Bỉ áp lực với khối tài sản đóng băng của Nga

Ảnh minh họa - Ảnh: Reuters

Hiện tại, khoảng 190 tỷ euro - tương đương 221 tỷ USD - tài sản bị đóng băng của Nga đang được lưu giữ tại trung tâm lưu ký chứng khoán Euroclear, có trụ sở tại Brussels, Bỉ.

Đây là những tài sản bị đóng băng sau khi Nga phát động “chiến dịch quân sự đặc biệt” tại Ukraine năm 2022. Tuy nhiên, nhiều nước phương Tây, gồm Mỹ, Đức và Bỉ đã có thời gian do dự trong việc sử dụng các tài sản này do lo ngại về những hệ lụy pháp lý và tài chính.

Theo một bài phân tích đăng tải trên tờ báo Financial Times, lập trường của châu Âu dường như đã thay đổi những tuần gần đây, đặc biệt là sau khi chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump kêu gọi Nhóm 7 nền công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) tịch thu hoặc sử dụng các tài sản của Nga để “tài trợ cho hoạt động quốc phòng của Ukraine”.

Trong một bài xã luận gần đây trên Financial Times, Thủ tướng Đức Friedrich Merz nói rằng khối tài sản trên của Nga nên được dùng để đảm bảo cho một khoản vay để trang bị vũ khí cho Ukraine.

Ủy ban châu Âu (EC) sau đó đã xây dựng một bản kế hoạch về khoản vay được bảo đảm bằng lợi nhuận từ tài sản Nga bị đóng băng. EC cho rằng Moscow phải chịu chi phí cho cuộc chiến tại quốc gia láng giềng.

Tuy nhiên, Thủ tướng Bỉ Bart De Wever đã yêu cầu 26 quốc gia EU còn lại có biện pháp đảm bảo cho nước này khỏi những rủi ro pháp lý và tài chính liên quan tới khoản vay trên, cũng như bảo đảm toàn bộ để Bỉ không phải chịu trách nhiệm trả nợ. Quan điểm này của ông De Wever vấp phải sự chỉ trích của các nhà lãnh đạo quốc gia EU khác bởi Bỉ vốn đã hưởng thuế thu nhập doanh nghiệp từ Euroclear.

“Ba năm qua, Bỉ luôn nói rằng Euroclear là của Bỉ và kèm theo đó là cả lợi ích. Nhưng giờ đây, khi muốn chia sẻ rủi ro, họ lại nói rằng Euroclear là của EU”, một quan chức ngoại giao EU nhận xét.

Theo nguồn tin từ ba nhà ngoại giao châu Âu liên quan tới vòng thảo luận mới nhất của EU về vấn đề này ngày 8/10, giới chức Bỉ đang dần mất kiên nhẫn, trong khi các nước EU khác chỉ ra rằng Ba Lan đã đồng ý cho phép thiết lập trung tâm cung cấp vũ khí cho Ukraine, còn Đan Mạch đồng ý vận chuyển máy bay chiến đấu F-16 cho Kiev mà không đòi hỏi các quốc gia khác chia sẻ rủi ro.

“Chúng ta không còn những lựa chọn dễ dàng để hỗ trợ Ukraine nữa. Tất cả đều phải làm mọi thứ trong khả năng của mình”, một nhà ngoại giao EU nhận xét.

Dù vậy, EU đã xoa dịu nỗi lo của Bỉ bằng cách bổ sung một điều khoản, theo đó khoản vay sẽ được các nước thành viên khối bảo lãnh thông qua nghĩa vụ nợ dự phòng của chính phủ.

Nói cách khác, nếu lợi nhuận từ tài sản Nga bị đóng băng tại Bỉ không đủ để đảm bảo cho khoản vay, các chính phủ EU sẽ chịu trách nhiệm bảo lãnh phần còn lại. Tuy nhiên, điều kiện để cơ chế này được kích hoạt là Nga phải bắt đầu thực hiện nghĩa vụ bồi thường chiến tranh cho Ukraine.

“Chúng tôi cho rằng rủi ro thực sự với Bỉ ở đây không lớn. Điều này không có nghĩa là hoàn toàn không có rủi ro. Cũng không có nghĩa là chúng tôi không muốn thảo luận nghiêm túc với Bỉ về vấn đề này. Nhưng những rủi ro này hoàn toàn có thể kiểm soát được”, một quan chức cấp cao EU nhận xét với Financial Times.

Đề xuất của EC hiện nhận được sự ủng hộ của phần lớn quốc gia thành viên EU. Ủy ban này lập luận rằng khoản vay dành cho Ukraine được xây dựng theo hướng không cho phép việc tịch thu tài sản, đồng thời khẳng định EU sẽ không công nhận phán quyết của các tòa án ngoài khối.

Tuy nhiên, Chính phủ Bỉ cho rằng “kế hoạch khoản vay hiện tại không thỏa đáng” và “nghĩa vụ nợ dự phòng” không đảm bảo giải quyết được mọi rủi ro đối với nước này.

EU hiện đặt mục tiêu đạt được thỏa thuận nội khối về một khoản vay 140 tỷ USD cho Ukraine vào tháng 12 tới và giải ngân đợt đầu tiên vào quý 2/2026.

Theo Euroclear, từ năm 2022 đến nay, Chính phủ Bỉ đã thu tổng cộng 3,6 tỷ euro tiền thuế từ lợi nhuận phát sinh từ các tài sản thuộc sở hữu của Ngân hàng Trung ương Nga (CBR) và các thực thể Nga bị EU trừng phạt.

Chính phủ Bỉ nói rằng toàn bộ số tiền thuế này sẽ được dùng để hỗ trợ Ukraine. Tuy nhiên, thực tế chỉ một phần số tiền được dùng với mục đích như vậy. Theo giải thích của Thủ tướng De Wever, phần tiền được giữ lại - “một số tiền nhỏ, khoảng 1 tỷ USD” - dành để bù đắp cho những rủi ro đối với Bỉ.

Hoài Thu