Vụ kiện tăng kỷ lục, cần 'hệ sinh thái' hỗ trợ để doanh nghiệp không đơn độc

Áp lực chưa từng có từ "làn sóng" kiện tụng

Trong bối cảnh các biện pháp phòng vệ thương mại trên thế giới gia tăng mạnh, đặc biệt từ các thị trường lớn như: Hoa Kỳ và EU, doanh nghiệp Việt Nam, nhất là nhóm hàng thủy sản, đang đối mặt với những rủi ro chưa từng có.

Hội thảo “Ngành thủy sản Việt Nam và khả năng thích ứng với biến động và các quy định phòng vệ thương mại trên thế giới” tổ chức ngày 28/11 tại TP.HCM được đánh giá là hết sức cần thiết (Ảnh: Tỷ Huỳnh)

Thông tin này được ông Lương Hoàng Thái, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương nhấn mạnh tại hội thảo “Ngành thủy sản Việt Nam và khả năng thích ứng với biến động và các quy định phòng vệ thương mại trên thế giới”, do Báo Điện tử VOV.VN và Cục Phòng vệ thương mại tổ chức tại TP.HCM ngày 28/11.

Ông Lương Hoàng Thái cho biết, chỉ trong 9 tháng của năm 2025, số vụ kiện phòng vệ thương mại nhắm vào hàng hóa Việt Nam đã vượt qua cả năm 2024 – vốn là năm lập kỷ lục trước đó.

Đáng chú ý, tại Hoa Kỳ, mức thuế chống bán phá giá sơ bộ với tôm đông lạnh lên tới 35,29%, cộng thêm thuế đối ứng 20%, khiến nhiều doanh nghiệp lao đao.

Chi phí thuê luật sư tại Hoa Kỳ cho mỗi vụ kiện có thể lên tới 100.000 USD, vượt quá khả năng chi trả của các doanh nghiệp nhỏ.

Thêm vào đó, các yêu cầu mới về minh bạch chuỗi cung ứng theo Đạo luật Bảo vệ Động vật có vú biển (MMPA), bắt buộc áp dụng từ ngày 1/1/2026, sẽ tiếp tục tạo thêm gánh nặng tuân thủ.

Ông Lương Hoàng Thái phân tích, cách đây gần ba thập kỷ, phòng vệ thương mại từng bị xem là “mặt trái của hội nhập”. Tuy nhiên, thực tiễn đã chứng minh đây là “van an toàn” để bảo vệ sản xuất trong nước trước làn sóng hàng hóa giá rẻ và cạnh tranh không lành mạnh.

Ông Lương Hoàng Thái, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) (Ảnh: Tỷ Huỳnh)

Khi xu hướng bảo hộ tại các nền kinh tế lớn ngày càng cao, áp lực đối với doanh nghiệp Việt Nam cũng tăng nhanh tương ứng.

Ở chiều ngược lại, năng lực nội tại của ngành thủy sản đã có bước tiến lớn. Trong 10 tháng qua, quy mô ngành đạt hơn 8,15 triệu tấn, tăng 3,1%, kim ngạch xuất khẩu đạt 9,5 tỷ USD, tăng 16%. Tuy nhiên, tăng trưởng cũng đi kèm rủi ro vì doanh nghiệp càng mở rộng, số vụ kiện càng dày đặc và tinh vi.

Trước thực tế doanh nghiệp không thể "tự bơi", Cục Phòng vệ thương mại đã báo cáo và đề xuất cơ chế đặc biệt, đó là cho phép sử dụng tiền thu từ thuế phòng vệ thương mại để quay lại hỗ trợ doanh nghiệp. Đây là bước đi quan trọng nhằm tạo nguồn lực chủ động ứng phó với các vụ kiện.

Theo ông Lương Hoàng Thái, việc hỗ trợ gián tiếp thông qua các hiệp hội ngành hàng là phương án tối ưu để vừa đảm bảo minh bạch, phù hợp cam kết quốc tế, vừa tránh việc các nước coi đây là "trợ cấp" để áp thuế mới, nhưng vẫn đưa được nguồn lực đến đúng địa chỉ cần thiết.

Sự kiện nhằm cung cấp thông tin cập nhật về rào cản thương mại, xu hướng chính sách quốc tế và các kinh nghiệm ứng phó (Ảnh: Tỷ Huỳnh)

Kiến tạo "hệ sinh thái" hỗ trợ trọng điểm

Bên cạnh nguồn lực tài chính, lãnh đạo Cục Phòng vệ thương mại, cho rằng cần xây dựng một “hệ sinh thái phòng vệ thương mại” toàn diện.

Hệ thống này bao gồm: Chính quyền địa phương cung cấp dữ liệu sớm; hiệp hội đóng vai trò tập hợp doanh nghiệp và điều phối hỗ trợ; đội ngũ tư vấn, luật sư có năng lực quốc tế và cơ quan Nhà nước giữ vai trò đầu mối tổng hợp thông tin đàm phán và ứng phó.

“Không thể để doanh nghiệp tự chiến đấu một mình. Phải có hệ sinh thái, có mạng lưới để hỗ trợ có trọng điểm, ưu tiên doanh nghiệp có tiềm năng, có quyết tâm và khả năng vươn lên”, ông Lương Hoàng Thái nói.

Triết lý hỗ trợ cũng thay đổi: Không còn dàn trải theo kiểu “cào bằng”, mà tập trung vào các mô hình hiệu quả để tạo sức lan tỏa cho toàn ngành.

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp thủy sản Việt Nam đã vượt qua giai đoạn khó khăn nhất, vươn lên thành thương hiệu lớn. Điều này khẳng định nếu có sự tiếp sức phù hợp, sự chung tay của cộng đồng, doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể bứt phá.

Theo ông Lương Hoàng Thái, hội thảo lần này được xem là diễn đàn quan trọng để doanh nghiệp cập nhật thông tin, nhận diện rủi ro xuất hiện trong các thị trường lớn, và chia sẻ kinh nghiệm xử lý tình huống.

“Cần những gì thì chúng tôi sẽ tập hợp để báo cáo Chính phủ, báo cáo Quốc hội có những chính sách phù hợp để vượt qua giai đoạn này. Trong nguy vẫn có những cơ hội, làm sao chúng ta tìm những ngách để vươn lên” - ông Lương Hoàng Thái khẳng định.

Hội thảo thu hút đông đảo cơ quan chức năng liên quan và doanh nghiệp tham gia (Ảnh: Tỷ Huỳnh)

Trong bối cảnh rủi ro thương mại toàn cầu biến động khó lường, sự chủ động của cơ quan quản lý cùng việc hình thành liên kết chặt chẽ giữa Nhà nước – Doanh nghiệp – Hiệp hội được kỳ vọng sẽ giúp ngành thủy sản tăng “sức đề kháng”, duy trì đà tăng trưởng và hướng đến mục tiêu cán mốc 11 tỷ USD xuất khẩu trong năm nay.

Nguyễn Quang-Duy Phương / VOV-TP.HCM