Ai chịu trách nhiệm việc thất lạc tài liệu quý tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm?

Viện Nghiên cứu Hán Nôm đánh giá, sự việc mất, thất lạc và hư hại tài liệu là tổn thất lớn đối với kho sách Hán Nôm nói riêng, với văn hiến cổ điển Việt Nam nói chung. Tập thể và cá nhân có liên quan phải chịu trách nhiệm trước sự việc này. Viện đang tổ chức xác định trách nhiệm liên quan. Cơ quan công an đang điều tra làm rõ sự việc với các sách đã báo mất.

Viện khẳng định, sự việc mất, thất lạc và hư hại tài liệu cần được giải quyết trên tinh thần trân trọng tài liệu một cách đúng mức (không hạ thấp, không thổi phồng) và tinh thần khoa học nghiêm túc; giải quyết một cách công khai, minh bạch, có căn cứ pháp lý. Viện cũng sẽ sớm thực hiện tổng kiểm kê toàn bộ tài liệu Hán Nôm một lần nữa để sắp xếp, chỉnh lý lại kho sách, đóng dấu kiểm kê vào từng đơn vị tài liệu.

Sách lưu trữ được xếp vào nhóm "hư hại nặng" tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm (Ảnh: Viện Nghiên cứu Hán Nôm).

Nguyên nhân thất lạc sách được Viện Nghiên cứu Hán Nôm đưa ra là do có sự lẫn lộn sách trong kho sưu tầm, vì trong quá trình thực hiện nghiệp vụ bảo quản và tu bổ kéo dài nhiều năm đối với số lượng tài liệu lớn, lại ở một không gian kho nhỏ, thiếu giá để sách, khiến cho kho sưu tầm bị phân tán, các ký hiệu sách không liền mạch, không được đặt tại một khu vực cố định riêng, dẫn đến tình trạng khó kiểm soát.

Quá trình kiểm kê và bàn giao kho sưu tầm trong các năm 2005 và 2013 không đảm bảo đúng quy trình, vì không đánh dấu vào sổ đăng ký cá biệt. Người được giao quản lý chìa khóa kho sách đã thiếu chặt chẽ trong việc phân quyền đóng mở cửa kho.

Cùng với đó, Viện cũng lên tiếng về thông tin 877 cuốn sách hư hỏng nặng được báo cáo trước Hội đồng kiểm kê ngày 15/3/2023 là chưa phản ánh đúng sự thực, do chưa trực tiếp kiểm tra sách mà chỉ tổng hợp từ các ghi chép của bộ phận tu bổ về tình trạng vật lí của sách.

Viện này cũng cho biết đã lập nhóm chuyên gia rà soát toàn bộ 877 ký hiệu sách được xếp vào nhóm “hư hại nặng”. Các tài liệu hư hại được chia thành 3 loại: loại A: sách còn tốt hoặc bị hư hại nhưng có thể tu bổ toàn bộ có 540 quyển; loại B: sách có thể tu bổ một phần (thường là phần lớn, bởi chỉ hỏng bìa hoặc một vài trang đầu và cuối) có 227 quyển; loại C: sách hư hại nặng, chưa có giải pháp tu bổ có 110 quyển (chiếm 0,37% tổng số sách đang lưu giữ, chủ yếu là sách ST), số sách này cần sớm tổ chức giám định để có kế hoạch xử lý phù hợp.

Đối với tình trạng sách bị hư hại, bên cạnh nguyên nhân chủ quan là do bộ phận bảo quản không thường xuyên kiểm tra cụ thể các sách ST để kịp thời phát hiện những sách hư hại nặng để đưa tu bổ, thì nguyên nhân khách quan cũng được chỉ rõ là do các tài liệu giấy đều có sự xuống cấp, hư hại một cách tự nhiên.

Đưa ra điều chỉnh trong việc quản lý kho sách, Viện thông tin, trước đây, trong kho tầng 2, sách gốc và sách photocopy để trong cùng một không gian thông nhau, nên tất cả nhân viên đều có thể ra vào. Nhận thấy điểm bất cập này, cuối tháng 7/2022, Viện đã tổ chức làm vách ngăn bằng khung nhôm kính để chia các phân kho tại tầng 2, dồn các tài liệu gốc về một khu tách biệt, phần sách photocopy để riêng một cửa ra vào để nhân viên phục vụ độc giả hằng ngày.

Ngày 28/7/2022, Viện đã thay chìa khóa kho, giao chìa khóa kho sách gốc cho Trưởng bộ phận Bảo quản (mới bổ nhiệm từ tháng 8/2021). Chìa khóa kho sách photocopy được đặt tại phòng làm việc chung để nhân viên sử dụng mở cửa kho phục vụ bạn đọc.

Sắp tới, Viện sẽ tập trung đầu tư về nhân lực và kinh phí để kiện toàn công tác bảo quản, tu bổ và số hóa, nâng cao chất lượng phục vụ độc giả, để làm tốt nhiệm vụ giữ gìn và phát huy giá trị của kho sách Hán Nôm. Bên cạnh đó, Viện đã ban hành Quy chế Quản lí, khai thác và sử dụng tài liệu Hán Nôm tại Viện (kèm theo Quyết định số 113/QĐ-HN ngày 8/12/2020).

[Viện Nghiên cứu Hán Nôm mất 121 cuốn sách cổ]

Viện Nghiên cứu Hán Nôm vừa ra thông cáo cho biết, trong đợt rà soát, đối chiếu từ ngày 22 đến ngày 29/3, Viện tìm thấy 14 quyển sách thất lạc. Như vậy, tổng số sách thất lạc giảm còn 107 quyển.

Danh sách 14 quyển tìm được gồm: “Ức Trai Phi Khanh thi văn tập” (ST.260), “Hoa Nghiêm ngoại truyện” (ST.1907) và “Dịch kinh đại toàn tiết yếu” (ST.1450), “Thụy Phương linh từ sự tích” (ST.366), “Phật Thánh chân kinh” (ST.1301), “Vạn quyển trân tàng quy tính mệnh” (ST.1908), “Tòng nhân khoa” (ST.10202), “Luận tang sự” (ST.10203), “Kim quyết hóa thân” (ST.10204), “Tử vi” (ST.10207), “Nhất hộ áp quái” (ST.10208), “Tăng quảng thư” (ST.10209), “Tạ thủy phù khoa” (ST.10210), “An long khoa” (ST.10211).

Hoàng Vân