sự hợp tác giữa hai tổ chức khu vực thành công này. Sau 46 năm thiết quan hệ (năm 1977), đặc biệt sau khi nâng cấp lên quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN - EU tháng 12-2020, hợp tác giữa hai khối đã phát triển năng động, mở rộng bao trùm các lĩnh vực như chính trị - an ninh, kinh tế - thương mại, văn hóa - xã hội và hợp tác phát triển. Hiện hai bên đang phối hợp triển khai Kế hoạch Hành động triển khai Quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN - EU giai đoạn 2023-2027.

Về chính trị - an ninh, EU nhấn mạnh ASEAN giữ vị trí trung tâm trong Chiến lược hợp tác của EU tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương được công bố năm 2021 và mong muốn thúc đẩy hợp tác sâu rộng với ASEAN. EU tham gia các cơ chế do ASEAN khởi xướng và dẫn dắt như Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao (PMC) ASEAN-EU hàng năm, Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), và các cơ chế ASEAN - EU liên quan khác như Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - EU (AEMM) được tổ chức luân phiên 18 tháng/lần và Cuộc họp Quan chức Cao cấp (SOM) ASEAN - EU. EU đã tham gia Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác (TAC) năm 2012 và là tổ chức khu vực đầu tiên gia nhập Hiệp ước TAC. EU cử Đại sứ chuyên trách và lập Phái đoàn EU tại ASEAN từ năm 2016, thể hiện cam kết và quyết tâm tăng cường và làm sâu sắc quan hệ với ASEAN. Đồng thời, đến nay đã có 25 nước thành viên EU cử Đại sứ tại ASEAN.

Về kinh tế - thương mại, EU là một trong những đối tác thương mại quan trọng hàng đầu của ASEAN. Theo thống kê của ASEAN, tổng giá trị thương mại hai chiều giữa ASEAN và EU đạt 295,2 tỷ USD vào năm 2022, tăng 9,6% so với năm 2021, trong khi vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) từ EU cũng đạt 24 tỷ USD, đưa EU trở thành nguồn FDI lớn thứ 3 của ASEAN. EU là đối tác thương mại lớn thứ ba của ASEAN (sau Trung Quốc và Mỹ), trong khi ASEAN là đối tác thương mại ngoài châu Âu lớn thứ 3 của EU (sau Trung Quốc và Mỹ).

Điểm sáng Việt Nam trong quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN - EU

Hợp tác Việt Nam - EU là điểm sáng trong quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN - EU, trong đó Liên minh 27 thành viên này coi Việt Nam là hình mẫu hợp tác thành công với khu vực này trong nhiều lĩnh vực quan trọng như thương mại, ứng phó biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường… Những năm qua, quan hệ Đối tác và hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và EU phát triển ngày càng sâu rộng và thực chất. Việt Nam là quốc gia ASEAN đầu tiên có tất cả khuôn khổ hợp tác về chính trị, kinh tế, quốc phòng, an ninh với EU; có nhiều cơ chế về hợp tác chuyên ngành, duy trì trao đổi đoàn và tiếp xúc các cấp, nhất là cấp cao.

Việt Nam và EU hiện có mối quan hệ rất sâu rộng trên nhiều lĩnh vực. Cùng với các cuộc thăm viếng, tiếp xúc cấp cao, hai bên đã ký kết nhiều hiệp định hợp tác quan trọng, làm nền tảng thúc đẩy quan hệ đối tác, hợp tác ngày càng hiệu quả, thực chất, mang lại lợi ích cho hai bên. Trong đó, Hiệp định Đối tác và Hợp tác toàn diện Việt Nam - EU (PCA), có hiệu lực từ năm 2016, mở ra các cơ chế hợp tác thực chất trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, thương mại, đầu tư, phát triển bền vững, an ninh - quốc phòng. Ngoài Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) và Hiệp định Bảo hộ đầu tư Việt Nam - EU (EVIPA), hai bên còn có Hiệp định khung về hợp tác Quốc phòng - An ninh (FPA) tháng 10-2019; cơ chế Đối thoại nhân quyền hàng năm...

Các khuôn khổ hợp tác trên đây đã đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia châu Á có quan hệ toàn diện, sâu rộng nhất với EU, và là nước ASEAN duy nhất có tất cả các trụ cột hợp tác với Liên minh này. Hiện có rất nhiều cơ hội và thuận lợi để tăng cường quan hệ hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và EU trong thời gian tới. Cả hai bên đều có lợi ích và đã cùng nhau tạo dựng đầy đủ các khuôn khổ, cơ chế để đẩy mạnh mối quan hệ này.

EU hiện là một trong những đối tác thương mại - đầu tư quan trọng hàng đầu của Việt Nam, trong khi Việt Nam là đối tác thương mại lớn nhất của Liên minh này trong khối ASEAN. EU là thị trường tiềm năng đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt là hàng nông sản. Dù là thị trường khó tính, yêu cầu cao, nhưng với Hiệp định EVFTA, con đường đưa hàng Việt Nam vào thị trường gồm 27 quốc gia thành viên này đã thuận lợi hơn trước.

Sau 3 năm thực thi EVFTA (1-8-2020/1-8-2023), Việt Nam đã xuất sang EU số hàng hóa trị giá gần 128 tỷ USD. Liên minh là một trong những thị trường tiềm năng đối với nông sản Việt Nam. Năm 2022 vừa qua, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang EU đạt 46,83 tỷ USD, tăng 16,7% so với năm trước, chiếm 12,6% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam. Sau khi EVFTA đi vào thực thi, Việt Nam đã vươn lên thành đối tác thương mại lớn nhất của EU trong ASEAN và đứng thứ 11 trong số các nước cung ứng hàng hóa lớn nhất vào Liên minh này. Đồng thời, EU cũng là đối tác thương mại lớn thứ ba của Việt Nam. Trong năm 2022, tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của các thành viên EU vào Việt Nam đạt 27,8 tỷ USD trong 2.308 dự án, đạt 6% tổng vốn đầu tư FDI đăng ký vào Việt Nam, đưa EU lên vị trí thứ 6 các đối tác đầu tư FDI nhiều nhất vào Việt Nam.

Việt Nam vì thế là điểm sáng, là cầu nối quan trọng trong quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN - EU.