Ban hành các cơ chế, chính sách cần thiết để triển khai nhanh các dự án đường sắt

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Phiên họp thứ tư của Ban Chỉ đạo các công trình trọng điểm, dự án quan trọng quốc gia lĩnh vực đường sắt. (Ảnh: Trần Hải)

Cùng dự hội nghị có Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo; các thành viên Ban Chỉ đạo, lãnh đạo các bộ, ngành, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố có các dự án đường sắt đi qua.

Phát biểu ý kiến khai mạc phiên họp, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, phát triển đường sắt là một trong những nội dung được đề cập rõ nét trong Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, góp phần giải quyết các điểm nghẽn về hạ tầng giao thông. Thực hiện chủ trương của Đảng, Chính phủ đã trình Quốc hội một số cơ chế, chính sách để triển khai các dự án đường sắt. Trên tinh thần đó, Thủ tướng đề nghị các đại biểu đánh giá lại kết quả việc triển khai từ phiên họp lần trước đến nay đã làm được gì? có vướng mắc gì không? vướng mắc thì ai giải quyết? rà soát công việc tiếp theo để làm ngay trong tháng 11 tới.

Lãnh đạo các bộ, ngành, cơ quan, đơn vị, tập đoàn, tổng công ty tham dự phiên họp. (Ảnh: Trần Hải)

Thủ tướng nhấn mạnh, hiện đang diễn ra Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, do đó nếu có những đề xuất mới thì Ban Chỉ đạo, các bộ, ngành cần cập nhật và trình ngay để Quốc hội bổ sung các cơ chế, chính sách; thúc đẩy triển khai Dự án tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng, phấn đấu khởi công giai đoạn 1 của dự án vào ngày 19/12/2025; rà soát việc thực hiện giải phóng mặt bằng tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam, theo đó các địa phương chịu trách nhiệm công tác này, có vướng mắc gì không? tháng 11, 12 tới và năm 2026 cần tập trung vào những công việc trọng tâm gì?...

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu ý kiến tại phiên họp. (Ảnh: Trần Hải)

Thủ tướng yêu cầu các đại biểu tập trung, phát huy trí tuệ, đóng góp ý kiến xác đáng, đi thẳng vào vấn đề trọng tâm để tháo gỡ các khó khăn, đề ra giải pháp khả thi để thúc đẩy triển khai nhanh các dự án đường sắt.

Quang cảnh phiên họp. (Ảnh: Trần Hải)

* Bộ Xây dựng cho biết, từ sau Phiên họp thứ ba của Ban Chỉ đạo ngày 9/7 đến nay, Thủ tướng Chính phủ và Phó Thủ tướng Chính phủ đã họp chỉ đạo và giao 39 nhiệm vụ cho các bộ, ngành và địa phương tập trung vào tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh thủ tục chuẩn bị đầu tư các dự án. Đến nay, các cơ quan đã hoàn thành 16 nhiệm vụ đáp ứng yêu cầu, trong đó có một số nhiệm vụ quan trọng:

Lãnh đạo Bộ Xây dựng báo cáo tại phiên họp. (Ảnh: Trần Hải)

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trình Chính phủ ban hành Nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Lâm nghiệp, trong đó có nội dung về hướng dẫn việc tạm sử dụng rừng và hoàn trả rừng để thi công công trình.

Bộ Xây dựng đã trình Chính phủ ban hành Nghị quyết của Chính phủ triển khai Nghị quyết số 188/2025/QH15 của Quốc hội về cơ chế đặc thù phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh; trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án đào tạo, phát triển nguồn nhân lực đường sắt Việt Nam; trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quyết định kiện toàn Ban Chỉ đạo; báo cáo Thường trực Chính phủ về kết quả Phiên họp thứ nhất Ủy ban liên hợp Hợp tác Việt-Trung ngày 24/9/2025 tại Bắc Kinh;

Đồng thời, báo cáo Thủ tướng Chính phủ về tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư, hình thức đầu tư và xây dựng, ban hành bộ tiêu chuẩn, quy chuẩn chung đối với dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc-Nam; báo cáo Thường trực Chính phủ về việc xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù có liên quan Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc-Nam.

Các đại biểu tham dự phiên họp. (Ảnh: Trần Hải)

Bộ Khoa học và Công nghệ đã trình Chính phủ Nghị định hướng dẫn thực hiện công tác phát triển khoa học, công nghệ đường sắt.

Bộ Công thương đã trình Thủ tướng Chính phủ Đề án phát triển công nghiệp đường sắt.

Bộ Tài chính đã hướng dẫn các địa phương về việc phân chia nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam thành các dự án thành phần; hướng dẫn thủ tục ứng vốn giải phóng mặt bằng các dự án.

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ về kế hoạch di dời đường điện 110kV trở lên.

Các địa phương tuyến có dự án đi qua đã khởi công, khởi động khu tái định cư dự án vào ngày 19/8/2025 đáp ứng yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ. Ngoài ra, các cơ quan đang tích cực, tập trung triển khai 10 nhiệm vụ là công việc chỉ đạo, điều hành thường xuyên; 8 nhiệm vụ chưa đáp ứng tiến độ nhưng thực tế cần thời gian vì liên quan đến các đối tác nước ngoài hoặc cần thời gian để thực hiện; 5 nhiệm vụ chưa đến hạn.

Bộ Xây dựng đã có văn bản gửi lấy ý kiến các bộ và Ngân hàng Nhà nước đối với dự thảo đề cương chi tiết Nghị quyết của Quốc hội đề xuất một số cơ chế đặc thù, đặc biệt đối với dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc-Nam trong trường hợp đầu tư theo hình thức kinh doanh. Đề nghị Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước có ý kiến đối với nội dung chính sách, đánh giá tác động chính sách (về bố trí vốn, khả năng trả nợ, khả năng cho vay của các tổ chức tín dụng…) trong dự thảo đề cương.

Phát biểu ý kiến kết luận phiên họp, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, công việc sắp tới của Ban Chỉ đạo là rất nặng nề. Do đó cần thống nhất cách tiếp cận, đó là chuyển giao công nghệ, từng bước làm chủ công nghệ bền vững không chỉ dự án đường sắt tốc độ cao, mà cả các dự án tàu điện ngầm, phát triển hệ sinh thái đường sắt. Các cơ quan tiếp tục huy động tối đa nguồn lực, nhất là cán bộ, công chức có trình độ, năng lực, trách nhiệm cao; cần rà soát có cơ chế, chính sách, đãi ngộ phù hợp; nêu cao tinh thần trách nhiệm cao nhất, phát huy tính tự lực, tự cường, dám nghĩ, dám làm, chủ động, kịp thời, không trông chờ, ỷ lại, đổi mới phương pháp, cách nghĩ, cách làm để hoàn thành nhiệm vụ được giao với tinh thần chủ động nhất, bền vững nhất, hiệu quả nhất.

Các bộ, ngành, các địa phương, chủ đầu tư, nhà thầu, cơ quan, đơn vị liên quan tập trung tháo gỡ pháp lý; tập trung tháo gỡ các rào cản về thể chế, cắt giảm thủ tục hành chính rườm rà; bảo đảm phân công “6 rõ”: rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm, rõ thẩm quyền, để “3 dễ”: dễ kiểm tra, dễ đôn đốc, dễ đánh giá. Việc triển khai các dự án trên tinh thần “3 có” và “2 không”, trong đó “3 có”: có lợi ích của Nhà nước; có lợi ích của người dân; có lợi ích của doanh nghiệp. “2 không”: không tham nhũng, tiêu cực; không để thất thoát, lãng phí tài sản, công sức, tiền bạc của nhân dân.

Tiếp tục nêu cao tinh thần đoàn kết, tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan trong hệ thống chính trị; tranh thủ sự ủng hộ, vào cuộc của nhân dân, nhất là trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Thủ tướng giao Bộ Quốc phòng, Bộ Công an chỉ đạo các đơn vị đóng trên địa bàn hỗ trợ nhân dân di chuyển, tái định cư. Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố có dự án đi qua tập trung chỉ đạo, đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, di dời hạ tầng kỹ thuật, xây dựng các khu tái định cư đúng kế hoạch. Các Bí thư Tỉnh ủy, Thành ủy - Trưởng Ban Chỉ đạo giải phóng mặt bằng địa phương trực tiếp chỉ đạo, chịu trách nhiệm; Bộ Tài chính tiếp tục hướng dẫn, tạo điều kiện thuận lợi cho địa phương trong việc ứng vốn, phân bổ vốn cho công tác này.

Về nhiệm vụ cụ thể của các bộ, ngành, địa phương, Thủ tướng yêu cầu Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Xây dựng khẩn trương hoàn thành ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn liên quan và quy trình lựa chọn phương thức đầu tư, nhà đầu tư các dự án. Bộ Xây dựng phối hợp với Bộ Tư pháp tiếp tục rà soát, tổng hợp, xây dựng, hoàn thiện các cơ chế, chính sách để trình Quốc hội, xử lý tất cả các vướng mắc pháp lý, từ đó huy động nguồn lực cho dự án.

Về Dự án đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng, Thủ tướng yêu cầu Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố: Hải Phòng, Hà Nội, Bắc Ninh khẩn trương làm việc, thống nhất phương án tuyến, vị trí các ga còn lại (ga Nam Hải Phòng, ga Yên Thường, Kim Sơn) trong tháng 10/2025; khẩn trương chuẩn bị mọi điều kiện cần thiết, bảo đảm khởi công Dự án thành phần 1 (sử dụng vốn trong nước) vào ngày 19/12/2025.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường hỗ trợ, đẩy nhanh tiến độ thẩm định, phê duyệt Báo cáo đánh giá tác động môi trường và hồ sơ chuyển đổi mục đích sử dụng rừng cho Dự án thành phần 1 trước ngày 25/10.

Bộ Tài chính khẩn trương thành lập Tổ đàm phán và tiến hành đàm phán Hiệp định khung, hợp đồng vay vốn cho Dự án; khẩn trương thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về đề xuất phát hành trái phiếu Chính phủ cho Dự án với tinh thần ta chủ động về nguồn vốn triển khai Dự án.

Bộ Ngoại giao tiếp tục thúc đẩy phía Trung Quốc đẩy nhanh tiến độ lập Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án thành phần 2 và các nội dung hợp tác khác.

Các địa phương khẩn trương rà soát, báo cáo chính xác nhu cầu vốn về Bộ Xây dựng và Bộ Tài chính để kịp thời bố trí, điều phối, bảo đảm không để chậm trễ vì thiếu vốn.

Về Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục bắc-nam: Bộ Xây dựng phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ khẩn trương hoàn thiện thủ tục, công bố 37 Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) về đường sắt tốc độ cao (trên cơ sở tiêu chuẩn ISO) trong tháng 10/2025. Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan khẩn trương hoàn thiện báo cáo về hình thức đầu tư, tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư và cơ chế, chính sách đặc thù cho dự án sau khi ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn và quy trình; báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định. Chỉ đạo Ban Quản lý dự án đường sắt lựa chọn xong Tư vấn hỗ trợ chuẩn bị dự án, phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ, dự toán lập Báo cáo nghiên cứu khả thi trong quý I/2026. Các địa phương và EVN đẩy mạnh công tác giải phóng mặt bằng, di dời hạ tầng kỹ thuật theo kế hoạch đã được duyệt. Các địa phương khẩn trương rà soát, báo cáo chính xác nhu cầu vốn về Bộ Xây dựng và Bộ Tài chính để kịp thời bố trí, điều phối, bảo đảm không để chậm trễ vì thiếu vốn.

Đối với các dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, Thủ tướng yêu cầu:

Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội: Khẩn trương hoàn thiện hồ sơ đề nghị Bộ Tài chính tổng hợp, trình Thủ tướng Chính phủ quyết định huy động vốn ODA, vốn vay ưu đãi cho Dự án tuyến số 3 (ga Hà Nội - Hoàng Mai). Phối hợp với Bộ Quốc phòng sớm thống nhất chủ trương thu hồi đất cho Depot Dự án tuyến số 5 (Văn Cao-Hòa Lạc). Đẩy nhanh tiến độ các dự án tuyến số 2, tuyến số 3 (Cầu Giấy-Ga Hà Nội).

Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh: Tập trung hoàn thành thủ tục điều chỉnh Dự án tuyến số 2 (Bến Thành-Tham Lương), phấn đấu khởi công cuối năm 2025; ưu tiên đầu tư tuyến tàu điện ngầm nối sân bay Tân Sơn Nhất với sân bay Long Thành, thậm chí nghiên cứu mở thêm 1 tuyến cao tốc mới kết nối 2 sân bay. Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Tư pháp, Bộ Ngoại giao và các cơ quan liên quan giải quyết sớm các kiến nghị về vốn ODA, cơ chế tài chính cho các dự án đường sắt đô thị.

Tích cực triển khai các tuyến đường sắt Hà Nội-Lạng Sơn, Móng Cái-Hạ Long-Hải Phòng. Tổng công ty Đường sắt triển khai chuyển giao công nghệ (gồm nghiên cứu, sản xuất, bảo hành, bảo trì, sửa chữa); có đề án, quy trình triển khai, chuẩn bị nguồn nhân lực, vật lực để chuyển giao công nghệ bảo đảm khả thi, hiệu quả. Các địa phương liên quan nỗ lực bảo đảm các nguồn vật liệu xây dựng phục vụ xây dựng các dự án.

Hà Thanh Giang