Cần bổ sung thuốc lá điện tử và nung nóng vào danh mục cấm triệt để

Dù Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 173 cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) hiện chưa đưa hai sản phẩm này vào danh mục ngành nghề cấm kinh doanh. Các chuyên gia và đại biểu Quốc hội cảnh báo khoảng trống pháp lý này có thể khiến công tác bảo vệ sức khỏe cộng đồng - đặc biệt là giới trẻ - gặp nhiều rủi ro.

Tại Việt Nam, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 173, cấm hoàn toàn việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, tàng trữ, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử (TLĐT) và thuốc lá nung nóng (TLNN) trên phạm vi toàn quốc, chính thức có hiệu lực từ đầu năm nay.

Tuy nhiên, trong tuần này, khi Quốc hội xem xét thông qua Luật Đầu tư (sửa đổi), dự thảo luật lại chưa đưa TLĐT và TLNN vào danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh. Các chuyên gia cho rằng đây là “khoảng hở pháp lý” có thể tạo điều kiện để những sản phẩm gây nghiện này tiếp tục len lỏi và tấn công giới trẻ.

Không đưa vào danh mục cấm sẽ trả giá bằng sức khỏe và tương lai của một thế hệ

Bà Nguyễn Thị Việt Nga, Phó trưởng Đoàn ĐBQH TP. Hải Phòng, nhấn mạnh nếu không cấm triệt để, hệ thống pháp luật sẽ thiếu đồng bộ, cơ quan chức năng sẽ gặp khó khi xử lý, còn xã hội phải trả giá bằng sức khỏe và tương lai của cả một thế hệ.

ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga, Phó trưởng Đoàn ĐBQH TP Hải Phòng phát biểu.

Thứ nhất, hệ thống luật pháp trở nên "vênh nhau", mở ra khoảng trống khiến lực lượng chức năng không thể xử lý tận gốc. Không thể có chuyện cho sản xuất nhưng lại cấm sử dụng.

Thứ hai, chính sự thiếu nhất quán này sẽ gây nhiễu thông điệp tuyên truyền. Giới trẻ - nhóm dễ bị tổn thương nhất - sẽ đặt câu hỏi: Nếu TLĐT, TLNN độc hại như cảnh báo, vậy tại sao nhà nước vẫn cho sản xuất?

Hơn nữa, việc cho phép sản xuất dẫn tới nguy cơ thẩm lậu ngược vào thị trường trong nước. "Chúng ta đã có quá nhiều bài học khi hàng cấm xuất khẩu bằng cách nào đó quay trở lại nội địa. Với TLĐT, TLNN - thứ đang bị biến tướng thành công cụ ngụy trang để đưa chất cấm vào trường học - rủi ro này còn lớn gấp bội", bà Nga nói.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho biết, trong các cuộc tiếp xúc cử tri bà thường xuyên nhận được những đề nghị rất khẩn thiết của các nhà giáo cũng như là của các bậc phụ huynh. Đấy là làm như thế nào cấm tuyệt đối TLĐT và TLNN bởi vì những sản phẩm này chủ yếu nhắm vào giới trẻ và số lượng độ tuổi của người sử dụng ngày càng trẻ hóa, nhiều học sinh trung học cơ sở cũng đã sử dụng TLNN, TLĐT.

"An ninh học đường đang bị đe dọa nếu như chúng ta không cấm tuyệt đối TLĐT. Bên cạnh đó, khi TLĐT và TLNN không được đưa vào danh mục cấm, các cơ quan chức năng rất khó xử lý và chỉ có thể xử lý bằng cách là hàng không rõ nguồn gốc. Chính vì vậy cần phải hoàn thiện về mặt thể chế sẽ thuận lợi hơn cho các cơ quan chức năng để thực hiện nhiệm vụ của mình", bà Nga nhấn mạnh.

Theo bà Nga, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 173 trong đó ghi rất rõ: cấm việc sản xuất, buôn bán, tàng trữ, lưu hành, sử dụng TLĐT, TLNN, còn gọi là thuốc lá thế hệ mới. Bởi vậy, cần phải sửa đổi một loạt luật có liên quan, trong đó có Luật Đầu tư để đưa danh mục TLĐT, TLNN vào danh mục hàng hóa cấm sản xuất, buôn bán và lưu hành. Nếu việc sửa đổi không được tiến hành kịp thời sẽ dẫn đến việc thiếu đồng bộ trong hệ thống pháp luật, rất khó thực hiện các cái giải pháp khác nhau.

Tổ chức WHO khuyến cáo mạnh mẽ về việc bảo vệ thanh thiếu niên trước thuốc lá thế hệ mới.

Bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật

Đồng hành nhiều năm trong công cuộc phòng chống tác hại thuốc lá tại Việt Nam, Tiến sĩ Ulysses Dorotheo, Giám đốc Điều hành SEATCA - Tổ chức Liên minh Phòng chống Thuốc lá Đông Nam Á - cho biết Việt Nam, giống như nhiều nước ASEAN khác, đang đối mặt với tình trạng gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử (TLĐT) và thuốc lá nung nóng (TLNN), đặc biệt trong giới trẻ.

TS Ulysses Dorotheo nhấn mạnh: “Sau khi Quốc hội Việt Nam ban hành nghị quyết cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, tiếp nối Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị về bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân, có thể thấy Chính phủ Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ và thống nhất trong việc ngăn chặn các sản phẩm có hại này”.

Tuy vậy, ông bày tỏ quan ngại khi dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) hiện mới chỉ đưa thuốc lá truyền thống vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện, mà chưa cấm hoàn toàn TLĐT và TLNN. Theo ông, khoảng trống này tiềm ẩn rủi ro lớn với sức khỏe cộng đồng, nhất là giới trẻ - thế hệ tương lai của đất nước. Do đó, việc đưa TLĐT và TLNN vào danh mục ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh là cần thiết để bảo đảm sự thống nhất của hệ thống pháp luật.

TS Dorotheo cho rằng cách tiếp cận này không chỉ phù hợp với xu hướng chính sách y tế công cộng toàn cầu, mà còn khẳng định vai trò tiên phong của Việt Nam trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng - điều được WHO và cộng đồng quốc tế ghi nhận. “Đây không chỉ là một lệnh cấm, mà là cam kết đối với phát triển bền vững, thể hiện rõ quan điểm: sức khỏe là tài sản quý giá nhất của quốc gia, và con người phải là trung tâm của mọi chính sách”, ông nhấn mạnh.

Chung quan điểm, TS Angela Pratt, Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam, cho biết Quốc hội Việt Nam đã đưa ra một quyết định mang tính lịch sử đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thanh thiếu niên, khi cấm các sản phẩm TLĐT và TLNN - quyết định được cộng đồng quốc tế đánh giá cao.

Trang Nguyễn