Việt Nam đang chịu bốn gánh nặng về dinh dưỡng

Thông tin được PGS.TS Trần Thanh Dương, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng cho biết tại Hội thảo khoa học quốc tế về dinh dưỡng học đường năm 2025 “Vì một Việt Nam khỏe mạnh - Vì tầm vóc Việt” do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp cùng Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức, ngày 14/8.

Phó Giáo sư Trần Thanh Dương cho rằng, dinh dưỡng học đường chính là nền tảng quan trọng để đảm bảo thế hệ trẻ được phát triển toàn diện cả về thể lực lẫn trí tuệ. Bên cạnh những thành tựu đạt được, Việt Nam vẫn đang phải đối diện với thực tại đầy thách thức về dinh dưỡng.

Việt Nam đang chịu đồng thời bốn gánh nặng về dinh dưỡng gồm: Suy dinh dưỡng ở trẻ em béo phì ở trẻ em 5-19 tuổi tại thành phố, thị trấn; Thiếu vi chất dinh dưỡng: Vitamin A, Sắt, kẽm, I-ốt; Bệnh không lây nhiễm liên quan đến dinh dưỡng đang gia tăng.

PGS.TS Trần Thanh Dương, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng.

Lãnh đạo Viện Dinh dưỡng quốc gia phân tích, tỷ lệ trẻ em thấp còi ở các vùng dân tộc thiểu số vẫn ở mức cao, trên 30%, gần gấp đôi mức trung bình cả nước. Khoảng cách này phản ánh sự chênh lệch đáng kể về cơ hội phát triển giữa các vùng, kìm hãm tiềm năng của một bộ phận thế hệ trẻ và tạo thành "vết sẹo" trên bức tranh phát triển chung của đất nước.

Đáng chú ý, trong khi bộ phận trẻ em vẫn thiếu hụt dinh dưỡng, thì tại các đô thị lớn, tỷ lệ thừa cân và béo phì lại gia tăng nhanh chóng. Trong vòng 10 năm, tỷ lệ này ở học sinh thành phố đã tăng gần gấp đôi và vượt ngưỡng 20%. Tốc độ này thậm chí còn nhanh hơn Thái Lan và đang tiệm cận các nước phát triển.

"Tình trạng này được ví như "quả bom nổ chậm", tiềm ẩn nguy cơ bùng phát các bệnh không lây nhiễm và ảnh hưởng lâu dài đến năng suất lao động quốc gia", ông Dương nói.

Dù chiều cao trung bình của thanh niên Việt Nam cải thiện, nhưng vẫn thấp hơn so với Nhật Bản, Hàn Quốc và Thái Lan. Khoảng cách này không chỉ là con số trên thước đo mà còn ảnh hưởng đến sự tự tin, cơ hội cạnh tranh và vị thế dân tộc.

Nhìn lại bài học từ Nhật Bản và Hàn Quốc, việc cải thiện tầm vóc đáng kể của họ đến từ chính sách dinh dưỡng học đường và chiến lược nâng cao thể chất toàn dân. Đây là những kinh nghiệm quý giá mà Việt Nam có thể học hỏi và áp dụng.

Bữa ăn của học sinh học bán trú.

Để giải quyết "gánh nặng kép" về dinh dưỡng, Phó Giáo sư Trần Thanh Dương nhấn mạnh cần có một cách tiếp cận toàn diện, đồng bộ và mang tính đột phá. Các giải pháp không chỉ dừng lại ở việc cung cấp dinh dưỡng mà phải thay đổi nhận thức, hình thành thói quen ăn uống lành mạnh và tăng cường hoạt động thể chất.

Xây dựng chính sách đồng bộ: Cần có một hệ thống chính sách toàn diện, đảm bảo các trường học có đầy đủ cơ sở vật chất và tuân thủ tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm. Mức phí ăn bán trú cũng cần được nghiên cứu hợp lý, đồng thời có chính sách hỗ trợ tài chính cho học sinh nghèo, vùng sâu, vùng xa, nhằm thu hẹp khoảng cách dinh dưỡng.

Kết hợp dinh dưỡng và giáo dục thể chất: Chế độ dinh dưỡng hợp lý phải đi đôi với vận động thường xuyên. Các trường học cần duy trì lịch hoạt động thể dục thể thao hàng ngày và xây dựng môi trường vận động an toàn, hấp dẫn, giúp học sinh hình thành thói quen rèn luyện bền vững.

Truyền thông và vận động xã hội: Sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, ban ngành, nhà trường và gia đình sẽ tạo thành mạng lưới lan tỏa thông tin khoa học, khuyến khích chế độ ăn uống lành mạnh và huy động nguồn lực triển khai.

Để đảm bảo hiệu quả lâu dài, việc giám sát tình trạng dinh dưỡng của học sinh và kiểm soát nguồn thực phẩm cung ứng cho các trường học là yếu tố then chốt. Hệ thống giám sát quốc gia cần được vận hành thường xuyên, với các báo cáo định kỳ và điều tra tổng thể 3-5 năm/lần để kịp thời điều chỉnh chính sách.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức trăn trở về "gánh nặng kép" dinh dưỡng đang tồn tại ở Việt Nam. Ông cho rằng cần thiết phải có tư duy mới và những giải pháp đột phá, cần phải tạo ra một "cú hích chiến lược" tại "mặt trận" trường học vì đây là "giai đoạn vàng cuối cùng" để can thiệp toàn diện về dinh dưỡng và vận động, tạo nền tảng sức khỏe trọn đời cho thế hệ trẻ.

Như Loan