Tập trung nguồn lực cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi

Đảng và Nhà nước luôn dành sự quan tâm đặc biệt đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Trong nhiều năm qua, hàng loạt chủ trương, chính sách lớn được ban hành, từ đầu tư hạ tầng, phát triển kinh tế - xã hội, đến chăm lo văn hóa, giáo dục, y tế, giảm nghèo bền vững. Tuy vậy, trong quá trình thực hiện các chương trình này cũng bộc lộ một số tồn tại, trong đó có việc chậm giải ngân vốn để thực hiện chương trình.

Chè Shan tuyết được chọn lựa kỹ càng trước khi chế biến. Ảnh: Nam Sương/TTXVN

Thẩm tra Báo cáo của Chính phủ tổng kết Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững trong giai đoạn 2021 - 2025, bên cạnh những kết quả đạt được, Ủy ban Văn hóa và Xã hội cũng chỉ rõ, tỷ lệ ngân sách được giao để thực hiện Chương trình giải ngân đạt thấp so với kế hoạch. Số vốn được phân bổ cho năm 2025 còn tồn đọng chưa giải ngân khá nhiều. Hầu hết các năm, nguồn vốn được phân bổ đều không sử dụng hết trong năm tài chính và phải thực hiện chuyển nguồn sang năm tiếp theo.

Một số dự án, tiểu dự án còn chưa sát với thực tế nên việc giải ngân gặp khó khăn hoặc có tỷ lệ giải ngân thấp. Ủy ban Văn hóa và Xã hội cũng chỉ rõ, “những hạn chế về giải ngân thấp, chuyển nguồn là thực trạng chung của 3 Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn này”. Hay thẩm tra Báo cáo tổng kết 5 năm triển khai, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng chỉ rõ, tiến độ giải ngân vốn của chương trình này “vẫn rất chậm, việc giải ngân hết các nguồn vốn của Chương trình giai đoạn 2021 - 2025 khó có thể hoàn thành 100% kế hoạch trong năm 2025”.

Việc chậm giải ngân vốn đầu tư cho các chương trình này dẫn đến sự lãng phí nguồn vốn, ảnh hưởng đến quyền lợi của các đối tượng được thụ hưởng của chương trình.

Từ thực thế triển khai, nhằm nâng cao hiệu quả các chương trình, Chính phủ đã trình Quốc hội việc hợp nhất 3 chương trình, gồm: Chương trình xây dựng nông thôn mới, Chương trình giảm nghèo bền vững; phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Thời gian thực hiện Chương trình dự kiến trong 10 năm, từ 2026 đến hết năm 2035, tổng vốn ngân sách nhà nước bố trí cho Chương trình giai đoạn 2026 - 2030 là 500.000 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách trung ương là 100.000 tỷ đồng, vốn ngân sách địa phương là 400.000 tỷ đồng.

Chương trình cũng đặt ra mục tiêu, đến năm 2030, thu nhập bình quân của người dân nông thôn tăng gấp 2,5 - 3 lần so với năm 2020. Trong đó, thu nhập bình quân của người dân tộc thiểu số bằng 2/3 bình quân chung của cả nước; phấn đấu 80% số hộ nông dân người DTTS làm kinh tế nông - lâm nghiệp hàng hóa; 100% người DTTS, người nghèo có thẻ bảo hiểm y tế và được tiếp cận dịch vụ y tế miễn phí...

Thực tế cho thấy, vùng lõi nghèo hiện nay chủ yếu là vùng sinh sống của đồng bào dân tộc thiểu số, chương trình giảm nghèo trước đây thực hiện trên địa bàn cả nước, nay nguồn lực cần được tập trung đầu tư mạnh vào vùng này để giúp vùng đồng bào dân tộc thiểu số có cuộc sống tốt hơn, vươn lên thoát nghèo bền vững. Việc tích hợp 3 Chương trình mục tiêu quốc gia nhằm bảo đảm tránh đầu tư trùng lặp, dàn trải; tập trung đầu tư vào những vấn đề, nội dung trọng điểm, tối đa hóa lợi ích và hiệu quả kinh tế, xã hội để phát triển toàn diện kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả Chương trình, cần xác định địa bàn và rõ đối tượng được thụ hưởng chính sách. Nghiên cứu kỹ lưỡng để quy định nguồn lực cho từng hợp phần, đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, tránh tình trạng “rải mành mành”, phân tán, gây lãng phí nguồn lực. Quy định tỷ lệ đối ứng phù hợp đối với các địa phương khó khăn, vùng dân tộc thiểu số và miền núi khi thực hiện Chương trình. Tính toán cơ cấu nguồn vốn hợp lý để bảo đảm tính khả thi của chính sách, tránh tình trạng, mục tiêu của chính sách thì rất hay nhưng lại thiếu nguồn lực để thực hiện.

Cùng với đó, phải phân cấp, phân quyền triệt để đi đôi với phân bổ nguồn lực cho địa phương để bảo đảm nguyên tắc: “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” khi thực hiện Chương trình; phải rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm; cùng với đó, xử lý nghiêm khắc trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong việc chậm, chưa giải ngân các nguồn vốn đã được phân bổ để thực hiện Chương trình.

Song Hà