Ở xã Mường Vang có một ngọn núi giữa thung lũng trù phú bên dòng suối Lạn. Trên đó có hang xóm Trại nằm ở độ cao 15m so với mặt thung lũng, cửa hang rộng 8m, cao 10m và hang sâu 13m. Năm 2001, hang xóm Trại được Bộ VH,TT&DL xếp hạng Di tích Quốc gia và năm 2024 được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt.
Cơ cực từ thuở còn thơ cho đến nay - khi đã ở tuổi 95 với 60 năm tuổi Đảng nhưng cụ Lương Văn Thằm (SN 1930) ở làng Cú Tá, xã Văn Phú vẫn trọn niềm tin tưởng, lạc quan vào cuộc sống và đạo đức của người đảng viên.
Trên những nẻo đường miền Tây xứ Thanh rợp bóng cờ đỏ sao vàng tung bay trong gió. Quốc khánh 2/9 - mừng Tết độc lập, đồng bào các dân tộc xứ Thanh với nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao, động viên nhau thi đua lao động, sản xuất, xây dựng vùng miền núi xứ Thanh bình yên, vươn mình phát triển.
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Thanh Hóa là của hậu phương lớn miền Bắc, có nhiều thuận lợi trong xây dựng phát triển kinh tế, xã hội. Đồng thời, cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn, phức tạp về an ninh, trật tự do sự chống phá của các thế lực phản động, nhất là hoạt động, cưỡng ép di cư, gián điệp, biệt kích của Mỹ và chính quyền tay sai ở miền Nam gây ra.
Mỗi độ thu về, dòng sông Đà lại xanh trong, soi bóng mây trời và gợi lại trong lòng người dân thành phố Hòa Bình (cũ) những ký ức không thể nào quên. Mùa thu lịch sử 80 năm trước, chính trên dòng sông này, lá cờ đỏ sao vàng đã kiêu hãnh tung bay, minh chứng cho thời khắc thiêng liêng khi quân và dân nơi đây cùng cả nước nhất tề đứng lên theo tiếng gọi của Đảng và Bác Hồ, đập tan xiềng xích, giành lại tự do. Hình ảnh đó tháng Tám năm ấy vẫn mãi là khúc tráng ca bất diệt, trở thành ngọn đuốc soi đường, tiếp thêm sức mạnh cho Đảng bộ và Nhân dân phường Hòa Bình hôm nay trên hành trình xây dựng quê hương giàu đẹp, văn minh.
Thuộc tổng Mông Sơn xưa, vùng đất Cẩm Phong (nay thuộc xã Cẩm Thủy) nằm bên sông Mã với phong cảnh sơn thủy hữu tình. Nơi đây, trong hai cuộc kháng chiến vệ quốc của dân tộc, là 'cửa ngõ' tập kết bộ đội, dân công hỏa tuyến, lương thực... cho các mặt trận, đặc biệt là trong chiến dịch Điện Biên Phủ.
Ngày 19/8/1945, Tổng khởi nghĩa giành thắng lợi, các tổ chức Công an đầu tiên của Chính quyền cách mạng đã ra đời. Bắc bộ có Sở Liêm phóng, Trung bộ có Sở Trinh sát, Nam bộ thành lập Quốc gia tự vệ cuộc, có nhiệm vụ trấn áp các tổ chức phản động, bảo đảm an ninh trật tự, bảo vệ chính quyền cách mạng và Nhân dân.
Câu chuyện của dòng họ Đinh Công cùng nhiều quan Lang khác của vùng đất Mường cho thấy nhiều nhà Lang đã sẵn sàng từ bỏ đặc quyền phong kiến, trở thành trí thức yêu nước, dũng tướng xả thân vì dân.
Vạn Xuân là trung tâm của mường Trịnh Vạn (còn được biết đến với tên gọi mường Chiềng Ván) xưa. Theo sử sách, thời Nguyễn đất Trịnh Vạn thuộc châu Lang Chánh. Đến thời thuộc Pháp là xã Trịnh Vạn thuộc tổng Trịnh Vạn châu Thường Xuân. Nơi đây cũng là quê hương của nhiều danh tướng họ Cầm nổi tiếng được sử sách lưu danh, người đời nhắc nhớ.
Khu mộ từng được xem như một thánh địa linh thiêng, bất khả xâm phạm của nhà lang Mường Động với những câu chuyện thần bí. Những truyền thuyết về nó đến ngày nay vẫn chưa được khám phá hết.
Cách trung tâm huyện Bá Thước khoảng hơn 10km, mường Ống (nay là xã Thiết Ống, huyện Bá Thước) nằm giữa thung lũng rộng lớn - được bao quanh bởi các dãy núi lớn, nhỏ, lại có sông Mã chảy qua đã 'kiến tạo' cho vùng đất cổ cảnh sắc 'sơn thủy hữu tình'. Và với địa thế đặc biệt, đất mường Ống cũng là nơi ghi dấu nhiều sự kiện lịch sử, từ khởi nghĩa Lam Sơn đến phong trào Cần Vương...
Người dân trong vùng cho biết, các mộ đá ở đây có kích cỡ quá lớn so với mộ bình thường.
Nằm trong không gian của vùng đất Mường Khô khi xưa, Mường Ấm ngày nay phần nhiều thuộc xã Điền Quang (Bá Thước). Người già trong bản cho rằng, tên gọi Mường Ấm thể hiện khát vọng no đủ, cuộc sống ấm êm, hạnh phúc...
Chợ cửa khẩu Na Mèo, xã Na Mèo (Quan Sơn) không chỉ là nơi giao thương mua, bán, trao đổi hàng hóa, phát triển kinh tế - xã hội mà còn là nơi gặp gỡ, giao lưu, thể hiện tình đoàn kết hữu nghị của bà con hai dân tộc anh em Việt - Lào.
100 ngày trong bóng tối là khoảng thời gian mà ranh giới giữa sự sống và cái chết ngày càng nhạt nhòa. Sau 100 ngày, những chiếc lỗ bị bịt kín để mặc cho những con người ở tuổi xuân thì chết dần trong u uất...
Khu mộ từng được xem như một thánh địa linh thiêng, bất khả xâm phạm của nhà lang Mường Động với những câu chuyện thần bí. Những truyền thuyết về nó đến ngày nay vẫn chưa được khám phá hết.
Lời căn dặn của Bác được Đảng bộ tỉnh Lào Cai nghiêm túc thực hiện, mang lại hiệu quả thiết thực trong suốt 65 năm qua.
Trong suốt hai cuộc kháng chiến, với vị trí chiến lược quan trọng về quốc phòng an ninh, biên giới luôn là 'điểm ngắm' của các thế lực thù địch nhằm phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc, kích động các phần tử xấu tham gia vào hoạt động thổ phỉ, gây bạo loạn để chống phá cách mạng. Song chúng đã thất bại thảm hại trước tinh thần cảnh giác, đoàn kết và ý chí quật cường của quân và dân ta.
Là người con của đất mường Trịnh Vạn, nay là xã Vạn Xuân (Thường Xuân), Cầm Bá Thước - một trong những vị thủ lĩnh xuất sắc của đồng bào các dân tộc miền núi xứ Thanh trong phong trào Cần vương chống thực dân Pháp xâm lược cuối thế kỷ 19. Trải qua thời gian gần 150 năm, trở về ngôi đền thiêng thờ ông nằm soi bóng xuống ngã ba sông, trong âm vang của núi rừng, hậu thế lại được nghe chuyện kể về vị dũng tướng năm xưa.
Tôi rất vui khi đọc 'Miền ký ức' (Tập 1) của tác giả Quách Thuận Lương, một cuốn tự truyện có dung lượng khiêm tốn (với chỉ 167 trang khổ 13 × 19cm, bao gồm cả một số bài thơ và một bài viết nhận xét…).
Trải qua chiều dài lịch sử, người Mường nói chung, người Mường Hòa Bình nói riêng cùng cả nước Việt Nam đoàn kết chống giặc ngoại xâm, bảo vệ và xây dựng quê hương, đất nước. Tuy nhiên đến nay lịch sử và văn học trung đại, cận đại của người Mường Hòa Bình rất mỏng (thời trung đại gần như không có gì thể hiện bằng văn bản).