Biến văn hóa thành động lực phát triển

Ảnh minh họa: Internet

Hành trình đánh thức di sản của dự án không dừng lại ở một vài lễ hội đơn lẻ. Nó là một cuộc “tổng tiến công” trên mặt trận bảo tồn văn hóa với những hoạt động bài bản, sâu rộng. Các cuộc khảo sát được triển khai trên khắp cả nước để nhận diện, tư liệu hóa những di sản văn hóa truyền thống đang có nguy cơ mai một. Những nghệ nhân DTTS, những “báu vật nhân văn sống”, được đặt ở vị trí trung tâm, được hỗ trợ để mở lớp truyền dạy, lan tỏa tri thức và niềm đam mê cho thế hệ kế cận. Các mô hình văn hóa truyền thống được xây dựng tại các địa phương không chỉ để bảo tồn một cách tĩnh tại, mà còn để phục vụ phát triển du lịch, tạo ra sinh kế bền vững cho người dân. Những con số của giai đoạn 1 (2021-2025) đã nói lên một bức tranh đầy sinh khí: 48 làng, bản văn hóa và 69 điểm đến du lịch tiêu biểu được đầu tư; 4.409 nhà văn hóa, khu thể thao được xây mới, tu bổ; 124 lễ hội truyền thống tiêu biểu được hồi sinh; 695 câu lạc bộ văn hóa dân gian và 5.760 đội văn nghệ truyền thống được thổi bùng sức sống...

Nguyên tắc cốt lõi làm nên thành công của dự án chính là việc phát huy vai trò chủ thể của chính người dân. Nhà nước đóng vai trò hỗ trợ, khơi mở, còn cộng đồng DTTS mới là người quyết định di sản của mình sẽ sống như thế nào. Người dân không còn là khách thể trong câu chuyện bảo tồn, mà họ chính là những người nghệ sĩ, những người thợ thủ công, những người kể chuyện, trực tiếp phục dựng các giá trị văn hóa và hưởng lợi từ chính những sản phẩm văn hóa, thủ công mỹ nghệ do mình làm ra. Các chuyên gia, nhà khoa học đều chung một nhận định rằng, dự án mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, là một cuộc đầu tư vào “phần hồn” của dân tộc, tạo ra nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững.

Tuy nhiên, hành trình đưa di sản trở lại với đời sống đương đại không phải lúc nào cũng trải đầy hoa hồng. Thực tế cho thấy, những “điểm nghẽn” cố hữu vẫn đang là thách thức lớn. Sự thiếu đồng bộ, thống nhất giữa các văn bản pháp luật đôi khi gây khó khăn trong việc áp dụng, các định mức hỗ trợ còn chậm được điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn. Nhưng “điểm nghẽn” lớn nhất, gây bức xúc và ảnh hưởng trực tiếp đến sinh mệnh của các hoạt động văn hóa, chính là việc chậm giải ngân nguồn vốn sự nghiệp. Dòng vốn lẽ ra phải là mạch máu nuôi dưỡng các hoạt động truyền dạy, duy trì các câu lạc bộ, thì lại bị tắc nghẽn bởi các quy trình phân bổ, giao kế hoạch còn chậm chạp và thủ tục thanh quyết toán phức tạp. Sự gián đoạn này có thể làm nguội đi ngọn lửa nhiệt huyết vừa được nhen nhóm trong cộng đồng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả tổng thể của một chủ trương đúng đắn.

Từ sự hồi sinh của các lễ hội đến bức tranh tổng thể về một cuộc vận động bảo tồn văn hóa trên quy mô toàn quốc, có thể thấy dự án đang đi đúng hướng, chạm đến khát vọng sâu xa của đồng bào các dân tộc. Việc tháo gỡ thành công những “điểm nghẽn”, đặc biệt là trong khâu giải ngân, sẽ là cú hích quyết định để chương trình phát huy tối đa hiệu quả. Khi đó, văn hóa sẽ không chỉ là di sản được trưng bày trong viện bảo tàng, mà thực sự trở thành một nguồn lực, một động lực mạnh mẽ cho sự phát triển, góp phần xây dựng một đất nước Việt Nam giàu mạnh, đa dạng trong thống nhất, nơi bản sắc văn hóa của mỗi dân tộc đều được trân trọng, tỏa sáng và hòa quyện, tạo nên sức mạnh trường tồn của quốc gia.

Xây Dựng