Talk Show: Xe PHEV không sạc điện thì sao?

Báo Xây dựng tổ chức chương trình Cafe Auto dưới hình thức Talk Show với các chuyên gia trong lĩnh vực ô tô - xe máy nhằm chia sẻ những tri thức về phương tiện. Dưới đây là nội dung số đầu tiên với chủ đề "Xe PHEV, phải sạc để tránh lãng phí?":

Trường quay Cafe Auto.

Khách mời chương trình:

- PGS.TS Đàm Hoàng Phúc, Giám đốc Chương trình đào tạo kỹ thuật ô tô, Đại học Bách khoa Hà Nội.

- Nhà báo Nguyễn Thúc Hoàng Linh, chuyên gia lĩnh vực ô tô và công nghệ thông tin.

- BTV Nguyễn Tứ Đức, phóng viên chuyên trang Xe Giao thông (Báo Xây dựng).

Nội dung Talk Show "Xe PHEV phải sạc để tránh lãng phí":

Hiện đã có một số hãng ra mắt và bán xe Hybrid sạc ngoài tại Việt Nam với những kỳ vọng lớn. Tuy nhiên thực tế loại xe này còn khá mới mẻ và chắc chắn không ít người muốn có những thông tin đầy đủ hơn về loại xe này.

XE PHEV CÓ GÌ KHÁC BIỆT?

BTV Tứ Đức: Có thể thấy hiện nay, xe PHEV vẫn là loại phương tiện tương đối mới mẻ ở thị trường Việt Nam. Mặc dù từ năm 2020 đến nay thì công nghệ xe PHEV đã có những bước tiến rất lớn. Vậy thì PGS.TS có thể định nghĩa ngắn gọn xe PHEV này là như thế nào? Loại phương tiện này nên được hiểu là xe xăng có thêm mô tơ điện hay xe điện có thêm động cơ xăng?

PGS.TS Đàm Hoàng Phúc: Giữa xe điện và xe xăng sẽ có những cái bất cập. Như xe điện thì người ta rất lo ngại về quãng đường đi. Vậy là từ đấy sinh ra xe hybrid (HEV) là xe xăng lai điện, kết hợp cả hai lại với nhau để giúp cho chúng ta được cái tiết kiệm nhiên liệu hơn, giảm phát thải hơn.

Tuy nhiên thì xe HEV vẫn chưa thỏa mãn được những đặc tính mà xe điện mang lại như tăng tốc nhanh, êm ái nên người ta cũng muốn thay đổi, muốn cải tiến nó hơn nữa để tận dụng ưu thế điện hơn nữa, vậy nên sinh ra xe PHEV. Do vậy người ta làm cái xe hybrid có thêm sạc.

Tôi nghĩ rằng về cơ bản, đó là xe điện nhưng được hỗ trợ của động cơ xăng. Vì phần điện bây giờ đang tăng lên rất nhanh do công nghệ pin tốt hơn, công nghệ mô-tơ tốt hơn, giá thành rẻ đi nên làm phần điện trội lên nhiều hơn.

Nhiều mẫu xe PHEV có giá bình dân vừa ra mắt thị trường Việt Nam.

BTV Tứ Đức: Xin hỏi nhà báo Hoàng Linh, những xe PHEV thuộc thế hệ đầu tiên thường sẽ có phạm vi hoạt động ở chế độ thuần điện chỉ loanh quanh ở khoảng 60km. Tuy nhiên gần đây những mẫu xe mới ra mắt thì phạm vi hoạt động thuần điện đã được nâng lên đến khoảng 100km, thậm chí là đến 200km. Vậy thì công nghệ xe PHEV đã có những bước tiến, sự thay đổi nào để có thể đạt được những con số như vậy?

Nhà báo Hoàng Linh: PHEV về bản chất nó là một biến thể của HEV. Xe PHEV trong suốt chặng đường phát triển của nó thì nó có thể đáp ứng rất nhiều mục đích khác nhau.

Trước đây, khi mà các đô thị ở châu Âu họ cấm xe phát thải thì PHEV là một phương tiện không phát thải tại chỗ. Khi nó đi trong đô thị thì hành trình điện hàng ngày khoảng 60 – 70km có thể đáp ứng được.

Tuy nhiên đến gần đây thì nhu cầu đi lại thuần điện của người tiêu dùng cũng nâng lên. Chính vì thế mà các dòng xe PHEV mới thường có phạm vi hành trình của mỗi lần sạc đầy cao lên.

Chúng ta đều biết là tỉ lệ giữa động cơ xăng và hệ truyền động điện có thể dịch chuyển với nhau một cách khá linh hoạt.

Cũng theo đó thì các nhà sản xuất có hai lựa chọn, một là giữ nguyên động cơ xăng để nếu các mẫu xe đó hướng đến vận hành, tăng tốc trải nghiệm. Và họ có thể giảm dung tích của động cơ xăng xuống nếu mẫu xe đó hướng đến mục đích là di chuyển phần lớn thời gian thuần điện và động cơ xăng chỉ mang tính chất dự phòng, tức là khi chúng ta hết pin thì chúng ta chạy bằng động cơ xăng.

Trước đó nhiều mẫu xe sang bán tại Việt Nam đã trang bị công nghệ này.

XE PHEV KHÔNG SẠC ĐIỆN THÌ SAO?

BTV Tứ Đức: Các mẫu xe PHEV thường được quảng cáo mức tiêu thụ rất thấp, chỉ từ 1 lít đến 4 lít xăng/ 100km. Rõ ràng về mặt thông số đây là những con số rất hấp dẫn với người tiêu dùng. Vậy theo anh ở điều kiện sử dụng thực tế thì những con số mà nhà sản xuất đưa ra này có đúng như vậy không?

Nhà báo Hoàng Linh: Về mặt lý thuyết thì chúng ta đều biết là các mẫu xe HEV được phát triển để hướng đến việc tiêu thụ nhiên liệu một cách tối ưu. Còn mẫu xe thuần điện để hướng đến việc không phát thải tại chỗ nhằm đáp ứng nhu cầu tại các đô thị.

Về mặt thiết kế thì xe PHEV gần như là kế thừa lại những đặc điểm của xe HEV, khi nó được sạc pin đầy thì nó sẽ hoạt động rất hiệu quả. Nhưng khi hết pin thì hệ truyền động sẽ trở lại trạng thái như HEV. Tất nhiên cũng có một số mẫu xe khi hết pin sẽ không hoạt động, nhưng phần lớn các xe PHEV hiện nay thì nó sẽ hoạt động.

Nhưng khi nó phải mang một cái xác rất lớn, cục pin rất to và hệ chuyển động cồng kềnh thì hiệu suất khi hoạt động ở trạng thái HEV đó cũng sẽ không thể bằng được những mẫu HEV thuần túy vốn được thiết kế nhỏ gọn trên thị trường.

BTV Tứ Đức: Gần đây PGS.TS Phúc có chia sẻ một quan điểm có thể nói là đã gây "bão" trên MXH đó là đã dùng xe PHEV thì phải sạc điện. Vậy xin PGS.TS có thể nói rõ hơn về quan điểm này không?

PGS. TS Đàm Hoàng Phúc: Thực ra khi PHEV ra đời, tầm khoảng năm 2009 -2010, giới nghiên cứu khoa học đã đặt câu hỏi vậy thì cái xe này nếu không sạc thì nó sẽ như thế nào? Và cái quãng đường một xe mà nó chạy thuần điện, 60 dặm hay 20 dặm hay 100 dặm thì ảnh hưởng gì đến quá trình sử dụng hay không?

Giới khoa học đã để ý đến rồi. Ở đây tôi có một bài báo từ 2009, người ta đã có một nghiên cứu đánh giá. Mặc dù hồi đấy xe PHEV chưa có nhiều mẫu thương mại, nhưng người ta đã phải sử dụng bằng phương pháp mô phỏng.

Người ta mô phỏng một cái xe PHEV, có những xe chạy được khoảng 20 dặm thuần điện cho đến 60 dặm và chu kỳ sạc thì có người sạc theo mô phỏng, là sạc dưới 25 dặm hoặc là 30 đến 90 dặm mới sạc, hoặc là trên hai trăm dặm mới sạc. Tức là cùng một cái xe như vậy để người ta đánh giá khối lượng ảnh hưởng đến như thế nào, quá trình sạc ảnh hưởng đến chiếc xe như thế nào. Đấy là những nghiên cứu đầu tiên.

Từ kết quả nghiên cứu đấy, nếu người dùng sạc thường xuyên, thì những cái xe PHEV có phạm vi chạy thuần điện từ 20 – 60km thì đều tiêu thụ lượng xăng ít hơn rõ rệt so với xe HEV truyền thống tương đương.

Còn nếu mà sạc thưa, tức là từ 100 - 200 dặm mới sạc thì mức tiêu thụ của PHEV tăng lên đáng kể. Thậm chí những xe PHEV có khả năng sạc sau khoảng 60 hoặc 40 dặm thì tiêu thụ gần bằng HEV bình thường. Tức là nó không còn hiệu quả của tiết kiệm nữa, bởi vì cái khối lượng pin nó cõng lên nhiều quá, nó phải sạc điện để cõng cái đấy.

Người ta cũng đã có một kết luận, là tăng dung lượng pin thì thực sự mang lại lợi ích cho người tiêu dùng sạc điện thường xuyên. Còn nếu không thì lợi thế về thuần điện, khái niệm "êm như xe điện" sẽ mất dần đi vì trọng lượng xe tăng lên. Tất cả các thứ đều tăng lên làm cho không hiệu quả cho người tiêu dùng. Và thực sự nó sẽ không hiệu quả bằng một chiếc xe HEV.

BTV Tứ Đức: Theo những gì PGS.TS vừa nói thì có thể kết luận được là cái tần suất sạc thường xuyên, thưa hay nhiều nó sẽ ảnh hưởng rất rõ rệt đến cả khả năng tiết kiệm nhiên liệu cũng như khả năng giảm phát thải của xe PHEV. Điều này có đúng không ạ?

PGS.TS Đàm Hoàng Phúc: Đúng vậy, ở trong một nghiên cứu công bố năm 2022 người ta đưa ra nhận xét thế này. Với xe PHEV sử dụng động cơ đốt trong liên tục, nghĩa là người ta không sạc thì cái điều kiện đô thị có nhiều pha tăng tốc rồi phanh, tất cả những điều ấy gây ra phát thải cao.

Và việc chế độ pin phải hoạt động thay đổi liên tục sẽ gây tăng hao mòn về pin, tuổi thọ pin bị ảnh hưởng. Nó khác với xe thuần điện chỉ có một nguồn điện, lúc nào cũng phát ra hoặc anh chỉ sạc theo chu kỳ, đến điểm là sạc vào chứ không bị hoán đổi liên tục.

Với xe thuần điện thì hao mòn về pin chỉ tỷ lệ thuận với quãng đường di chuyển, nó không bị ảnh hưởng bởi áp lực là điều kiện di chuyển, đấy là cái xe PHEV mà không sạc thì sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến việc tăng tiêu hao nhiên liệu cũng như gây áp lực làm giảm tuổi thọ pin. Có hai vấn đề như vậy.

BTV Tứ Đức: Ý kiến của nhà báo Hoàng Linh về vấn đề này như thế nào?

Nhà báo Hoàng Linh: Tôi chỉ có hai ý đơn giản. Thứ nhất đã bỏ tiền ra mua món đồ gì thì nên tận dụng nó. Còn khi mình không tận dụng nguyên một nửa cái xe thì nó rất là lãng phí.

Thứ hai, chúng ta biết pin là vấn đề hao mòn. Giống như điện thoại, máy tính nếu để lâu không dùng pin sẽ bị chai, xuống cấp. Trên một mẫu ô tô thì đương nhiên cái này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thống hybrid của xe, giảm hiệu quả của hệ thống hybrid. Điều này rõ ràng là không có lợi.

Còn một vấn đề nữa cũng phải lưu tâm là trên các mẫu xe có hành trình sạc lớn thì thường động cơ đốt trong sẽ rút gọn công suất lại.

Ví dụ như trên mẫu xe mới mà chúng ta vừa ra mắt thị trường Việt Nam, chúng ta thấy họ chỉ sử dụng động cơ 1.5L cho một cái khung xe rất lớn. Khi này động cơ đốt trong thành yếu tố phụ. Và chính vì thế mà nếu chúng hoạt động không sạc thì áp lực lên động cơ đốt trong sẽ cao hơn so với những dòng xe truyền thống.

BTV Tứ Đức: Xin hỏi thêm nhà báo Hoàng Linh, có rất nhiều ý kiến từ người tiêu dùng, bây giờ họ đang nhận xét là cái chi phí bảo hành, bảo dưỡng, chi phí sửa chữa cho xe PHEV sẽ tốn hơn rất nhiều. Nhiều người nói tốn gấp đôi so với cả xe thuần xăng hoặc xe thuần điện vì xe PHEV có cả hai hệ thống này. Vậy quan điểm của anh như thế nào?

Nhà báo Hoàng Linh: Với xe HEV đã xuất hiện ở Việt Nam một thời gian đủ dài để người ta nhận thấy việc chi phí bảo dưỡng về mặt dài hạn như thế nào.

Tuy nhiên, với xe PHEV ở Việt Nam thì tương đối mới. Độ bền phụ thuộc rất lớn vào môi trường và điều kiện sử dụng. Chính vì thế mà nó sẽ không có một công thức hay hệ số cụ thể nào, như là "nhân đôi" để mà áp dụng lên chuyện chi phí.

Tuy nhiên là về góc độ lý thuyết, chúng ta đều có thể nhìn thấy là với hệ truyền động phức tạp hơn, cái chuyện mà xe PHEV sẽ phải chịu một gánh nặng về sửa chữa và bảo dưỡng. Nhưng riêng về hệ truyền động thì chắc chắn nó sẽ phải chịu mức chi phí lớn hơn. Còn lớn bao nhiêu hay như thế nào thì nó còn phụ thuộc rất lớn vào việc sử dụng.

Việc tìm được những nơi mà họ sửa chữa xe PHEV một cách hiệu quả, sẵn phụ tùng là một điều không dễ. Điều này cũng sẽ làm cho chi phí khi mà mình sở hữu một chiếc xe PHEV tăng lên.

BTV Tứ Đức: Như vậy có thể hiểu, nếu như với xe xăng truyền thống, chúng ta có thể sửa chữa, bảo dưỡng ở rất nhiều nơi, không nhất thiết phải vào các đại lý chính hãng, nhưng với xe PHEV thì phải phụ thuộc vào độ phủ đại lý chính hãng. Đây cũng sẽ yêu cầu cao hơn đối với người tiêu dùng.

Nhà báo Hoàng Linh: Vâng

Loại xe PHEV đang có nhiều tranh luận xung quanh những tính năng và cách thức sử dụng.

XE PHEV PHÙ HỢP VỚI AI?

BTV Tứ Đức: Có một câu hỏi xin được hỏi PGS.TS Phúc, có một câu slogan quảng cáo như kiểu "PHEV, xe điện không cần cắm sạc". Theo PGS.TS, câu nói như vậy, mệnh đề như vậy có đúng không?

PGS.TS Đàm Hoàng Phúc: Thực ra tôi không thể nhận xét về vấn đề quảng cáo. Nhưng cái quan trọng nhất chúng ta hãy nhìn vào bản chất kỹ thuật. Xe này chúng ta vừa phân tích, xe PHEV thì cần phải sạc. Chúng ta không sạc thì đương nhiên lãng phí một khoản tiền. Người tiêu dùng thông minh thì người tiêu dùng sẽ hiểu.

Còn đương nhiên sẽ có những người tiêu dùng bảo tôi không cần sạc, nó thế này nhưng tôi cảm giác được điện, họ có nhu cầu riêng, họ vẫn quyết định mua, vẫn có những quyết định. Mặc dù tôi nghĩ, với xe PHEV thì càng nhiều điện thì càng yêu cầu sạc cao. Chúng ta nên dùng thế nào để cho nó phù hợp với cả mục đích sử dụng.

BTV Tứ Đức: Xin hỏi nhà báo Hoàng Linh, sau những gì mà chúng ta vừa thảo luận với nhau thì theo anh xe PHEV hiện tại sẽ phù hợp với cả nhóm người dùng nào tại Việt Nam?

Nhà báo Hoàng Linh: Thực ra hiện nay thị trường xe Việt Nam cũng như là môi trường hạ tầng giao thông của Việt Nam đang thay đổi rất là nhanh. Một phần đến từ thị hiếu tiêu dùng và một phần khác là đến từ chính sách di chuyển xanh và bảo vệ môi trường của Chính phủ.

Hiện nay cái xe PHEV đang đứng ở một vị trí tương đối thuận lợi và nó rất có tiềm năng. Nhưng việc lựa chọn nó thì phụ thuộc rất lớn vào nhu cầu đi lại hàng ngày.

Ví dụ hiện nay những thành phố lớn đều có chủ trương về vùng phát thải thấp và thậm chí là không phát thải. Nếu như chúng ta mua xe PHEV mà nó phù hợp với môi trường đó thì chúng ta sẽ có thể di chuyển một cách tương đối thoải mái ra vào thành phố.

Quan điểm cá nhân, tôi cho thứ nhất là phải có một cái hạ tầng sạc ổn định, tức là có thể ở chỗ làm, có thể ở tại nhà. Vì thực ra hiện nay trên thị trường có rất nhiều các giải pháp trạm sạc giá tương đối tốt. Nếu mình có một chỗ để ô tô lắp đặt một trạm sạc đủ tốt thì mình hoàn toàn có thể tự tin sử dụng và trải nghiệm PHEV.

Thứ hai, những người có nhu cầu về di chuyển thần điện. Ở đây chúng ta không nói về khí thải, chúng ta nói ví dụ về êm ái, tăng tốc bốc hay đơn giản về nhà không tiếng động, không mùi thì cũng có thể mạnh dạn trải nghiệm nếu điều kiện kinh tế và đường xá cho phép.

BTV Tứ Đức: Xin được hỏi anh Phúc là anh có lời khuyên nào cho những người đang có dự định mua, sử dụng xe PHEV?

PGS.TS Đàm Hoàng Phúc: Tôi hoàn toàn đồng ý với nhà báo Hoàng Linh với phân tích đã rất đầy đủ về nhóm người có nhu cầu về PHEV rồi. Tôi chỉ khuyên là xe PHEV chúng ta bắt buộc phải nghĩ đến chuyện sạc. Cái đấy đóng góp cho lợi ích về môi trường, đóng góp cho tài chính cá nhân của họ.

Tôi chỉ lưu ý những người mà đã dùng và muốn gắn bó như một phương tiện thì phải hiểu và sử dụng như thế nào.

Tùng Lê

Tứ Đức