Cảnh báo 'mùa cao điểm' của bệnh viêm đường hô hấp do virus và vi khuẩn
Các chuyên gia y tế cảnh báo, thời điểm giao mùa là 'mùa cao điểm' của virus và vi khuẩn, khiến ca mắc bệnh hô hấp tăng nhanh, nhiều trường hợp phải nhập viện điều trị. Việc nhận biết sớm, phòng bệnh đúng cách và không tự ý dùng thuốc là yếu tố then chốt giúp hạn chế diễn tiến nặng và lây lan trong cộng đồng.
Những tác nhân khiến bệnh hô hấp gia tăng
Theo bác sĩ chuyên khoa 2 Phan Vĩnh Thọ, Trưởng khoa Nhiễm D, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP Hồ Chí Minh, viêm đường hô hấp là nhóm bệnh phổ biến, hầu như ai cũng từng mắc ít nhất một lần trong đời. Bệnh do virus hoặc vi khuẩn tấn công hệ hô hấp, chia thành hai nhóm: Viêm đường hô hấp trên (mũi, họng, amidan, thanh quản) và viêm đường hô hấp dưới (khí quản, phế quản, phổi).
Ở người lớn, vi khuẩn lại nguyên nhân phổ biến gây bệnh viêm đường hô hấp, đặc biệt là phế cầu khuẩn, có thể gây bệnh cảnh nặng và biến chứng nguy hiểm.
Bác sĩ Thọ cho biết, tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, số ca mắc thường tăng từ tháng 7 - 8, đạt đỉnh vào tháng 10 - 12 và kéo dài đến sau Tết Nguyên đán. Nguyên nhân là thời tiết thay đổi, cơ thể giảm sức đề kháng, trong khi virus tồn tại lâu hơn trong môi trường lạnh, khiến tốc độ lây lan nhanh.
Kết quả khảo sát tại bệnh viện cho thấy virus chiếm tỷ lệ cao nhất, gồm Rhinovirus (gây cảm lạnh), virus hợp bào hô hấp (RSV) và virus cúm (Influenza). Ở trẻ dưới 2 tuổi, RSV là nguyên nhân chủ yếu và thường gây bệnh nặng; trong khi ở người lớn, phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumoniae) là tác nhân phổ biến, có thể dẫn đến viêm phổi, viêm phế quản nặng.
Tại Bệnh viện Nhi đồng Thành phố, bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Cát Phương Vũ cho biết, trung bình mỗi ngày có 1.500 - 2.000 lượt khám ngoại trú, hơn 50% là các bệnh lý hô hấp như viêm mũi họng, thanh quản, tiểu phế quản và phổi. Khoa Hô hấp tiếp nhận khoảng 20 - 30 ca mới mỗi ngày, tình trạng quá tải nhẹ nhưng vẫn trong tầm kiểm soát.
Ở trẻ em, đặc biệt trẻ dưới 2 tuổi, nguyên nhân chủ yếu là virus, trong đó RSV là tác nhân nổi bật và thường gây bệnh nặng.
“Đây là quy luật hằng năm khi giao mùa, tuy nhiên cần cảnh giác vì tốc độ lây nhiễm ở trẻ nhỏ rất nhanh”, bác sĩ Phương Vũ nhấn mạnh. Nguyên nhân khiến trẻ dễ mắc bệnh là thời tiết thất thường, môi trường học đường kín gió, tiếp xúc gần và hệ miễn dịch còn non yếu.
Dịch bệnh dễ lây lan, người dân cần chủ động phòng bệnh
Theo bác sĩ Phan Vĩnh Thọ, bệnh viêm đường hô hấp lây từ người sang người qua đường không khí và tiếp xúc. Khi nói chuyện, ho, hắt hơi, các giọt bắn chứa virus hoặc vi khuẩn phát tán ra ngoài, dễ lây cho người xung quanh. Virus cũng có thể bám lên bề mặt tay nắm cửa, bàn ghế, đồ chơi; nếu chạm tay vào rồi đưa lên mũi, miệng, mắt sẽ tăng nguy cơ nhiễm bệnh.
Khi trẻ xuất hiện các triệu chứng sốt, sổ mũi, đau đầu, mệt mỏi, không nên tự ý làm xét nghiệm và mua thuốc điều trị tại nhà mà cần đến ngay cơ sở y tế để được tư vấn, khám và điều trị kịp thời.
Bác sĩ Nguyễn Cát Phương Vũ cho rằng, trẻ em có nguy cơ cao hơn người lớn do sinh hoạt trong môi trường đông đúc, nhiều tiếp xúc. Ba môi trường dễ lây lan nhất là tại nhà, lớp học và khu vui chơi cộng đồng.
Cùng với công tác điều trị, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới phối hợp Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP Hồ Chí Minh giám sát định kỳ tác nhân gây bệnh. Hiện chưa ghi nhận chủng virus mới hoặc biến đổi bất thường, song việc theo dõi vẫn liên tục vì các virus cúm và hô hấp có khả năng biến đổi gen rất nhanh.
Bác sĩ Thọ cũng nhấn mạnh: “Bài học từ đại dịch COVID-19 cho thấy, chỉ cần một tác nhân mới xuất hiện cũng có thể gây bùng phát toàn cầu. Vì vậy, ngành y tế luôn cảnh giác, phát hiện sớm và phòng ngừa kịp thời, tránh gây hoang mang trong cộng đồng”.
Bên cạnh việc giữ gìn vệ sinh và tăng cường đề kháng, người dân nên tiêm ngừa đầy đủ vaccine cúm, phế cầu và các vaccine phòng bệnh hô hấp khác theo khuyến cáo của Bộ Y tế.
Trước tình hình trên, các chuyên gia y tế khuyến cáo, người dân cần tuân thủ các biện pháp phòng bệnh cơ bản: Đeo khẩu trang đúng cách nơi công cộng; rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn; giữ khoảng cách khi giao tiếp, tránh tiếp xúc gần với người bệnh; vệ sinh bề mặt vật dụng, giữ không gian sống thông thoáng.
Đối với trẻ nhỏ, phụ huynh nên hạn chế cho trẻ tiếp xúc với người đang bệnh, tập cho trẻ rửa tay thường xuyên, không hôn môi hay mớm thức ăn. Khi trong nhà có người ốm, cần đeo khẩu trang khi chăm sóc trẻ.
Bên cạnh việc nâng cao đề kháng, người dân được khuyến cáo tiêm đầy đủ vaccine cúm, phế cầu và các vaccine phòng bệnh hô hấp khác theo hướng dẫn của Bộ Y tế. Khi có các triệu chứng như ho, sốt, sổ mũi, đau đầu, mệt mỏi, không nên tự ý mua thuốc hay làm xét nghiệm tại nhà, mà cần đến cơ sở y tế để được khám và điều trị đúng cách.
Theo bác sĩ Thọ, hơn 80% ca viêm đường hô hấp là do virus nên kháng sinh không có tác dụng. Lạm dụng thuốc chỉ làm tăng nguy cơ kháng kháng sinh, rối loạn tiêu hóa và tổn thương gan thận. Chỉ dùng kháng sinh khi có chỉ định rõ ràng của bác sĩ và tuyệt đối không sử dụng lại toa cũ.
