Vết thương và sức bật của nền kinh tế toàn cầu sau 1 năm xung đột Ukraine

Nỗi đau dữ dội ở các nền kinh tế mới nổi

Một năm sau xung đột Nga - Ukraine bắt đầu vào ngày 24/2/2022, nền kinh tế toàn cầu vẫn đang phải gánh chịu hậu quả. Nguồn cung ngũ cốc, phân bón và năng lượng bị cạn kiệt cùng với lạm phát gia tăng và sự bất ổn kinh tế trong một thế giới vốn đã phải đối mặt với quá nhiều biến cố.

Mặc dù tác động của cuộc xung đột vẫn như vậy, nhưng có một điều an ủi: Nền kinh tế có thể còn tồi tệ hơn. Các công ty và quốc gia ở các nước phát triển đã tỏ ra kiên cường một cách đáng kinh ngạc, cho đến nay vẫn tránh được kịch bản tồi tệ nhất là suy thoái kinh tế.

Nhưng ở các nền kinh tế mới nổi, nỗi đau còn dữ dội hơn.

Ở Ai Cập, nơi gần 1/3 dân số sống trong nghèo đói, Halima Rabie đã phải vật lộn trong nhiều năm để nuôi 5 đứa con đang tuổi đi học của mình. Giờ đây, góa phụ 47 tuổi đã cắt giảm ngay cả những nhu yếu phẩm cơ bản nhất khi giá cả tiếp tục tăng.

“Thật không thể chịu nổi. Thịt và trứng đã trở thành một thứ xa xỉ”, Rabie vừa nói vừa bắt đầu công việc dọn dẹp tại một bệnh viện do nhà nước điều hành ở thành phố Giza, Cairo.

Tại Hoa Kỳ và các quốc gia giàu có khác, sự gia tăng đau đớn của giá tiêu dùng, được thúc đẩy một phần bởi ảnh hưởng của cuộc chiến giá dầu, hiện đã giảm dần. Người ta hy vọng rằng những người chống lạm phát của Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ sẽ giảm bớt việc tăng lãi suất có nguy cơ đẩy nền kinh tế lớn nhất thế giới vào suy thoái và khiến các loại tiền tệ khác sụt giảm so với đồng đô-la Mỹ.

Trung Quốc cũng đã bỏ các biện pháp phong tỏa Covid-19 vào cuối năm ngoái, điều đã cản trở sự tăng trưởng của nền kinh tế lớn thứ hai toàn cầu.

Ở Jakarta, những người bán hàng biết rằng họ không thể chuyển giá thực phẩm tăng cao cho những khách hàng đang gặp khó khăn của họ. (Nguồn: AP/Achmad Ibrahim)

Bên cạnh đó, một mùa đông ấm hơn bình thường đã giúp giảm giá khí đốt tự nhiên và hạn chế thiệt hại từ cuộc khủng hoảng năng lượng sau khi Nga cắt phần lớn khí đốt đến châu Âu. Tuy nhiên, giá dầu và khí đốt vẫn ở mức cao để giảm bớt tác động đối với nền kinh tế xuất khẩu năng lượng của Nga.

Adam Posen, Chủ tịch Viện Kinh tế Quốc tế Peterson cho biết “tác động của cuộc xung đột đối với nền kinh tế thế giới là một cú sốc thoáng qua”.

Tuy nhiên, dù lớn hay nhỏ, xung đột vẫn gây ra đau thương. Ví dụ, ở châu Âu, giá khí đốt tự nhiên vẫn cao gấp 3 lần so với trước đây.

Sven Paar, người điều hành một tiệm giặt ủi thương mại ở Walduern, Tây Nam nước Đức, đang phải đối mặt với hóa đơn tiền gas năm nay khoảng 165.000 euro (176.000 USD) – tăng từ 30.000 euro (32.000 USD) vào năm ngoái – để vận hành 12 chiếc máy hạng nặng có thể giặt 8 tấn quần áo mỗi ngày.

Paar nói: “Chúng tôi đã thông báo giá việc tăng giá cho từng khách hàng của mình”.

Cho đến nay, Paar đã có thể giữ chân khách hàng của mình sau khi cho họ xem các hóa đơn tiền gas đi kèm với việc tăng giá.

“Đến nay, chúng tôi chỉ biết trông chờ vào may mắn. Cùng lúc đó, khách hàng phàn nàn, và họ cũng phải chuyển chi phí tăng thêm cho chính khách hàng của mình”, Paar nói.

Trong khi Paar giữ được những khách hàng ổn định của mình, thì những khách hàng này lại đang kinh doanh yếu kém hơn. Các nhà hàng có ít khách hàng hơn cần giặt ít khăn trải bàn hơn. Một số khách sạn đã đóng cửa trong tháng 2 này thay vì trả chi phí sưởi ấm trong mùa thấp điểm, đồng nghĩa với việc phải giặt ít ga trải giường hơn.

Chiếc bụng đói và ví rỗng của người nghèo

Giá lương thực quá cao đang gây khó khăn đặc biệt cho người nghèo. Chiến tranh đã làm gián đoạn nguồn cung lúa mì, lúa mạch và dầu ăn từ Ukraine và Nga, những nhà cung cấp chính toàn cầu cho Châu Phi, Trung Đông và một phần Châu Á nơi nhiều người phải vật lộn với tình trạng mất an ninh lương thực. Nga cũng là nhà cung cấp phân bón hàng đầu.

Mặc dù một thỏa thuận do Liên Hợp Quốc làm trung gian đã cho phép một số chuyến hàng thực phẩm được vận chuyển đến nơi cần, nhưng nó sẽ được gia hạn vào tháng tới.

Tại Ai Cập, nước nhập khẩu lúa mì số 1 thế giới, Rabie đã nhận công việc thứ hai tại một phòng khám tư nhân vào tháng 7 nhưng vẫn phải vật lộn kiếm sống để theo kịp việc giá cả tăng cao. Cô kiếm được ít hơn 170 USD/tháng.

Rabie cho biết gia đình cô chỉ nấu thịt mỗi tháng một lần và sử dụng các đồ ăn rẻ hơn để đảm bảo con cô có đủ protein. Nhưng ngay cả những thứ đó đang trở nên khó tìm mua hơn.

Chính phủ kêu gọi người dân Ai Cập dùng thử chân và cánh gà như một nguồn protein thay thế - một gợi ý vấp phải sự khinh bỉ trên mạng xã hội nhưng điều đó cũng dẫn đến nhu cầu mua chân gà và cánh gà tăng đột biến.

“Ngay cả chân gà cũng trở nên đắt đỏ”, Rabie nói.

Tại Nigeria, nước nhập khẩu lúa mì hàng đầu của Nga, giá lương thực trung bình tăng vọt 37% trong năm ngoái. Giá bánh mì đã tăng gấp đôi ở một số nơi trong bối cảnh thiếu lúa mì.

Alexander Verhes, người điều hành Life Flour Mill Limited ở bang miền nam Delta cho biết: “Mọi người phải đưa ra những quyết định quan trọng. Họ mua thức ăn gì? Họ có chi tiền cho thức ăn không? Tiền nào để cho con cái đi học? Tiền nào mua thuốc men?"

Ít nhất 40% tiệm bánh ở thủ đô Abuja của Nigeria phải đóng cửa sau khi giá bột mì tăng vọt khoảng 200%.

Mansur Umar, Chủ tịch Hiệp hội Thợ làm bánh cho biết: “Những người vẫn còn kinh doanh đang làm mà không có lợi nhuận. Rất nhiều người đã ngừng ăn bánh mì. Họ đã tìm kiếm các giải pháp thay thế vì chi phí quá cao”.

Một quan chức ở Nigeria cho biết: “Rất nhiều người đã ngừng ăn bánh mì, họ đã tìm đến các giải pháp thay thế vì chi phí cao''. (Nguồn: AP Photo/Sunday Alamba)

Tại Tây Ban Nha, Chính phủ đang chi 300 triệu euro (khoảng 320 triệu USD) để giúp nông dân mua phân bón khi giá đã tăng gấp đôi kể từ cuộc xung đột ở Ukraine.

Jose Sanchez, một nông dân ở làng Anchuelo, phía đông Madrid, cho biết: “Phân bón rất quan trọng vì đất đai cũng cần lương thực. Đất không có lương thực thì mùa màng không phát triển bội thu được”.

Nền kinh tế toàn cầu đang chậm lại

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã giảm kỳ vọng tăng trưởng trong năm nay và năm 2022, tương đương với khoảng 1 nghìn tỷ USD sản lượng bị mất.

Nathan Sheets, nhà kinh tế trưởng toàn cầu của ngân hàng Citi Bank cho biết, mặc dù giá năng lượng giảm, nền kinh tế châu Âu “vẫn đang trải qua những cơn gió khắc nghiệt đáng kể” và có nguy cơ rơi vào suy thoái.

IMF cho biết giá tiêu dùng đã tăng 7,3% ở các quốc gia giàu có nhất vào năm ngoái — cao hơn mức dự báo 3,9% vào tháng 1/2022 — và 9,9% ở các quốc gia nghèo hơn, tăng từ mức 5,9% dự kiến trước cuộc gây hấn.

Ở Mỹ, lạm phát như vậy đã buộc các doanh nghiệp phải nhanh nhẹn.

Bà Stacy Elmore, đồng sáng lập The Luxury Pergola ở Noblesville, Indiana, cho biết chi phí cung cấp bảo hiểm y tế cho 8 công nhân đã tăng 39% trong năm qua - lên 10.000 USD/tháng. Trong bối cảnh thiếu lao động, bà cũng phải tăng lương theo giờ cho người lắp đặt hàng đầu của mình từ 24 USD lên 30 USD/giờ.

Những người tiêu dùng bị ảnh hưởng bởi lạm phát bắt đầu ngần ngại trả 22.500 USD cho một giàn che nắng có mái che rộng được bán thông qua các đại lý. Do đó, doanh số giảm vào năm ngoái. Vì vậy, bà Elmore chuyển hướng sang mô hình tự làm, bán trực tiếp cho người mua với mức giá giảm mạnh là 12.580 USD.

Elmore cho biết: “Với tình trạng lạm phát quá cao, chúng tôi đã nỗ lực mở rộng sức hấp dẫn của các sản phẩm của mình và giúp những người bình thường dễ dàng mua được chúng hơn.

Tại thủ đô Jakarta của Indonesia, nhiều người bán hàng rong biết rằng họ không thể chuyển giá thực phẩm tăng cao cho những khách hàng đang gặp khó khăn của họ. Vì vậy, thay vào đó, một số người đang tiết kiệm khẩu phần ăn, một phương pháp được gọi là “lạm phát co lại”.

Ông Mukroni, 52 tuổi, người điều hành một quầy hàng thực phẩm và giống như nhiều người Indonesia, cho biết: “Trước đây, 1 kg gạo chia cho 8 phần ăn, nhưng giờ chúng tôi đã chia thành 10 phần. Khách hàng sẽ không đến cửa hàng nếu giá quá cao”.

Hồng Vân (Theo AP News)