Vai trò của Trợ giúp viên pháp lý trong hoạt động tố tụng hình sự

Trợ giúp viên có thể bào chữa, bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp cho bị can, bị cáo

Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, hoạt động tố tụng hình sự đóng vai trò đặc biệt quan trọng nhằm bảo đảm công lý, bảo vệ quyền con người và trật tự xã hội. Một trong những yếu tố góp phần thực hiện công bằng và bình đẳng trước pháp luật là việc cung cấp trợ giúp pháp lý cho những người không có điều kiện thuê luật sư.

Trợ giúp viên pháp lý chính là lực lượng nòng cốt trong việc hỗ trợ người bị buộc tội, bị can, bị cáo thuộc diện được trợ giúp pháp lý. Thực tiễn cho thấy, vai trò của họ ngày càng được khẳng định.

Trước hết, cần hiểu rõ Trợ giúp viên pháp lý là người được Nhà nước tuyển dụng, đào tạo và bổ nhiệm làm việc tại các Trung tâm trợ giúp pháp lý Nhà nước. Họ có trình độ cử nhân luật, được đào tạo về kỹ năng hành nghề và có trách nhiệm cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí cho các đối tượng yếu thế theo quy định của Luật Trợ giúp pháp lý.

Trợ giúp viên pháp lý tham gia phiên tòa.

Trong tố tụng hình sự, Trợ giúp viên pháp lý có thể tham gia với tư cách là người bào chữa hoặc người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các đối tượng được trợ giúp.

Theo quy định của pháp luật, những người thuộc diện được trợ giúp pháp lý miễn phí bao gồm: người nghèo, người có công với cách mạng, trẻ em, người khuyết tật hoặc người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự… Đây là nhóm người có nguy cơ cao bị xâm phạm quyền lợi hợp pháp trong quá trình tố tụng nếu không có sự hỗ trợ kịp thời và đúng chuyên môn.

Giúp nâng cao chất lượng xét xử, phòng chống oan sai

Khi có Trợ giúp viên pháp lý tham gia vào hoạt động tố tụng hình sự sẽ bảo đảm quyền được bào chữa và tiếp cận công lý cho người yếu thế. Trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, người bị buộc tội có quyền nhờ người bào chữa song nhiều người không có điều kiện thuê luật sư. Trợ giúp viên pháp lý giúp "lấp đầy khoảng trống này" bằng việc đại diện bào chữa, hỗ trợ pháp lý miễn phí.

Ngoài ra, Trợ giúp viên pháp lý tham gia hoạt động tố tụng hình sự sẽ giúp nâng cao chất lượng tranh tụng, phòng chống oan sai bởi họ có chuyên môn pháp luật, được đào tạo kỹ năng nghiệp vụ, có khả năng phát hiện, phản biện các vi phạm.

Với đội ngũ Trợ giúp viên pháp lý chuyên nghiệp, hoạt động phi lợi nhuận còn góp phần nâng cao niềm tin của người dân vào sự công bằng của pháp luật, nhất là nhóm người yếu thế. Đây cũng là một biểu hiện rõ nét của việc thực hiện quyền con người trong tố tụng hình sự.

Phiên tòa xét xử nhóm thanh, thiếu niên tại Khánh Hòa có Trợ giúp viên pháp lý tham gia bào chữa.

Dù đóng vai trò quan trọng, đội ngũ Trợ giúp viên pháp lý hiện nay vẫn còn gặp không ít khó khăn: số lượng còn hạn chế, kinh phí hoạt động chưa đáp ứng yêu cầu, nhiều địa phương còn thiếu sự phối hợp giữa cơ quan tiến hành tố tụng và tổ chức trợ giúp pháp lý. Bên cạnh đó, nhận thức của một bộ phận người dân và cán bộ tố tụng về vai trò của Trợ giúp viên pháp lý chưa đầy đủ, dẫn đến tình trạng từ chối hoặc gây khó khăn.

Để nâng cao hiệu quả hoạt động, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế pháp lý, tăng cường đào tạo chuyên môn cho trợ giúp viên, mở rộng hợp tác giữa các cơ quan tiến hành tố tụng và tổ chức trợ giúp pháp lý. Đồng thời, đẩy mạnh truyền thông để người dân hiểu rõ quyền được trợ giúp pháp lý và tin tưởng sử dụng dịch vụ này.

Hoàng An