Tăng cường bảo tồn và phát triển cây dược liệu

Một trong những điểm nổi bật của nghị định mới là bổ sung quy định cụ thể về nguyên tắc nuôi, trồng, phát triển và thu hoạch cây dược liệu trong rừng, lĩnh vực tiềm năng nhưng còn nhiều khoảng trống pháp lý suốt thời gian qua.

Theo đó, lần đầu tiên, khái niệm “cây dược liệu trong rừng” được quy định rõ trong văn bản dưới luật: Đó là những loài thực vật, nấm sinh trưởng trong rừng, có khả năng cung cấp nguyên liệu làm thuốc hoặc phục vụ chăm sóc sức khỏe. Việc định danh này là cơ sở quan trọng để phân biệt cây dược liệu tự nhiên với cây dược liệu được nuôi trồng, qua đó siết chặt quản lý và bảo tồn nguồn gen quý hiếm trong rừng tự nhiên.

Ảnh minh họa: chinhphu.vn

Trước đây, các hoạt động trồng và khai thác cây dược liệu trong rừng diễn ra tự phát, chưa có quy định chặt chẽ dẫn đến nguy cơ tận thu, suy giảm đa dạng sinh học. Nay Nghị định 183 yêu cầu việc nuôi, trồng và thu hoạch cây dược liệu phải bảo đảm không làm thay đổi mục đích sử dụng, diện tích, chất lượng rừng và diễn thế tự nhiên. Đồng thời, cây được đưa vào nuôi trồng phải phù hợp điều kiện sinh thái, có giá trị y tế, kinh tế cao, được xác định rõ trong danh mục do Bộ Y tế hoặc Chủ tịch UBND tỉnh ban hành.

Một trong những điểm quan trọng khác là quy định nghiêm cấm lợi dụng việc nuôi trồng để thu hái cây dược liệu tự nhiên trong rừng, đồng thời không được ngâm, ủ, sấy, chế biến dược liệu ngay trong rừng. Sản phẩm sau thu hoạch phải được vận chuyển ra khỏi rừng để xử lý, vừa bảo đảm an toàn cháy rừng, vừa ngăn chặn tình trạng chế biến sơ sài, gây ảnh hưởng đến môi trường và giá trị dược liệu.

Đối với các loài dược liệu nguy cấp, quý, hiếm, nghị định mới yêu cầu thực hiện quản lý theo đúng quy định của pháp luật và Công ước quốc tế về buôn bán các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES). Việc cấp mã số cơ sở trồng cấy được đặt trong khuôn khổ kiểm soát chặt chẽ, nhằm ngăn chặn các hành vi trá hình trong buôn bán, xuất khẩu cây thuốc có nguồn gốc rừng.

Nghị định cũng phân định rõ giữa rừng tự nhiên và rừng trồng sản xuất. Trường hợp rừng trồng do chủ rừng tự đầu tư, họ có quyền quyết định việc trồng và thu hoạch cây dược liệu, miễn là không làm thay đổi mục đích sử dụng rừng. Quy định này nhằm tạo điều kiện cho các mô hình nông, lâm kết hợp, thúc đẩy sinh kế từ rừng nhưng vẫn giữ gìn nguyên tắc phát triển bền vững.

Việc ban hành Nghị định số 183/2025/NĐ-CP là bước tiến quan trọng trong cụ thể hóa chủ trương phát triển kinh tế dưới tán rừng, gắn với bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển dược liệu bền vững, mục tiêu đã được đặt ra trong Chiến lược quốc gia về lâm nghiệp, dược liệu và y học cổ truyền.

So với trước đây, nghị định mới đã khắc phục những khoảng trống trong quản lý hoạt động trồng và khai thác cây dược liệu, giúp định hướng phát triển ngành dược liệu theo hướng chuyên nghiệp, hiệu quả và thân thiện với hệ sinh thái rừng.

Với sự đồng hành của chính sách, người dân vùng rừng, doanh nghiệp dược liệu và cơ quan chức năng có thêm công cụ pháp lý mạnh mẽ để cùng phát triển ngành hàng có tiềm năng lớn, đồng thời gìn giữ tài nguyên quý báu cho thế hệ mai sau.

NGUYỄN HỒNG SÁNG