Cần nhanh chóng loại bỏ tấm lợp Amiang trắng tại Việt Nam

Ngày 13/9, “Hội nghị thường niên của Mạng lưới dừng sử dụng Amiang Đông Nam Á (SEABAN)” đã diễn ra tại Hà Nội. Tham gia hội nghị có 100 đại biểu từ Việt Nam và 10 nước trong khu vực Thái Bình Dương với mục đích tuyên truyền về việc dừng sử dụng Amiang tại các nước khu vực Đông Nam Á và phòng chống các bệnh do Amiang gây nên. Hội thảo cũng cập nhật tình hình của quá trình dừng sử dụng Amiang của các nước và Việt Nam.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) đã tuyên bố Amiang là chất gây ung thư, nhất là ung thư phổi, thanh quản, buồng trứng, ung thư trung biểu mô và bệnh bụi phổi Amiang trong suốt thập kỷ qua. Năm 2004, WHO ước lượng trên 100.000 người chết mỗi năm do tiếp xúc với Amiăng.

TS. Phan Văn Hùng, Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc phát biểu tại hội thảo. (Ảnh: DNVN/Mỹ Anh)

Amiang trắng hiện vẫn được sử dụng trong sản xuất tấm lợp mái nhà ở Việt Nam. Nghiên cứu Gánh nặng bệnh tật toàn cầu (GBDS) ước tính mỗi năm nước ta có khoảng 2.000 người chết do Amiang trắng. Theo TS. Phan Văn Hùng, Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc, hàng triệu hộ gia đình đồng bào dân tộc có mái nhà lợp tấm Amiang, thậm chí hứng nước mưa từ mái nhà dùng trong sinh hoạt. Chính vì những tác hại của Amiang đến sức khỏe con người, vừa qua, Ủy ban Dân tộc đã phê duyệt kế hoạch tuyên truyền, vận động đồng bào dân tộc thiểu số dừng sử dụng Amiang trắng, trong đó tập trung tổ chức các hội nghị chia sẻ thông tin tiến tới dừng sử dụng Amiang trắng ở Việt Nam, khuyến cáo bà con nên dừng ngay việc sử dụng Amiang vì sức khỏe bản thân và cộng đồng.

Toàn cảnh Hội thảo. (Ảnh: DNVN/Mỹ Anh)

Ông Sugio Furuya, Điều phối viên Mạng lưới dừng Amiang châu Á cho biết, Việt Nam thuộc nhóm 10 nước dẫn đầu về sử dụng Amiang và cần có những hành động để loại bỏ hoàn toàn vật liệu này. Một trong những giải pháp rất hữu ích là đẩy mạnh tuyên truyền, thông tin đến người dân tác hại của Amiang cũng như tuyên truyền về các vật liệu thay thế phù hợp, ổn định. Vai trò của các tổ chức công đoàn và xã hội dân sự trong việc liên minh, nâng cao nhận thức rất quan trọng, tạo tiếng nói đồng thuận trong cộng đồng.

Đặc biệt, việc đưa ra lệnh cấm sản xuất, sử dụng Amiang là bước đi quan trọng nhất và phải thực hiện nghiêm ngặt, tránh trường hợp không thể kiểm soát nổi hậu quả. Như kinh nghiệm tại Nhật Bản, dù lệnh cấm được thực hiện từ năm 2002 dựa trên các khuyến nghị quốc tế, nhưng đến khi xảy ra một vụ bê bối Amiang gọi là “Kabuta shock” vào năm 2006, các lệnh cấm mới được thực hiện toàn diện và người dân cũng mới ý thức được Amiang đe dọa họ như thế nào.

Hiện nay, trên thế giới đã có 64 nước cấm việc sử dụng Amiang trắng. Ở Việt Nam, ngày 1/1/2018 Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã ký nghị quyết số 01/NQ-CP, trong đó giao nhiệm vụ cho Bộ xây dựng “Xây dựng lộ trình dừng sử dụng Amiang trắng để chấm dứt sản xuất tấm lợp Amiang từ năm 2023”.

Tuy nhiên, ông Hoàng Xuân Lương, Chủ tịch Nhóm Hành động vì Công lý, Sức khỏe và Môi trường cho biết một số nhóm lợi ích đã tìm mọi cách để kéo dài thời gian thực hiện, khiến Amiang vẫn được sử dụng nhiều trong các sản phẩm công nghiệp, nhất là sản phẩm tấm lợp tại Việt Nam. Một sự thật là hơn 95% tấm lợp Amiang đều được đẩy lên vùng dân tộc, miền núi, tạo nên môi trường độc hại cho đồng bào thiểu số.

Trước đó, Nghị quyết số 01/NQ-CP, trong đó giao nhiệm vụ cho Bộ xây dựng “Xây dựng lộ trình dừng sử dụng Amiang trắng để chấm dứt sản xuất tấm lợp Amiang từ năm 2023” đã vấp phải sự phản đối của Hiệp hội Tấm lợp Việt Nam. Hiệp hội này cho biết, đến thời điểm hiện tại có 139 quốc gia và vùng lãnh thổ với hơn 6 tỷ người chưa cấm sử dụng amiăng trắng và các sản phẩm chứa amiăng trắng, trong đó các nước: Mỹ, Nga, Trung Quốc, Ấn Độ, Canada, Mexico và các nước Đông Nam Á...

Theo Hiệp hội Tấm lợp Việt Nam, ý kiến của Tổ chức Y tế thế giới WHO và Tổ chức lao động Quốc tế ILO trong thư gửi Thủ Tướng Chính phủ ngày 5/08/2014 chỉ là một khuyến cáo và khuyến cáo này không phù hợp với quan điểm cũng như hướng dẫn cách tiếp cận loại bỏ các bệnh liên quan đến amiăng được nêu trong Nghị quyết của Hội đồng Y tế Thế giới (WHA) và Công ước số 162 năm 1986 về vấn đề an toàn sử dụng amiăng có kiểm soát của Tổ chức lao động Quốc tế ILO.

Hiệp hội này nêu, trong 55 năm tồn tại của ngành tấm lợp AC dưới sự quản lý của nhà nước chưa phát hiện ra một ca ung thư trung biểu mô nào, chưa gây nên một trường hợp chết người nào.

Đồng thời, trong 20.000 ca bệnh bụi phổi mà Bộ Y tế thống kê được chỉ có 3 trường hợp là bụi phổi amiăng, còn lại là bụi phổi silic của các ngành sản xuất: khai thác đá, sản xuất xi măng, khai thác than, khai thác mỏ, xây dựng giao thông…

Hiện tại, Việt Nam có hơn 40 doanh nghiệp sản xuất tấm lợp có sử dụng amiăng trắng với công suất thiết kế hơn 100 triệu m2/năm. Amiăng trắng được sử dụng chủ yếu trong sản xuất tấm lợp fibro ximăng.

Mỹ Anh