Bài 4: Mảnh ghép cho không gian phát triển mới

Tiềm ẩn nhiều rủi ro

Tài sản số không chỉ là tiền kỹ thuật số hay token, còn bao gồm dữ liệu, phần mềm, nền tảng và các giá trị số khác. Các giá trị này,nếu chưa được định danh và bảo vệ đầy đủ, nền kinh tế số sẽ thiếu nền móng pháp lý vững chắc.

Tại Việt Nam, năm 2025, mức thâm nhập tài sản số và dòng vốn vào rất đáng chú ý. Việt Nam lọt Top 7 toàn cầu và Top 3 khu vực châu Á - Thái Bình Dương (APAC) về số lượng người sở hữu tài sản mã hóa (hơn 17 triệu người ở năm 2023). Dòng vốn từ thị trường Blockchain đổ vào Việt Nam trong giai đoạn từ tháng 7-2024 đến tháng 6-2025 đã hơn 220 tỷ USD.

Các loại tài sản số tiềm ẩn nhiều rủi ro, từ quyền sở hữu chưa rõ ràng, bảo mật dữ liệu chưa đầy đủ, đến tranh chấp giữa nhà đầu tư và doanh nghiệp. Việc xây dựng cơ chế pháp lý minh bạch và hiệu quả sẽ giúp khai thác, vận hành và bảo vệ các giá trị số, đồng thời tạo niềm tin cho các bên tham gia thị trường.

Để khai thác tiềm năng này một cách an toàn và hiệu quả, việc định danh, quản lý và bảo vệ tài sản số là cần thiết. Nếu các giá trị số chưa được bảo vệ đầy đủ, rủi ro gian lận, thao túng giá trị và tranh chấp sẽ làm giảm niềm tin của nhà đầu tư, cản trở sự phát triển bền vững của nền kinh tế số.

Chia sẻ tại Câu lạc bộ Thăng Long, TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, cho rằng việc hoàn thiện khung pháp lý cho tài sản số là điều kiện tiên quyết để kinh tế số phát triển lành mạnh. Ông Cấn Văn Lực nhấn mạnh: “Một nền kinh tế số nếu không được bảo vệ bởi thể chế và pháp luật rõ ràng sẽ dễ rơi vào rủi ro, từ biến động giá trị tài sản đến các hành vi gian lận, rửa tiền hay lừa đảo”.

Khi nói về tài sản số, các chuyên gia cũng lưu ý, ngoài tiền mã hóa, các loại tài sản số khác như dữ liệu doanh nghiệp, phần mềm nội dung số và tài sản kỹ thuật số (NFT) vẫn chưa có cơ chế định danh và bảo vệ pháp lý đầy đủ, khiến doanh nghiệp e ngại đầu tư dài hạn. Đây là nguyên nhân chính làm gia tăng rủi ro về quyền sở hữu và tranh chấp pháp lý trong nền kinh tế số Việt Nam.

Thực tế tại Việt Nam đã ghi nhận gần 21 triệu người sở hữu tiền mã hóa, đứng thứ 2 về tỷ lệ sở hữu trên thế giới, theo báo cáo của Tripple-A. Thế nhưng, trong 5 năm vừa qua, đã có hàng nghìn vụ việc lừa đảo liên quan đến tiền mã hóa gây thiệt hại hàng chục nghìn tỷ đồng.

Thể chế cần đi trước thực tiễn

Từ thực trạng nêu trên, câu hỏi đặt ra là các quy định hiện hành có đủ để tạo niềm tin cho nhà đầu tư và bảo vệ người dân. “Nếu thể chế đi quá chậm, doanh nghiệp sẽ thiếu niềm tin để đầu tư dài hạn vào các lĩnh vực số, đặc biệt là các mô hình kinh doanh mới”, ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam cảnh báo.

Thị trường tài sản số toàn cầu đang vận hành theo tốc độ số hóa nhanh, đổi mới nhanh, trong khi khung pháp lý truyền thống thường mất nhiều năm để hoàn thiện. “Việt Nam cần áp dụng nguyên tắc “thận trọng nhưng chủ động” trong việc xây dựng các cơ chế thử nghiệm (sandbox), vừa bảo vệ người dùng, vừa tạo điều kiện cho đổi mới sáng tạo”, ông Phan Đức Trung kiến nghị.

Nguyên tắc này đặc biệt quan trọng khi Nghị quyết 05/2025 của Chính phủ về "Triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam", đã mở ra thí điểm thị trường tài sản mã hóa, với quy định rõ ràng về phát hành, giao dịch và quản lý rủi ro. Đây là một trong những nền tảng pháp lý quan trọng và cũng là cơ hội để thử nghiệm cơ chế pháp lý, vừa tạo điều kiện cho phát triển vừa kiểm soát rủi ro, thay vì trì hoãn các quyết sách.

Theo các chuyên gia, chìa khóa để kinh tế số trở thành không gian phát triển mới là 3 yếu tố: dữ liệu được khai thác hiệu quả, nhân lực được chuẩn bị đầy đủ, tài sản số được định danh, bảo vệ. “Khi 3 yếu tố này được đảm bảo, Việt Nam sẽ đi nhanh hơn, đi xa hơn và đi vững hơn trên con đường xây dựng một nền kinh tế số hiện đại và thịnh vượng”, TS. Cấn Văn Lực nhấn mạnh.

Các chuyên gia khuyến nghị cần xây dựng khung pháp lý phù hợp cho kinh tế số và tài sản số, bảo đảm vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo, vừa kiểm soát rủi ro. Đồng thời, cần tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý.

Khi các giá trị số được bảo vệ đầy đủ, doanh nghiệp và nhà đầu tư sẽ có niềm tin triển khai các mô hình kinh doanh số, biến tài sản số thành trụ cột thực sự của không gian phát triển mới.

Tri Nhân