Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi)

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Đề xuất 23 cơ chế, chính sách đặc thù phát triển hệ thống đường sắt

Trình bày tóm tắt Tờ trình dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh nêu rõ, dự thảo Luật đã được bổ sung, chỉnh lý để luật hóa 23 cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt.

Trong đó, có 21 cơ chế, chính sách được luật hóa từ các Nghị quyết của Quốc hội; 2 cơ chế, chính sách là quy định mới, bao gồm Điều 24 về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài nhà nước và Điều 36 về hợp đồng. Mục tiêu các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt nhằm đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, chủ động thực hiện và chịu trách nhiệm về kết quả thực hiện; rút ngắn trình tự, thủ tục, đẩy nhanh tiến độ, sớm hoàn thành các dự án đường sắt; khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Trình bày Báo cáo thẩm tra bổ sung dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy cho biết, Ủy ban thống nhất sự cần thiết khẩn trương triển khai thực hiện chỉ đạo của cấp có thẩm quyền nhằm tạo hành lang pháp lý mang tính đột phá đầu tư phát triển hệ thống đường sắt.

Do đó, Ủy ban cơ bản nhất trí với việc thẩm tra bổ sung dự án Luật và báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến; thống nhất đề nghị thông qua dự án Luật tại Kỳ họp thứ Chín của Quốc hội (theo quy trình tại 1 kỳ họp); đồng thời đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo giải trình, bổ sung đầy đủ hồ sơ để báo cáo Quốc hội.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao Chính phủ, Bộ Xây dựng, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, các cơ quan Quốc hội đã tích cực chuẩn bị hồ sơ dự án Luật và báo cáo thẩm tra bổ sung có nhiều nội dung mới, chuyên ngành sâu liên quan đến nhiều quy định của pháp luật.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, hiện nay, đất nước đang bước vào giai đoạn phải đầu tư hạ tầng giao thông (đường sắt, đường bộ, đường thủy, đường hàng không), trong đó, đường sắt chưa phát triển.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày tóm tắt Tờ trình dự án Luật Đường sắt (sửa đổi). Ảnh: Hồ Long

Vừa qua, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 188/2025/QH15 thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh; quyết định chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Gần đây, Quốc hội đã thông qua chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.

"Do đó, cần sửa đổi Luật Đường sắt nhằm bảo đảm tạo cơ sở pháp lý vững chắc để triển khai các dự án quan trọng này trong thời gian tới", Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy trình bày Báo cáo thẩm tra bổ sung dự án Luật. Ảnh: Hồ Long

Hoan nghênh Bộ Xây dựng cùng Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đã rất tích cực xây dựng dự án Luật trong thời gian ngắn, Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị hai cơ quan tiếp tục rà soát, lược bớt những vấn đề thuộc thẩm quyền của Chính phủ, thuộc thẩm quyền Bộ Xây dựng ban hành thì không đưa vào quy định trong luật.

Đơn cử, như về đăng ký phương tiện giao thông đường sắt tại Điều 51; giấy phép lái tàu quy định tại Điều 55; giá phụ thu ngoài giá vận tải đường sắt tại Điều 60; quyền, nghĩa vụ của hành khách tại Điều 63; quyền, nghĩa vụ của người thuê vận tải tại Điều 64; giá phụ thu ngoài giá dịch vụ điều hành giao thông vận tải tại Điều 65... là những nội dung thuộc nghị định của Chính phủ và thông tư của Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng.

Toàn cảnh Phiên họp. Ảnh: Hồ Long

“Cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra phải ngồi lại với nhau, xem xét kỹ lưỡng, bảo đảm dự thảo Luật phải hết sức ngắn gọn, có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào những vấn đề nhằm tháo gỡ điểm nghẽn hiện nay, tạo hành lang pháp lý trong triển khai các dự án đường sắt, đặc biệt là Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam”, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu.

Chỉ áp dụng cơ chế, chính sách đặc thù đối với một số dự án quan trọng, cấp bách

Cơ bản tán thành phạm vi của cơ chế, chính sách đặc thù quy định tại dự thảo Luật, song, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lưu ý, cần tiếp tục nghiên cứu để giới hạn phạm vi chỉ áp dụng đối với một số dự án đường sắt quan trọng, cấp bách do cấp có thẩm quyền quyết định, không áp dụng tràn lan.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Đồng thời, quy định rõ về các chính sách phát triển công nghiệp đường sắt và chuyển giao công nghệ vì vấn đề quan trọng nhất hiện nay là chuyển giao công nghệ. Dự án đường sắt tốc độ cao không chỉ là cơ hội để nâng cấp hạ tầng mà còn là bước đi chiến lược để làm công nghệ vận tải, bảo trì.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị, dự thảo Luật cần có các điều, khoản cụ thể về ưu tiên doanh nghiệp trong nước; thúc đẩy chuyển giao công nghệ, xây dựng chương trình đào tạo nguồn nhân lực dài hạn. Phải làm sao thu hút được nhà đầu tư nước ngoài nhưng cũng cần phát huy tinh thần tự lực, tự cường, nâng cao vị thế của Việt Nam trong ngành đường sắt.

Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính Lê Quang Mạnh phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Cùng với đó, rà soát, cập nhật ngay những quy định tại các dự án Luật liên quan sẽ được Quốc hội xem xét, thông qua trong Kỳ họp này để bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật. Bảo đảm tính minh bạch, tăng cường giám sát; công khai danh mục dự án áp dụng cơ chế kèm theo tiêu chí ưu đãi, danh sách đơn vị được chọn để người dân giám sát; tăng cường giám sát độc lập thông qua Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Hồ Long

Cơ bản tán thành việc luật hóa các cơ chế, chính sách đặc thù, tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, thời gian thông qua dự án Luật cần tính toán kỹ lưỡng; đồng thời, cũng cần khẩn trương xây dựng các dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành luật; yêu cầu Chính phủ báo cáo định kỳ với Quốc hội về triển khai thi hành Luật Đường sắt.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Hồ Long

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nêu rõ, để bảo đảm chất lượng, tiến độ dự thảo Luật trình Quốc hội xem xét cho ý kiến, đề nghị Chính phủ khẩn trương nghiêm túc nghiên cứu, tiếp thu ý kiến tại phiên họp để hoàn thiện dự thảo Luật. Trong đó, lưu ý bảo đảm thể chế hóa, cụ thể hóa đầy đủ, toàn diện các quan điểm chủ trương, đường lối của Đảng, đặc biệt là một số nghị quyết có liên quan trong thời gian gần đây. Xem xét kỹ lưỡng về 23 cơ chế, chính sách đặc thù để vừa tạo sự linh hoạt cho Chính phủ trong công tác điều hành, đồng thời cũng phải minh bạch, tránh xung đột rủi ro.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí giao Chính phủ chủ trì, phối hợp với cơ quan thẩm tra và các cơ quan liên quan nghiên cứu, giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật trên cơ sở ý kiến các ĐBQH, các cơ quan của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, báo cáo Quốc hội về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật; bảo đảm phù hợp với định hướng đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật.

Minh Trang