Thúc giục chuyển giao quyền lực trong hòa bình tại Syria

Sự sụp đổ của chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad

Những thông tin mới nhất cho thấy chế độ của Tổng thống Bashar al-Assad đã không còn nắm giữ quyền lực tại Syria. Trong khi đó, các lực lượng đối lập Syria sau nhiều thành phố lớn cũng đã giành quyền kiểm soát Thủ đô Damascus và tuyên bố chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad sụp đổ.

Đất nước Syria cần sớm ổn định tình hình để tiến hành chuyển giao quyền lực trong hòa bình

Hãng tin Nhà nước TASS của Nga dẫn nguồn tin từ Điện Kremlin cho biết, Tổng thống Bashar al-Assad, được Bộ Ngoại giao Nga xác nhận, đã từ chức trước đó tại Syria và tới Thủ đô Matxcơva và được cấp tị nạn ở Nga. Nguồn tin này còn khẳng định thêm, ông Bashar al-Assad cùng các thành viên gia đình đã đến Matxcơva “trên cơ sở lý do mang tính nhân đạo và đã được cấp tị nạn”.

Việc chính quyền của ông Bashar al-Assad sụp đổ chấm dứt hơn nửa thế kỷ cầm quyền của gia tộc al-Assad tại Syria. Trước đó, cha ông Bashar al-Assad là Hafez al-Assad đã lãnh đạo Đảng Baath và giành quyền kiểm soát đất nước năm 1970 và chính thức trở thành Tổng thống Syria một năm sau đó. Năm 2000, khi cha qua đời, ông Bashar al-Assad lên nắm quyền lãnh đạo đất nước ở tuổi 34 sau cuộc bầu cử gây tranh cãi.

Bất bình với sự lãnh đạo của ông Bashar al-Assad, từ đầu năm 2011, chịu ảnh hưởng của cuộc cách mạng màu “Mùa xuân Arab”, hàng loạt cuộc biểu tình diễn ra khắp đất nước Syria. Những cuộc biểu này này dần biến thành các cuộc nổi dậy chống đối với sự can dự của nhiều quốc gia bên ngoài. Trong khi chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad được Nga, Iran hậu thuẫn, các phe nhóm đối lập vũ trang tại Syria lại được các quốc gia phương Tây cùng một số nước Arab ủng hộ, tài trợ. Xung đột, nội chiến ở Syria vì thế lan rộng, kéo dài và leo thang.

Lực lượng đối lập, vũ trang từng kiểm soát nhiều vùng lãnh thổ rộng lớn cùng một số thành phố quan trọng, trong đó có thành phố lớn thứ hai của Syria là Aleppo. Cuộc nội chiến ở Syria đã khiến hàng trăm nghìn người thiệt mạng và hàng triệu người đã phải rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn, trong đó khoảng hơn 2 triệu người phải rời bỏ đất nước, tạo thành một trong những cuộc khủng hoảng di cư nghiêm trọng với các nước châu Âu.

Đáp lại lời kêu gọi của chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad, Nga đã thiết lập căn cứ quân sự tại Syria và bắt đầu tiến hành các chiến dịch không kích từ tháng 9-2015 và sau đó là can dự cả các chiến dịch trên bộ. Dưới sự hậu thuẫn mạnh mẽ của Nga và lực lượng Hezbollah được Iran ủng hộ, quân đội Chính phủ Syria đã chiếm thế thượng phong trước lực lượng chống đối vũ trang, đẩy lùi các tay súng đối lập về các vùng xa xôi, hẻo lánh và tái kiểm soát thành phố Aleppo vào cùng năm 2015.

Tuy nhiên, nhân việc Nga “vướng bận”, tập trung cho cuộc xung đột khốc liệt, quy mô lớn tại Ukraine và lực lượng Hezbollah bị suy yếu nghiêm trọng do bị Irsael không kích dữ dội, kéo dài, các tay súng đối lập đã trỗi dậy mạnh mẽ. Quân đội Chính phủ Tổng thống Bashar al-Assad mất tinh thần và suy yếu nhanh chóng. Chỉ sau đúng 11 ngày sau khi lực lượng đối lập Syria do nhóm Hayat Tahrir al-Sham (HTS) lãnh đạo đã phát động một cuộc tấn công vào ngày 27-11 từ căn cứ của họ ở tỉnh Idlib thuộc Tây Bắc Syria, chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad được xác nhận sụp đổ vào ngày 8-12, khi bản thân nhà lãnh đạo này cùng gia đình sang Nga tị nạn, còn các tay súng đối lập kiểm soát Thủ đô Damascus.

Cần để người dân Syria quyết định vận mệnh đất nước mình

Dù Tổng thống Bashar al-Assad đã không còn cầm quyền, nhưng lực lượng đối lập kiểm soát Syria vẫn cam kết để Thủ tướng Ghazi al-Jalali tiếp tục điều hành Nội các cũng như giải quyết các công việc của đất nước. Lãnh đạo lực lượng nổi dậy Abu Mohammed al-Golani ngày 8-12 đã ký văn bản khẳng định, Thủ tướng Ghazi al-Jalali tiếp tục giám sát và điều hành các cơ quan Nhà nước Syria cho đến khi quá trình bàn giao quyền lực hoàn tất.

Phát biểu bên lề Diễn đàn Doha ngày 8-12, ông Hadi Al-Bahra, Chủ tịch Liên minh Quốc gia Syria đối lập, xác nhận Syria cần giai đoạn chuyển tiếp kéo dài 18 tháng để tạo dựng một môi trường an toàn, trung dung và yên tĩnh cho các cuộc bầu cử tự do. Đồng thời, lực lượng đối lập cũng đã yêu cầu các công chức trong chính quyền Syria tiếp tục báo cáo công việc cho đến khi diễn ra quá trình chuyển giao quyền lực, đồng thời đảm bảo những người này sẽ không bị tổn hại.

Theo ông Hadi Al-Bahra, Syria cần soạn thảo Hiến pháp mới trong vòng 6 tháng và sau đó là một cuộc tổng tuyển cử. Hiến pháp mới sẽ quyết định Syria theo thể chế nghị viện, thể chế tổng thống hay kết hợp cả hai thể chế trên, từ đó bầu cử được tiến hành để người dân lựa chọn người lãnh đạo.

Trong khi đó, Thủ tướng Ghazi al-Jalali cho biết, đã liên lạc với thủ lĩnh HTS Abu Mohammed al-Golani để thảo luận về vấn đề quản lý giai đoạn chuyển tiếp hiện tại, một giai đoạn rất quan trọng trong nỗ lực ổn định tình hình cũng như định hình tương lai chính trị đất nước. Cũng theo ông Ghazi al-Jalali, một cuộc bầu cử tự do nên được tổ chức để người dân Syria có thể chọn lựa người mong muốn.

Với giao thoa của nhiều nhóm vũ trang, trong đó không thể không tính tới lực lượng Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, cùng can dự của nhiều nước lớn cũng như các quốc gia Arab khác, sự sụp đổ quá nhanh của chế độ Bashar al-Assad sau hơn nửa thế kỷ cầm quyền có thể đẩy đất nước Syria vào hỗn loạn, xung đột nối tiếp xung đột. Ngay chính thủ lĩnh HTS Abu Mohammed al-Golani cũng biết rõ điều này khi nhìn vào sự hỗn loạn bao trùm đất nước Iraq láng giềng sau khi ông Saddam Hussein bị lật đổ năm 2003.

Không ai muốn để Syria chìm sâu trong bất ổn và có nguy cơ dẫn tới một điểm nóng mới tại Trung Đông trong bối cảnh cuộc xung đột tại Dải Gaza vẫn chưa có hồi kết. Đánh giá về tác động của sự sụp đổ đột ngột của chính quyền Bashar al-Assad, Tổng thống Mỹ Joe Biden cho rằng đây là thời điểm nhiều nguy cơ và bất định đối với khu vực Trung Đông. Chính quyền sắp mãn nhiệm của ông Biden và Tổng thống đắc cử Donald Trump đang nỗ lực tìm kiếm cách thức đối phó với những tình huống mới phát sinh ở Trung Đông.

Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres cho rằng, cần nhiều nỗ lực để bảo đảm quá trình chuyển giao quyền lực trật tự tới các thể chế được đổi mới sau 14 năm xung đột đẫm máu và sự sụp đổ của chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad. Người đứng đầu tổ chức Liên hợp quốc nhấn mạnh, chính người dân Syria mới là người quyết định tương lai đất nước họ, đồng thời thúc giục các nhóm vũ trang kiềm chế bạo lực và tôn trọng quyền của tất cả người dân Syria không phân biệt đối xử trong giai đoạn chuyển tiếp.

Ban Thư ký Liên đoàn Arab (AL) cũng ra tuyên bố kêu gọi tất cả các bên ở Syria duy trì sự khoan dung, tham gia đối thoại và bảo vệ các quyền của tất cả các thành phần trong xã hội Syria. Ban Thư ký AL kêu gọi tất cả người dân Syria đặt lợi ích quốc gia lên hết, đồng thời hối thúc các bên ở quốc gia Trung Đông này kiểm soát vũ khí để bảo vệ tính mạng của người dân và nỗ lực hoàn thành quá trình chuyển đổi chính trị một cách hòa bình, toàn diện và an toàn. Ban Thư ký AL nhấn mạnh việc bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền của Syria cũng như từ chối sự can thiệp của nước ngoài dưới mọi hình thức là những yếu tố then chốt và thiết yếu trong sự đồng thuận Arab về Syria.

Hoàng Hà