Mùa xuân năm Mậu Dần (1818) khắc sâu vào lịch sử vùng đất phương Nam dấu ấn khai phá mang tầm chiến lược. Dưới sự điều động tài ba của Thoại Ngọc Hầu, kênh Đông Xuyên - Rạch Giá, hay còn gọi là kênh Thoại Hà, đã được hình thành, không chỉ nối liền huyết mạch giao thương, mà còn khơi dậy tiềm năng trù phú của một vùng đất còn hoang sơ.
'Chim én lượn vòng quanh trong nắng mai, mừng Chúa Xuân đang về. Trăm hoa khoe sắc đưa hương đón chào mùa xuân'... Những câu vọng cổ như thế từ lâu rồi đã ngự trị trong nhịp đập con tim của người dân sông nước miền Tây Nam bộ. Vào dịp lễ Tết, đám tiệc cưới gả, giỗ quải, hầu như đều có giai điệu ngân nga, da diết ấy của ca cổ.
Lê Văn Trung được biết đến không chỉ là một doanh nhân thành đạt mà ông còn là một nhà chính trị nổi tiếng bênh vực quyền lợi của dân chúng và là một nhân vật tôn giáo quan trọng đầu thế kỷ XX ở Nam kỳ.
Kênh Thoại Hà thuộc loại kênh đào sớm nhất ở miền Nam, có vị trí quan trọng trong giao thông vận tải đường sông, phát triển nông nghiệp, hình thành thôn làng, dân cư...
Viết riêng về Biên Hòa giai đoạn văn học cận đại, nhiều người thường nhắc đến bài thơ Đường luật thất ngôn bát cú có tựa đề Biên Hòa phong cảnh của Bùi Thoại Tường, được in trong cuốn Thơ văn yêu nước Nam Bộ thế kỷ 19 do nhà thơ Bảo Định Giang biên soạn và Giáo sư Ca Văn Thỉnh viết bài giới thiệu. Sách do Nhà xuất bản Văn học Giải phóng (Thành phố Hồ Chí Minh) phát hành năm 1976.
Nam kỳ là đất mới, thị thành do dân chúng quần tụ bán buôn theo điều kiện tự nhiên rồi trở thành trung tâm hành chính. Thị trước thành sau, có chợ rồi mới thành phủ, huyện, dinh, trấn.
Trong tập sách 'Những bước lang thang trên vỉa hè' của gã Bình Nguyên Lộc (NXB Hội Nhà văn tái bản-2017), có dẫn lại câu hát xưa của người miền Nam: Thượng thơ bán giấy/ Thủ Ngữ treo cờ/ Nào ai núp bụi núp bờ/ Mủ di đánh dạo/ Bây giờ bỏ em.
Trong Phương ngữ Nam Bộ, nhà nghiên cứu Bùi Thanh Kiên giải thích giồng là: Dải đất cao chạy dài song song với đám ruộng thấp...
Với người miền Nam nói chung, ta thấy một khi đã vui, đã chơi, đã thân thiện thì 'xả láng sáng về sớm', không câu nệ dẫu thật thật đùa đùa, bị xí gạt cũng không ngoài mục đích 'mua vui' cùng nhau.
NGƯT Phan Thanh Sắc chào đời năm Bính Tý 1936 tại Gò Công, làm Hiệu trưởng Trường Trung học Hòa Tân rồi Tổ trưởng Ngoại ngữ Trường THPT Trương Định ở quê nhà. Tháng 3/2000, NGƯT Phan Thanh Sắc về hưu, bèn nghiên cứu địa phương, đã liên tục ấn hành 3 tập sách với giấy phép do NXB Phương Đông cấp: 'Gò Công… vọng tiếng đất lành' (2010), 'Gò Công… lặng thầm hương sắc' (2012), 'Gò Công… thao thức dấu xưa' (2018).
Vị tướng có công xác lập chủ quyền quốc gia trên vùng đất mới Nam bộ, Lễ Thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh được triều đình ghi công, nhân dân đời đời nhớ ơn.
'Khôn ngoan biết bao khi làm đại thần, cương quyết khi làm tướng, khéo léo và nghiêm khắc khi làm quan cai trị' - nhà bác học Trương Vĩnh Ký nhận định về Tả quân Lê Văn Duyệt.