Trekking 'lên ngôi': Bước chân mở lối cho du lịch bền vững vùng cao

Trải nghiệm du lịch gắn với thiên nhiên

Mùa cao điểm của du lịch trekking rơi vào mùa khô, từ tháng 9 đến khoảng tháng 4 năm sau. Các cung đường chinh phục nổi tiếng như: Tà Xùa (Phu Sa Phìn – 2.865m), Tà Chì Nhù (2.979m), Lùng Cúng (2.930m) và Lảo Thẩn (2.860m) đang thu hút mạnh mẽ du khách trong và ngoài nước.

Trên hành trình đến Tà Xùa du khách có thể ngắm biển mây trên sống lưng khủng long (Video: Văn Hùng)

Với Trần Quang Huy (20 tuổi), chuyến leo núi đầu tiên đến đỉnh Tà Xùa là một kỷ niệm khó quên. “Đây là một loại hình du lịch vô cùng mới lạ đối với mình. Ban đầu, mình chỉ nghĩ đơn giản là đi leo núi, nhưng càng đi càng cảm nhận được sự hùng vĩ và hoang sơ của núi rừng. Cảm giác vượt qua từng con dốc, ngắm biển mây vào buổi sáng thật sự khiến mình thấy nhỏ bé nhưng cũng rất tự hào,” Huy chia sẻ.

Du khách trải nghiệm hành trình chinh phục đỉnh Tà Xùa

Xu hướng du lịch này đặc biệt thu hút các bạn trẻ đam mê khám phá núi rừng Tây Bắc. Ông Nguyễn Việt Hưng – Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và Du lịch Hưng Việt cho biết: “Khác với thế hệ trước, các bạn trẻ ngày nay không chỉ tìm kiếm những điểm đến đẹp, mà còn muốn có trải nghiệm thực sự, nơi họ được thử thách bản thân, rèn luyện sức bền và khám phá giới hạn của chính mình. Chính những giá trị ấy khiến du lịch trekking trở thành xu hướng được giới trẻ yêu thích” .

Ông Nguyễn Việt Hưng – Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và Du lịch Hưng Việt

Sự phát triển mạnh mẽ của du lịch khám phá đang mở ra hướng đi mới cho du lịch bền vững ở Việt Nam. Các doanh nghiệp phát triển du lịch đã có các mô hình bảo vệ môi trường và lan tỏa văn hóa địa phương. Nhiều hộ dân miền núi đã chuyển đổi mô hình sinh kế, làm homestay thân thiện môi trường, cung cấp dịch vụ ẩm thực hay hướng dẫn viên bản địa.

Gắn phát triển du lịch với bảo tồn văn hóa

Ông Việt Hưng, cho biết thêm: “Trong quá trình tổ chức các tour trekking, doanh nghiệp đã phối hợp với một số hộ dân tại các điểm du lịch cộng đồng để thành lập Hợp tác xã Dịch vụ Du lịch, nhằm cùng nhau khai thác du lịch theo hướng chuyên nghiệp, bài bản và hiệu quả hơn. Mô hình đã giúp người dân địa phương không chỉ là “người tham gia” mà trở thành đối tác thực sự trong chuỗi giá trị du lịch, từ cung cấp dịch vụ lưu trú, ẩm thực, vận chuyển cho tới trải nghiệm văn hóa bản địa”.

Các hoạt động trải nghiệm được phát triển cùng các tour trekking góp phần tạo công ăn việc làm ổn định, nâng cao thu nhập và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội tại địa phương

Ông Hưng cho rằng doanh nghiệp cần gắn tăng trưởng kinh doanh với trách nhiệm xã hội, xây dựng nền tảng “Du lịch vì cộng đồng”. Với tinh thần trên, Hưng Việt nói riêng và các doanh nghiệp khai thác du lịch tại địa phương nói chung đã góp phần tạo công ăn việc làm ổn định, nâng cao thu nhập và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội tại địa phương.

Xã Sơn Điện là xã miền núi phía Tây tỉnh Thanh Hóa có nhiều cảnh đẹp, thơ mộng, người dân nơi đây còn lưu giữ được nét văn hóa truyền thống từ nhà ở, trang phục đến đời sống sinh hoạt thường ngày. Những năm gần đây, được sự quan tâm đầu tư của Nhà nước, cùng với sự tuyên truyền, vận động của chính quyền địa phương, xã Sơn Điện cũng đang tập trung nguồn lực phát triển du lịch. Đồng thời tuyên truyền người dân giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống; thành lập đội văn nghệ phục vụ nhu cầu khách du lịch, giới thiệu, quảng bá về nét đẹp văn hóa của đồng bào dân tộc nơi đây; vận động người dân tích cực tham gia các lớp tập huấn nghiệp vụ du lịch do xã tổ chức để có thêm kiến thức làm du lịch cộng đồng. Nhờ đó, số lượng khách du lịch đến tham quan, trải nghiệm tại Sơn Điện ngày càng tăng.

Người dân bản Ngàm, xã Sơn Điện, Thanh Hóa gắn phát triển du lịch với giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống phục vụ khách tham quan.

Riêng tại bản Ngàm (xã Sơn Điện) người dân đã mạnh dạn đầu tư vốn cải tạo, xây dựng nhà sàn, mua sắm trang thiết bị để phát triển du lịch cộng đồng, nâng cao thu nhập cho gia đình. Hiện nay, bản Ngàm có khoảng 20 hộ dân xây dựng cơ sở lưu trú phục vụ khách du lịch. Tính đến hết tháng 9/2025, bản Ngàm đã đón hơn 8.500 lượt khách đến tham quan, nghỉ dưỡng, con số ấy tuy chưa lớn, nhưng là minh chứng cho hướng đi đúng, phát triển du lịch nhưng vẫn giữ nguyên bản sắc.

Ông Lương Văn Duẩn, Bí thư Chi bộ, Trưởng bản Ngàm, chia sẻ: “Chúng tôi xác định du lịch cộng đồng là hướng đi bền vững để phát triển kinh tế, vừa giúp bà con có việc làm, tăng thu nhập, vừa bảo tồn được văn hóa truyền thống. Từ khi được công nhận là điểm du lịch cấp tỉnh, người dân bản Ngàm càng có thêm động lực để đầu tư, cải tạo nhà sàn, giữ gìn cảnh quan và đón khách tham quan, trải nghiệm".

Sau thời gian triển khai các mô hình du lịch khám phá, du lịch cộng đồng, đặc biệt tại khu du lịch Bản Ngàm, đời sống người dân trong xã đã có nhiều chuyển biến tích cực

Ông Đỗ Xuân Ngọc, Trưởng phòng Văn hóa xã Sơn Điện (Thanh Hóa) cho biết: “Sau thời gian triển khai các mô hình du lịch khám phá, du lịch cộng đồng, đặc biệt tại khu du lịch Bản Ngàm, đời sống người dân trong xã đã có nhiều chuyển biến tích cực. Người dân chủ động tham gia làm du lịch, phát triển dịch vụ homestay, ẩm thực, hướng dẫn du khách... qua đó tăng thu nhập và nâng cao ý thức giữ gìn cảnh quan, bản sắc văn hóa.”

"Cất cánh" nhờ sức lan tỏa của truyền thông

Cùng với sự nỗ lực của các doanh nghiệp du lịch trong việc xây dựng mô hình trải nghiệm mới, nhiều cơ quan báo chí cũng đang chung tay lan tỏa xu hướng này bằng những hoạt động thiết thực. Tiêu biểu là Giải leo núi “Bước chân trên mây” do Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức leo đỉnh Tà Chì Nhù (2023), đỉnh Tà Xùa (2024) trong những năm gần đây.

Sự kiện quy tụ hàng trăm nhà báo, phóng viên, biên tập viên đến từ các cơ quan thông tấn báo chí trong cả nước. Đây không chỉ là cơ hội để các nhà báo, phóng viên, biên tập viên nâng cao sức khỏe, tăng cường tình đoàn kết mà còn là hoạt động ý nghĩa nhằm quảng bá loại hình du lịch mới.

Giải leo núi “Bước chân trên mây” do Báo Pháp luật Việt Nam phối hợp với các địa phương và các đơn vị du lịch đã góp phần thúc đẩy du lịch, phát triển kinh tế – xã hội tại một số địa phương miền núi Tây Bắc

Trong khuôn khổ cuộc thi, Báo Pháp luật Việt Nam cũng đã có các hoạt động cộng đồng, trải nghiệm không gian văn hóa các dân tộc tại Trạm Tấu (nay là xã Trạm Tấu, Lào Cai). Tham quan các gian hàng sản phẩm nông sản, thủ công truyền thống của địa phương. Đặc biệt, ngoài trao tặng quà cho học sinh, hộ gia đình khó khăn, trong khuôn khổ giải còn có các gian hàng “0 đồng” với hàng nghìn các sản phẩm thiết yếu như: quần áo, chăn ấm và một số mặt hàng tiêu dùng thiết yếu để người dân đến mua sắm hàng hóa với giá “0 đồng”. Các chuỗi sự kiện của giải leo núi đã thúc đẩy phát triển du lịch bền vững và truyền thông địa phương.

Ông Vũ Lê Chung Anh - khi đó đang đảm nhiệm Chủ tịch UBND huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái (nay là xã Trạm Tấu, Lào Cai) chia sẻ, giải leo núi đã tạo nên sự thay đổi ngoạn mục cho Trạm Tấu. Từ khi có giải leo núi, đời sống của người dân nơi đây đã có sự thay đổi đáng kể. Du lịch phát triển, người dân có thêm việc làm, nông sản được tiêu thụ mạnh mẽ, các dịch vụ như xe ôm, homestay khởi sắc. “Quan trọng hơn, Trạm Tấu giờ đây đã có tên trên bản đồ du lịch", ông Vũ Lê Chung Anh nhấn mạnh.

Từ những hành trình chinh phục đại ngàn cho đến các mô hình du lịch đem lại hiệu quả tích cực, trekking đang góp phần tạo nên diện mạo mới cho du lịch vùng cao.

Loại hình du lịch mới này không chỉ đem lại hiệu quả kinh tế cho tỉnh Yên Bái (cũ) nói riêng mà còn có ảnh hưởng tích cực đến các tỉnh vùng núi phía Bắc nói chung. Từ những hành trình chinh phục đại ngàn cho đến các mô hình du lịch đem lại hiệu quả tích cực, trekking đang góp phần tạo nên diện mạo mới cho du lịch vùng cao.

Du khách trải nghiệm, tận hưởng cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ trên "sống lưng khủng long" trong hành trình chinh phục đỉnh Tà Xùa (Video: Văn Hùng)

Sự trỗi dậy của trekking và du lịch cộng đồng không chỉ là một xu hướng nhất thời, mà là tín hiệu rõ nét cho thấy sự chuyển dịch trong tư duy làm du lịch - từ thụ hưởng sang trải nghiệm, từ khám phá đơn thuần sang gắn kết có trách nhiệm.

Đây là một mô hình phát triển "ba cùng thắng" đầy tiềm năng: du khách có được những trải nghiệm chân thực và thử thách bản thân; người dân bản địa trở thành đối tác kinh tế thực sự với sinh kế ổn định; và di sản văn hóa, cảnh quan được bảo tồn.

Các hoạt động trải nghiệm văn hóa địa phương được phát triển cùng các tour trekking

Khi người dân nhận thấy lợi ích kinh tế trực tiếp, họ sẽ trở thành những người bảo vệ di sản nhiệt thành nhất, biến tài nguyên thành tài sản và tạo động lực nội tại cho phát triển bền vững.

Tuy nhiên, để biến tiềm năng này thành động lực vững chắc, tránh rơi vào bẫy "thương mại hóa" làm mất bản sắc, cần có các giải pháp đồng bộ. Yếu tố cốt lõi là phải nâng cao tính chuyên nghiệp, đào tạo nghiệp vụ bài bản cho người dân để bổ trợ cho sự mến khách bẩm sinh.

Giải leo núi “Bước chân trên mây” chinh phục đỉnh Tà Chì Nhù do Báo Pháp luật Việt Nam phối hợp với huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái (cũ) đã có những tác động thúc đẩy phát triển du lịch địa phương

Song song đó, chính quyền địa phương cần đóng vai trò "nhạc trưởng" trong quy hoạch, đầu tư hạ tầng thiết yếu và điều tiết, tránh bê tông hóa. Cần khuyến khích phát triển chuỗi giá trị, mở rộng từ lưu trú sang các sản phẩm OCOP, ẩm thực, thủ công mỹ nghệ để lan tỏa lợi ích kinh tế. Cuối cùng, phải tiếp tục phát huy sức mạnh truyền thông không chỉ để quảng bá điểm đến, mà còn để lan tỏa thông điệp về du lịch có trách nhiệm.

Như vậy, trekking và du lịch cộng đồng đã mở ra một con đường mới đầy hứa hẹn, và thách thức lớn nhất là làm sao để bước đi trên con đường đó một cách vững chắc, phát triển kinh tế nhưng vẫn giữ vẹn nguyên được "linh hồn" của đại ngàn và bản sắc văn hóa vùng cao.

Hà Linh - Văn Hùng