Ưu tiên chính sách tài chính cho bao bì từ nhựa tái chế

Hạt nhựa tái chế để sản xuất bao bì. Ảnh: N.A

Để khuyến khích chuyển đổi xanh

Bà Nguyễn Thị Thu Hương -chuyên viên Vụ Pháp chế (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, bộ này đang xây dựng và trình Chính phủ dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 15 luật, trong đó có các luật quan trọng như Luật Bảo vệ môi trường, Luật Lâm nghiệp, Luật Thủy sản, Luật Chăn nuôi, Luật Thú y, Luật Tài nguyên nước, Luật Đê điều, Luật Trồng trọt… Và góp ý với các nội dung dự thảo cho dự án Luật, nhiều chuyên gia, cũng như đại diện doanh nghiệp (DN) cho rằng, cần có chính sách ưu tiên như miễn phí với bao bì làm từ vật liệu tái chế để khuyến khích chuyển đổi xanh.

Theo đó, bà Lê Thị Hoài Thương - đại diện Hiệp hội Thương mại Mỹ tại Việt Nam (AmCham Việt Nam) cho biết, phía AmCham Việt Nam rất quan tâm tới vấn đề trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhà nhập khẩu (EPR) cùng với các quy định liên quan. Chính phủ cần có chính sách ưu đãi cho bao bì tái chế, bao bì nhựa PET tái chế (rPET), như miễn thực hiện nghĩa vụ EPR đối với bao bì làm từ nhựa PET tái chế (rPET), hoặc các vật liệu tái chế, thân thiện với môi trường khác nhằm khuyến khích chuyển đổi sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường.

Bên cạnh đó, chi phí thực thi EPR cần được tính vào chi phí hợp lý, hợp lệ của doanh nghiệp khi quyết toán thuế. Theo dự thảo Nghị định về Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Bộ Tài chính đã đề xuất cho phép trừ khoản đóng góp vào Quỹ Bảo vệ môi trường khi xác định thu nhập chịu thuế. AmCham Việt Nam kiến nghị các khoản chi phí tổ chức tái chế sản phẩm, bao bì cần được xem xét áp dụng chính sách khấu trừ tương tự để tránh gây thêm gánh nặng tài chính cho DN. Việt Nam có thể học hỏi từ kinh nghiệm quốc tế như Pháp, Bỉ, Hà Lan… những quốc gia đã áp dụng mức phí EPR thấp hơn đáng kể cho các loại bao bì được làm từ vật liệu tái chế. Điều này không chỉ thúc đẩy sự chuyển dịch sang các giải pháp thân thiện môi trường mà còn góp phần xây dựng nền kinh tế tuần hoàn, hướng tới mục tiêu phát triển xanh.

Khuyến khích đầu tư vào tái chế

Đồng quan điểm, ông Jonathan Sourintha - đồng Chủ tịch tiểu ban Tăng trưởng xanh thuộc EuroCham Việt Nam cho rằng, Việt Nam cần có chính sách ưu đãi cho phát triển kinh tế xanh. Chẳng hạn, chính sách miễn thực hiện nghĩa vụ trách nhiệm mở rộng nhà sản xuất (EPR) cho các loại bao bì nhựa tái chế. Điều này sẽ khuyến khích DN chuyển đổi sang sử dụng các vật liệu thân thiện môi trường trên phạm vi rộng hơn. Trường hợp cần thêm thời gian để hoàn thiện chính sách, ông Jonathan Sourintha hy vọng Việt Nam sẽ áp dụng tỷ lệ tái chế bắt buộc và mức phí tài chính thấp hơn cho bao bì nhựa tái chế so với loại truyền thống. Và mức trần điều chỉnh tỷ lệ tái chế bắt buộc với nhựa tái chế nên tối đa 2-3% mỗi chu kỳ, phù hợp với năng lực và hạ tầng thu gom, tái chế hiện tại của Việt Nam.

Trong khi đó, đại diện nhóm công tác môi trường - xã hội - quản trị DN (ESG) của Hiệp hội Doanh nghiệp Anh Quốc tại Việt Nam (BritCham) cho rằng, Điều 54 của Luật Bảo vệ môi trường cần được sửa đổi theo hướng linh hoạt, cho phép DN có nhiều lựa chọn hơn trong thực hiện trách nhiệm tái chế. Cụ thể, đại diện này đề xuất cho phép DN được kết hợp đồng thời 2 phương thức, gồm tự tổ chức tái chế và đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường. Trường hợp nếu chưa hoàn thành đủ khối lượng tái chế như quy định, DN có thể nộp phần còn thiếu vào quỹ thay vì bị xử phạt.

Cách tiếp cận này không chỉ giảm áp lực tài chính cho DN mà còn khuyến khích họ chủ động đầu tư vào hạ tầng tái chế, nâng cao hiệu quả thực thi chính sách. Đại diện BritCham cũng kiến nghị cần bổ sung cơ chế sử dụng nguồn đóng góp tài chính từ EPR để cải thiện cơ sở hạ tầng thu gom và tái chế. Hiện tại, việc phân bổ quỹ chủ yếu dựa theo khối lượng sản phẩm tái chế, chưa tạo điều kiện để đầu tư vào các dự án dài hạn nâng cấp hệ thống xử lý chất thải. Việc điều chỉnh quy định này sẽ giúp gia tăng hiệu quả sử dụng quỹ và thúc đẩy ngành tái chế trong nước phát triển bền vững hơn.

Ông Nguyễn Hưng Thịnh - Cục phó Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) chia sẻ, quan điểm của cơ quan soạn thảo luật là khuyến khích DN trực tiếp tổ chức hoạt động thu gom, tái chế thay vì chỉ đóng góp tài chính. Việc chỉ nộp tiền có thể khiến chi phí bị chuyển sang người tiêu dùng qua giá sản phẩm, làm giảm hiệu quả chính sách và không khuyến khích DN chịu trách nhiệm trực tiếp với sản phẩm mình tạo ra. Chính sách EPR đã chính thức được triển khai tại Việt Nam từ ngày 1/1/2024, sau khi Luật Bảo vệ môi trường 2020 có hiệu lực và được cụ thể hóa tại Nghị định 08/2022/NĐ-CP. Theo đó, doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu có trách nhiệm thu hồi, tái chế hoặc xử lý chất thải từ sản phẩm, bao bì do mình đưa ra thị trường. Song sau gần 2 năm thực hiện, chính sách EPR cũng bộc lộ nhiều bất cập như chi phí tái chế cao, thiếu hạ tầng phù hợp, thiếu hướng dẫn chi tiết và ít lựa chọn cho DN.

Minh Quân