Tháo điểm nghẽn, tạo điều kiện để thương mại điện tử tiếp tục phát triển mạnh mẽ

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Hoàng Ninh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, thương mại điện tử trong những năm vừa qua đã trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế và trong thời gian tới sẽ còn giữ vai trò ngày càng then chốt.

Chính vì vậy, việc xây dựng Luật Thương mại điện tử là nhiệm vụ cấp thiết, vừa đáp ứng nhu cầu quản lý nhà nước, vừa tạo hành lang pháp lý thúc đẩy lĩnh vực này phát triển bền vững.

Động lực quan trọng của nền kinh tế

Trong thời gian qua, Bộ Công Thương, cùng với Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, đã tổ chức nhiều phiên tham vấn, lấy ý kiến từ cộng đồng doanh nghiệp, các chuyên gia, hiệp hội. Mục tiêu của chúng tôi là xây dựng một dự thảo Luật Thương mại điện tử với hai định hướng lớn.

Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) Hoàng Ninh phát biểu khai mạc Hội thảo. (Ảnh: Song Ngư)

Thứ nhất, tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước đối với lĩnh vực thương mại điện tử. Thứ hai, quan trọng hơn, là tạo điều kiện để thương mại điện tử tiếp tục phát triển mạnh mẽ, phù hợp với tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Theo ông Hoàng Ninh, Luật Thương mại điện tử được xây dựng trên cơ sở đáp ứng các mong muốn và kỳ vọng chính:

Một là, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng - Đây là yếu tố quan trọng nhất, bởi tất cả chúng ta ở đây đều vừa là người làm trong lĩnh vực này, vừa là người tiêu dùng trực tuyến.

Hai là, tăng cường quản lý thuế, hạn chế thất thu trong hoạt động thương mại điện tử; ngăn chặn hàng giả, hàng nhái, bảo vệ môi trường kinh doanh lành mạnh.

Ba là, tạo lập cơ chế, thể chế pháp lý phù hợp để thương mại điện tử không chỉ duy trì tốc độ tăng trưởng 18 - 20% mỗi năm như hiện nay, mà còn trở thành động lực chính cho sự phát triển của nền kinh tế số Việt Nam.

Chia sẻ tại Hội thảo, Tổng thư ký VCCI Đậu Anh Tuấn đánh giá, trong hơn một thập kỷ qua, thương mại điện tử đã trở thành động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Việt Nam.

Theo thống kê, cuối năm 2024 quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam đến ước đạt trên 25 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng ấn tượng từ 18 - 25% mỗi năm. Việt Nam hiện nằm trong nhóm quốc gia có tốc độ phát triển thương mại điện tử nhanh nhất khu vực. Các hoạt động như mua bán trực tuyến, thanh toán số, logistics và dịch vụ số ngày càng thâm nhập sâu vào đời sống, thay đổi cách thức kinh doanh và tiêu dùng.

Tổng thư ký VCCI Đậu Anh Tuấn phát biểu tại Hội thảo. (Ảnh: Song Ngư)

Tuy nhiên, theo ông Đậu Anh Tuấn, sự phát triển nhanh chóng này cũng đặt ra nhiều thách thức trong lĩnh vực thương mại điện tử, nổi bật là vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, quản lý hoạt động livetreams bán hàng, tình trạng hàng giả hàng nhái… Vì vậy, trước thực tế này, đòi hỏi một khung pháp lý toàn diện và việc xây dựng một văn bản pháp luật cấp luật trong lĩnh vực thương mại điện tử là cần thiết, nhằm tạo ra khung khổ pháp lý toàn diện, đồng bộ và khả thi.

Ông Đậu Anh Tuấn nhận định, hệ sinh thái thương mại điện tử hiện nay rất đa dạng và phức tạp, từ các nền tảng công nghệ lớn, các thương hiệu uy tín đến hàng trăm nghìn hộ kinh doanh nhỏ lẻ; từ doanh nghiệp logistics, thanh toán, đến dịch vụ livestream, tiếp thị liên kết. Do đó, công tác xây dựng chính sách pháp luật đặt ra nhiều thách thức, bởi mỗi quy định ban hành không chỉ tác động tới một nhóm đối tượng, mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ hệ sinh thái.

“Chính vì vậy, việc thiết kế chính sách cần phải hài hòa giữa mục tiêu quản lý nhà nước, bảo vệ người tiêu dùng, bảo đảm hoạt động thuận lợi của doanh nghiệp, đồng thời khuyến khích đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững”, ông Đậu Anh Tuấn nói.

Gỡ vướng cho các sàn thương mại điện tử

Đại diện cho các sàn thương mại điện tử, bà Trần Hoài Ly, đại diện Công ty Chợ Tốt, cho rằng dự thảo đang đặt ra quá nhiều trách nhiệm cho các sàn thương mại điện tử. Cụ thể, đối với sàn C2C (cá nhân với cá nhân) như Chợ Tốt, việc yêu cầu người bán cá nhân phải định danh, xác thực điện tử hay cung cấp giấy tờ liên quan đến hàng hóa sẽ rất khó khả thi. Bà Ly lấy ví dụ một người muốn bán lại chiếc điện thoại đã qua sử dụng sẽ không thể cung cấp đầy đủ giấy tờ theo quy định.

Bà đặt câu hỏi về phạm vi điều chỉnh của dự thảo đối với những đối tượng không kinh doanh chuyên nghiệp, mà chỉ đơn thuần thanh lý tài sản tiêu dùng. Việc áp đặt quá nhiều nghĩa vụ sẽ gây khó khăn cho những tiểu thương, người bán hàng cá nhân trên các sàn. Đồng thời, kiến nghị cơ quan nhà nước cần xem xét giảm bớt các trách nhiệm không cần thiết cho sàn, và cần có sự chung tay của nhiều cơ quan khác để bảo vệ người tiêu dùng.

Ông Phan Mạnh Hà, Giám đốc Đối ngoại Shopee Việt Nam, bày tỏ sự đồng tình với mục tiêu của luật là quản lý thị trường thương mại điện tử lành mạnh hơn. Tuy nhiên, ông nêu ra khó khăn lớn nhất là việc tạo ra một sân chơi bình đẳng giữa các doanh nghiệp hoạt động hợp pháp tại Việt Nam và các sàn thương mại điện tử xuyên biên giới, đồng thời cho rằng luật hiện hành chưa làm tốt điều đó, dẫn đến nghĩa vụ tuân thủ của các doanh nghiệp trong nước nặng hơn rất nhiều.

Toàn cảnh Hội thảo. (Ảnh: Song Ngư)

Ông Hà đề nghị Luật cần tạo ra một môi trường cạnh tranh công bằng, tránh tình trạng "bảo hộ ngược", tức là vô tình tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp không hiện diện tại Việt Nam. "Người làm thật, tuân thủ pháp luật thì chịu nhiều nghĩa vụ, còn người ở ngoài biên giới thì không", ông Hà nói.

Để giải quyết vấn đề hàng giả, hàng nhái trên môi trường thương mại điện tử, ông Hà cho biết, ủng hộ việc Luật bắt buộc định danh nhà bán hàng. Và Shopee có thể cung cấp thông tin cho cơ quan quản lý trong 24 giờ khi được yêu cầu, nhưng các sàn xuyên biên giới lại không phải thực hiện nghĩa vụ này.

Nhìn nhận ở góc độ pháp lý, ông Trần Mạnh Hùng, Luật sư điều hành, Công ty Luật Baker & McKenzie cho rằng một số quy định trong dự thảo còn quá rộng, dễ tạo gánh nặng cho doanh nghiệp trong và ngoài nước. Đồng thời, lưu ý việc yêu cầu doanh nghiệp nước ngoài tham gia thương mại điện tử tại Việt Nam phải thành lập pháp nhân hoặc có đại diện thường trú có thể gây khó khăn, đi ngược xu hướng cải cách thủ tục hành chính và cam kết quốc tế.

"Ngoài ra, cần phân loại rõ các mô hình kinh doanh mới như mạng xã hội tích hợp bán hàng, livestream thương mại hay tiếp thị liên kết để có quy định phù hợp, tránh áp dụng cơ chế quản lý truyền thống cho những loại hình đặc thù", ông Hùng đề xuất.

Song Ngư