Tồn tại HĐT đại học thành viên là phù hợp cả về mặt pháp lý, vai trò và vị trí
Nếu bỏ hội đồng trường có thể dẫn đến tình trạng làm suy giảm tinh thần tự chủ và sáng tạo của từng trường đại học thành viên.
Theo lãnh đạo nhiều cơ sở giáo dục đại học cho biết, một trong những điểm đáng chú ý tại Dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi là đề xuất không thành lập hội đồng trường tại các trường đại học thành viên, mà chỉ duy trì một hội đồng cấp đại học vùng hoặc đại học quốc gia.
Hội đồng trường ở trường đại học thành viên: Nhìn từ thực tiễn và cơ chế quản trị
Bày tỏ quan điểm về vấn đề trên, chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Duy Phương – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật, Đại học Huế cho hay, việc xóa bỏ hội đồng trường tại các trường đại học thành viên thuộc đại học quốc gia và đại học vùng là không phù hợp với thực tiễn quản trị đại học hiện nay, đồng thời mâu thuẫn với quy định hiện hành.
Theo thầy Phương, hội đồng trường là cơ quan giám sát hoạt động nhà trường, giữ vai trò đại diện cho các lực lượng trong trường, từ lãnh đạo, giảng viên, người lao động đến sinh viên. Không những vậy, hội đồng trường thực sự đảm nhận vai trò hoạch định chiến lược phát triển nhà trường, tổ chức bộ máy, quản lý tài chính, nhân sự và hướng đến thực hiện tự chủ đại học hiệu quả.
Thực tế hiện nay, đa số các trường đại học đều đã thiết lập hội đồng trường, và tiến đến tự chủ. Trong bối cảnh đó, nếu xóa bỏ hội đồng trường, trường đại học thành viên sẽ rơi vào trạng thái thiếu hụt cơ chế hoạch định, giám sát, gây xáo trộn lớn trong công tác điều hành và phát triển.
Sinh viên Trường Đại học Luật, Đại học Huế. Ảnh: Website Nhà trường.
Mặt khác, trước một số ý kiến cho rằng, các trường đại học thành viên đã có Đảng ủy thì không cần thêm hội đồng trường, Phó Giáo sư Phương phân tích rõ: Đảng ủy và hội đồng trường có vai trò hoàn toàn khác nhau. Trong khi Đảng ủy giữ vai trò lãnh đạo, định hướng về chủ trương, thì hội đồng trường là nơi cụ thể hóa các định hướng đó thành nghị quyết và chiến lược phát triển. Chính những nghị quyết này sẽ là căn cứ để ban giám hiệu triển khai trong thực tiễn quản trị, vận hành nhà trường.
Ngoài ra, cần nhấn mạnh rằng, các trường đại học thành viên hiện nay đều là đơn vị có tư cách pháp nhân độc lập, có con dấu và tài khoản riêng. Họ không chỉ đơn thuần là một đơn vị trực thuộc mà là những chủ thể quản lý – đào tạo – nghiên cứu có pháp lý riêng biệt. Việc xóa hội đồng trường có thể dẫn đến tình trạng làm suy giảm tinh thần tự chủ và sáng tạo của từng trường đại học thành viên.
Đồng tình với quan điểm trên, Tiến sĩ Phan Bảo An – Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật, Đại học Đà Nẵng cũng cho rằng, sự tồn tại của hội đồng trường trường đại học thành viên thuộc đại học vùng/đại học quốc gia là phù hợp cả về mặt pháp lý và cả vai trò, vị trí. Do đó, rất cần thiết giữ thiết chế này trong trường đại học thành viên.
Việc hợp nhất chức danh Bí thư Đảng ủy kiêm Chủ tịch Hội đồng trường cũng đã phần nào thể hiện vị thế, vai trò của hội đồng trường ngày càng hiệu quả hơn. Hơn nữa, hội đồng trường cũng là đại diện cho cộng đồng xã hội về sở hữu nhà trường bởi là nơi hội tụ tiếng nói bên ngoài, đảm bảo sự phản biện, giám sát và định hướng phát triển của trường đại học theo lợi ích chung.
Trong khi đó, theo Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đăng Hòa - Chủ tịch Hội đồng Đại học Huế, nếu bỏ hội đồng trường của trường đại học thành viên, tất yếu các trường này sẽ không còn là một cơ sở giáo dục đại học độc lập có pháp nhân, con dấu riêng; không thể tự chủ (bởi một cơ sở giảo dục đại học nếu tự chủ phải có hội đồng trường).
Như vậy, trường đại học thành viên sẽ không còn giữ được quyền như bây giờ và quyền của hội đồng đại học quốc gia, đại học vùng sẽ cao hơn, nhiều hơn.
Tuy nhiên, vấn đề quan trọng hiện nay là khái niệm cơ sở giáo dục đại học là đại học vùng/đại học quốc gia hay là trường đại học thành viên vẫn chưa được rõ ràng trong quy định hiện hành.
Trên thực tế, với mô hình và quy chế như hiện nay, đại học vùng và đại học quốc gia dường như là một đơn vị trung gian, chứ thực sự là không có quyền lực nhiều. Thầy Hòa trăn trở, nếu không còn hội đồng trường của trường đại học thành viên, tất yếu đòi hỏi năng lực quản lý của đại học vùng/ đại học quốc gia sẽ phải rất tốt vì lúc này nhiệm vụ, vai trò cần thực hiện nhiều hơn.
Cần phân quyền thực chất cho các trường đại học thành viên
Trong khi đó, theo Tiến sĩ Phạm Quốc Luyến – nguyên Giám đốc điều hành Trường Đại học Tân Tạo (tỉnh Long An), Hội đồng trường là “tổ chức thực quyền cao nhất trong một cơ sở giáo dục đại học”, như Nghị quyết 19-NQ/TW đã khẳng định, đảm trách vai trò trọng yếu trong thực hiện tự chủ và giám sát trách nhiệm giải trình. Trong bối cảnh đó, nếu loại bỏ hội đồng trường của trường đại học thành viên trong các đại học quốc gia, đại học vùng sẽ thể hiện mâu thuẫn giữa định hướng và chính sách thực thi. Bởi, trường đại học trực thuộc đại học vẫn đang là một tổ chức có đầy đủ tư cách pháp nhân.
Sinh viên Trường Đại học Tân Tạo. Ảnh: Website Nhà trường.
Thầy Luyến thông tin, hội đồng trường tại các trường đại học thành viên có vai trò thiết yếu trong ba trụ cột chính.
Thứ nhất là, xây dựng chiến lược phát triển: Hội đồng trường là nơi đại diện cho các bên liên quan – từ giảng viên, người học, nhà quản lý đến đại diện xã hội – để cùng hoạch định con đường phát triển lâu dài, phù hợp với đặc thù từng trường, phù hợp với tầm nhìn và lợi ích của các bên liên quan.
Thứ hai là, kiểm soát quyền lực nội bộ: Hội đồng trường chính là cơ chế đối trọng với Ban giám hiệu, giúp tránh lạm quyền, bảo đảm tính minh bạch trong ra quyết định, đặc biệt trong công tác nhân sự, tài chính và học thuật.
Thứ ba là, bảo vệ tính học thuật: Đây là yếu tố đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các trường đại học cần giữ vững bản sắc, sứ mệnh đào tạo và nghiên cứu, không để bị chi phối bởi các yếu tố quản lý hành chính đơn thuần.
Vậy nên, nếu loại bỏ hội đồng trường, các trường đại học thành viên có thể sẽ đối mặt với nhiều khó khăn như mất cơ chế đại diện tập thể, giảm khả năng hoạch định độc lập và đặc biệt là suy yếu vai trò tự chủ gắn liền với trách nhiệm giải trình.
Cũng theo thầy Luyến, việc bỏ thiết chế hội đồng trường ở trường đại học thành viên có thể dẫn đến tình trạng hành chính hóa sâu rộng trong hoạt động quản trị đại học.
Với thực tiễn tại Việt Nam, thay vì loại bỏ Hội đồng trường đại học thành viên thì cần phân quyền thực chất cho các trường đại học thành viên trong hệ thống đại học quốc gia, đại học vùng.
Bên cạnh đó, cần điều chỉnh khung pháp lý để làm rõ quyền tự chủ tài chính, học thuật, tổ chức nhân sự của từng trường đại học thành viên. Đồng thời, xác lập vai trò điều phối, định hướng chiến lược của đại học "mẹ" để quyền tự chủ tự chịu trách nhiệm của trường đại học thành viên được nâng cao.
