Vàng anh báo lũ

Những cơn mưa rào đầu mùa kéo những chồi non thức giấc khỏi thân cây xù xì màu xám bạc. Những chiếc lá non nớt, tím ngắt rủ xuống như buông tóc dưới tầng lá xanh rì màu ngọc bích. Khi đủ cứng cáp, các mầm non chuyển dần thành màu xanh rồi mạnh mẽ vươn cao để đón ánh mặt trời. Lúc ấy, vàng anh bước vào mùa hoa.

Trên những cung đường vùng cao mùa này không khó để gặp những đóa vàng anh nở rộ giữa rừng xanh. Vàng anh thường mọc ở những khu rừng ẩm, nhiều nguồn nước, đặc biệt là bên những khe suối. Hoa vàng anh có màu vàng cam, những bông hoa nhỏ xếp cạnh nhau, nở thành chùm lớn. Những bông hoa nhỏ nhắn nhưng nở rộ bền bỉ trong khoảng thời gian khá dài. Mùa hoa vàng anh thường kéo dài từ tháng Tư đến tháng Năm hằng năm, là thời điểm thời tiết miền Bắc chuyển sang mùa mưa.

Hoa vàng anh.

Trước nhà tôi có một cây vàng anh lớn. Những bông hoa đầu tiên thường nở rộ đúng vào đợt mưa lớn đầu tiên và cũng là đợt lũ đầu trong năm. Tôi chẳng biết cây vàng anh đã ở đó từ lúc nào, người dân làng tôi cũng chẳng ai biết vì sao cây vàng anh có ở đó. Chỗ mà cây vàng anh đang nở rộ, trước đây là một mỏm đá lớn, có một cây si già cằn cỗi bám vào đó và trổ ra những chiếc lá cuối cùng trước khi cây vàng anh mọc lên sau một trận lũ. Lũ từ thượng nguồn đã mang hạt mầm hoặc 1 cây vàng anh nhỏ đến đây rồi mắc kẹt vào hốc cây si. Phù sa sau cơn lũ nuôi cây vàng anh lớn dần, đến khi người ta nhận ra sự có mặt của cây vàng anh thế chỗ cho cây si già thì cây vàng anh cũng đã đủ lớn để trổ những bông hoa đầu mùa rực lửa.
Người Giáy, người Nùng quê tôi gọi vàng anh là “mày mà” hoặc “máy mà”, có nghĩa là cây nước lũ. Rõ ràng những bông vàng anh rực lửa ấy không phải nguyên nhân của cơn lũ, nhưng vì thời điểm hoa nở rộ, con suối trước nhà lũ thường kéo về cuồn cuộn nên dân làng tôi đặt cho loài cây ấy cái tên chẳng mấy cảm tình. Người dân quê tôi thường “đoán già đoán non” khi những bông vàng anh đầu tiên nở trong vòm lá, chùm hoa năm ấy mà to thì có khi lũ lớn, năm nào hoa héo quay héo quắt, chỉ nở thưa thớt vài chùm thì cẩn thận với nắng hạn… Cũng chẳng biết là thật hay chỉ là trùng hợp ngẫu nhiên, nhưng cứ mặc định như vậy, nông dân quê tôi thi thoảng vẫn nhìn những chùm hoa rực rỡ mà thở dài, thứ hoa gì mà rõ đẹp nhưng lại tượng trưng cho những cơn lũ cuồn cuộn đục ngầu.

Những năm gần đây, tôi vô tình phát hiện ra vàng anh không chỉ nở rực ở những con suối, những cánh rừng già xa lắc xa lơ mà còn nở rộ ngay giữa lòng thành phố. Với đặc tính cây to, tán rộng tỏa ra cho bóng mát, lá xanh quanh năm, hoa màu vàng đẹp nên vàng anh được đưa vào danh sách cây xanh đô thị, thường được trồng ven vỉa hè, dọc lối đi trên đường phố, công viên… Giữa đô thị dọc ngang nhà cửa, tôi chẳng còn làm nông để cần đoán mùa nước lũ nhưng cứ mỗi độ hoa nở rực, tôi lại vô thức nghĩ về con suối trước ngôi nhà thời ấu thơ năm nay có khi nước lớn. Hoa vẫn cứ hiên ngang mà nở, rực rỡ mà nở, bình lặng mà nở như để gọi những cơn mưa lớn kéo về, chuyển tiết trời từ đông sang hạ, chuyển những cái khe, con suối cạn khô sang mùa nước lớn để người dân hối hả vào mùa…