Bình đẳng giới - chìa khóa giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh

Tại Bệnh viện Phụ sản Hà Nội, thống kê đến tháng 9/2025 cho thấy tỷ lệ bé trai được sinh ra chiếm khoảng 60%, trong khi trẻ gái chỉ chiếm 40% – một con số báo động về sự can thiệp có chủ đích vào quá trình sinh sản.

Nhờ sự vào cuộc quyết liệt, tỷ số giới tính khi sinh của Hà Nội đã giảm đáng kể từ mức 117,6 (năm 2008) xuống còn 110,5 (7 tháng đầu năm 2025). Tuy nhiên, mức này vẫn cao hơn ngưỡng cân bằng tự nhiên (104-106). Nguyên nhân chủ yếu do tư tưởng "trọng nam khinh nữ" và việc lạm dụng công nghệ y tế để lựa chọn giới tính thai nhi. Nếu không kiểm soát, tình trạng "thừa nam, thiếu nữ" sẽ dẫn đến khủng hoảng hôn nhân, bạo lực giới và đẩy nhanh quá trình già hóa dân số.

Ảnh: M.Anh

Nhằm kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh, Hà Nội đã triển khai nhiều mô hình can thiệp hiệu quả như: Tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân; chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên; truyền thông bình đẳng giới trong trường học và cộng đồng...

Luật Dân số (thông qua tháng 12/2025) đã tạo hành lang pháp lý nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi, đồng thời lồng ghép mục tiêu bình đẳng giới vào các chính sách an sinh.

Trong buổi lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Dân số Việt Nam, Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội Trần Văn Chung nhấn mạnh: Những năm qua, Hà Nội luôn chú trọng tới công tác dân số và phát triển, quan tâm chỉ đạo công tác dân số, đầu tư cho mục tiêu ổn định quy mô, cơ cấu dân số hợp lý, tập trung nâng cao chất lượng dân số, đáp ứng nguồn nhân lực chất lượng cao cho thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa Thủ đô và đất nước.

Từ ngày 1/7/2025, Hà Nội cùng cả nước chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Hà Nội đã khẩn trương kiện toàn Ban Chỉ đạo công tác dân số và phát triển ở các cấp; chủ động xây dựng và triển khai kế hoạch phù hợp với tình hình thực tiễn địa phương, đảm bảo công tác dân số không bị gián đoạn, phát huy hiệu quả rõ nét hơn trong giai đoạn chuyển tiếp. Nhiều đề án, kế hoạch về công tác dân số trong giai đoạn mới được ban hành và triển khai đã mang lại kết quả rõ rệt.

Thành phố đã triển khai hiệu quả nhiều mô hình:

Kiện toàn bộ máy: Vận hành mô hình chính quyền hai cấp, củng cố Ban Chỉ đạo dân số các cấp.

Chỉ số tích cực: Năm 2025, tỷ lệ sàng lọc trước sinh và sơ sinh đạt 90%; tỷ lệ khám sức khỏe tiền hôn nhân đạt 85%.

Tầm nhìn dài hạn: Sở Y tế Hà Nội đã ban hành Kế hoạch giai đoạn 2026-2030, mục tiêu giảm bình quân 0,2 điểm phần trăm mỗi năm, phấn đấu đưa tỷ số giới tính khi sinh xuống dưới 109 vào năm 2030.

Đặc biệt, Sở Y tế Hà Nội đã ban hành Kế hoạch kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh giai đoạn 2026-2030, với mục tiêu giảm bình quân 0,2 điểm phần trăm mỗi năm, phấn đấu đến năm 2030, tỷ số giới tính khi sinh không vượt quá 109 trẻ trai/100 trẻ gái.

Giải quyết tận gốc vấn đề không chỉ dựa vào chế tài mà cần thay đổi nhận thức xã hội. Khi phụ nữ được trao cơ hội bình đẳng trong giáo dục và việc làm, giá trị của trẻ gái sẽ được nhìn nhận đúng mực, tạo nền tảng vững chắc cho một Thủ đô văn minh, bền vững.

Mai Anh