Vì sao Tết Hàn Thực 3/3 là phong tục cổ của Việt Nam?

Nhân dân ta từ rất xa xưa có tục ăn Tết Hàn Thực mồng ba tháng ba. Trong ngày Tết ấy, người dân không nhóm lửa, chỉ ăn đồ nguội, vì thế, Tết mồng ba tháng ba còn gọi là "Tết hàn thực" (Tết ăn đồ nguội). Ngày nay tục lệ ấy vẫn thịnh hành.

Ảnh minh họa.

Giải thích về tục lệ này, nhiều người đều cho là bắt nguồn từ Trung Quốc, gắn với câu chuyện về cái chết thương tâm của Giới Chi Thôi (còn gọi là Giới Tử Thôi). Tích truyện kể rằng Tấn Văn Công trong những ngày gian khổ mưu cầu sự nghiệp bá vương, có lúc bị đói, Giới Chi Thôi đã cắt thịt đùi mình dâng ông ăn. Sau khi thành công, khen thưởng, Tấn Văn Công quên Giới Chi Thôi, Giới buồn hận bỏ đi. Sau Văn Công nhớ ra triệu vời nhưng Giới không đến, trốn vào rừng. Tìm gọi mãi không được, Tấn Văn Công sai đốt rừng để Giới phải chạy ra; Nhưng Giới Chi Thôi ôm cây chịu chết cháy chứ nhất định không tha thứ cho vị quân chủ mà Giới cho là vô tình. Tấn Văn Công sửa lỗi, nhưng lỗi lại chồng thêm lỗi nên hối hận, từ đó sai lệnh cấm lửa trong ngày này (mồng 3 tháng 3) để tưởng nhớ người bề tôi trung thành mà ông vì vô tâm đã bỏ quên.

Cho đến ngày nay, chắc chắn chúng ta cũng đinh ninh nguồn gốc của ngày Tết mồng Ba tháng Ba là như thế. Nhưng cách đây hơn 700 năm, Trần Nhân Tông (1258 - 1308) đã nói rõ đó là "phong tục cổ của An Nam từ xưa".

Ông khẳng định điều đó trong một bài thơ kèm theo mâm bánh biếu sứ giả nhà Nguyên Trương Hiển Khanh (tên là Lập Đạo) sang Việt Nam năm 1292. Bài thơ như sau: "Giá chi vũ bãi thí xuân sam/Huống trị kim triêu tam nguyệt tam/Hồng ngọc đôi bàn xuân thái bính/Tòng lai phong tục cựu An Nam" dịch rằng "Múa giá chi rồi, thử áo xuân/Hôm nay Hàn thực, buổi thanh thần/Bánh rau tinh khiết đầy mâm ngọc/Phong tục An Nam theo cổ nhân" - Biếu Trương Hiển Khanh bánh xuân (Trần Lê Văn dịch).

Bài thơ giọng điệu trang nhã, vừa rất ân cần với khách vừa ý tứ sâu xa.

Băng Thanh