Start-up AI Việt cần lối đi riêng

Đội ngũ Filum AI - một trong những start-up Việt nhận được vốn đầu tư lớn trong thời gian qua

AI hút vốn ngoại

Ba năm trước, tại Việt Nam mới chỉ có khoảng 60 start-up hoạt động trong lĩnh vực AI, thì đến năm 2025, con số này tăng gấp 5 lần. Theo dữ liệu của PitchBook Data Inc., Việt Nam hiện có 765 start-up AI và ML (học máy). Với khoảng 300 start-up AI, Việt Nam đứng thứ 2 về số lượng start-up AI ở Đông Nam Á (sau Singapore).

Sự bùng nổ về số lượng start-up AI là kết quả của quá trình phát triển hệ sinh thái AI tại Việt Nam cũng như các chính sách đầu tư mạnh mẽ cho lĩnh vực này. Một làn sóng đầu tư với sự dẫn dắt của các tập đoàn lớn như Samsung, LG, Intel, Nvidia, Google, Foxconn, Amkor... vào lĩnh vực công nghệ cao như AI, chip bán dẫn đã kéo theo hàng loạt doanh nghiệp hỗ trợ và start-up tham gia thị trường mới nổi này.

Thời gian qua, nhiều start-up Việt nhận được vốn đầu tư lớn. Mới đây, Filum AI huy động thành công 1 triệu USD từ nhiều quỹ đầu tư lớn trong khu vực. KMS Technology (start-up chuyên về dữ liệu và AI) nhận được khoản đầu tư chiến lược của Quỹ Sunstone Partners (Mỹ)… Trước đó, 5 start-up, gồm OKXE, Mfast, Teky, Infoplus và Jobhopin, nhận được nhiều vốn với quy mô gây quỹ 8 - 15 triệu USD mỗi dự án. Đáng chú ý nhất là thương vụ Nvidia mua lại VinBrain sau khi Vingroup đã đầu tư hơn 126 triệu USD vào start-up chuyên về AI này.

Xu hướng đầu tư vào start-up AI có vẻ chưa dừng lại. Theo bà Lê Hoàng Uyên Vy, CEO Quỹ Do Ventures, Câu lạc bộ Nhà đầu tư vốn tư nhân (VPCA) với sự tham gia của 40 quỹ đầu tư thành viên trong nước và quốc tế đặt mục tiêu kêu gọi 35 tỷ USD vốn đầu tư tư nhân dành cho khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo tại Việt Nam đến năm 2035. Đích ngắm của các nhà đầu tư nước ngoài là start-up trong các lĩnh vực AI, công nghệ khí hậu, công nghệ tài chính (fintech), giáo dục và chăm sóc sức khỏe. Trong đó, các công nghệ như AI tạo sinh (generative AI) và tự động hóa sẽ thu hút sự chú ý lớn.

Từ thực tế hoạt động đầu tư, ông Bình Trần, đối tác tại Ascend Vietnam Ventures (AVV) chia sẻ: “Chúng tôi tìm kiếm các start-up không chỉ sử dụng AI, mà còn hình dung cách ứng dụng nó theo những hướng mới lạ. Chúng tôi tin tưởng vào việc hỗ trợ các giải pháp AI-first có thể giải quyết vấn đề một cách độc đáo, tạo ra giá trị khác biệt, đáng kể, đặc biệt trong các lĩnh vực mà Việt Nam hoặc Đông Nam Á có lợi thế”. Ông cho biết, AVV đã đầu tư khoảng 30% số tiền vào các công ty AI, gồm ELSA, Trusting Social, Superfine, Bootloader và Cerebry.

Số lượng start-up AI tăng lên nhanh chóng, thu hút sự quan tâm, rót vốn của giới đầu tư là tín hiệu tích cực cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại Việt Nam. Tuy nhiên, đó mới chỉ là bước đầu thuận lợi. Các start-up phải có chiến lược phát triển đường dài để trở thành doanh nghiệp hiệu quả, tăng trưởng mạnh và bền vững.

Goldman Sachs Economic Research chỉ ra rằng, đầu tư toàn cầu vào công nghệ AI đang tăng lên nhanh chóng, dự kiến đạt 200 tỷ USD vào năm 2025. Có thể thấy, số lượng công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực này trên toàn thế giới là vô cùng lớn, nhưng tỷ lệ thành công không nhiều. Bởi vậy, thách thức mà các start-up AI của Việt Nam phải đối mặt là không nhỏ.

Lối đi riêng

Không khó để nhận ra rằng, các start-up AI sáng giá tại Việt Nam nhận được sự quan tâm, rót vốn là các start-up có hướng đi riêng. Điểm chung của các start-up này là sự khác biệt trong sản phẩm, giúp giải quyết một bài toán nào đó cho khách hàng.

“Khi AI mã nguồn mở tiếp tục phát triển, trong tương lai có thể có mặt bằng AI dân chủ hơn, nơi công nghệ không còn là sân chơi độc quyền của vài gã khổng lồ công nghệ, mà sẽ là cộng đồng lớn hơn và đa dạng hơn của những nhà cải cách. Sự chuyển đổi này cũng mang đến cơ hội đặc biệt cho các start-up tại Việt Nam. Họ có thể tận dụng các công nghệ mã nguồn mở để phát triển những ứng dụng AI chuyên biệt phục vụ các thị trường ngách, với mức đầu tư thấp hơn đáng kể so với các tập đoàn lớn. Hướng tiếp cận như vậy có thể mở ra hướng đi mới cho các doanh nghiệp nhỏ và các start-up”, TS. Jeff Nijsse, giảng viên cấp cao tại RMIT Việt Nam chia sẻ.

Ở một góc nhìn khác, ông Bình Trần cho rằng, start-up Việt có thể tập trung phát triển các giải pháp AI phù hợp với nhu cầu địa phương và khu vực, tận dụng nhu cầu ngày càng tăng về công nghệ này trong các lĩnh vực như thương mại điện tử, fintech, chăm sóc sức khỏe và giải pháp thành phố thông minh.

Cụ thể, các start-up Việt có thể khám phá ứng dụng AI trong các ngành truyền thống như nông nghiệp, sản xuất và giáo dục, góp phần cải cách, hiện đại hóa các lĩnh vực này.

Còn theo TS. Lê Viết Quốc, chuyên gia về AI và deep learning (học sâu) tại Google Deepmind, muốn thành công, start-up Việt nên tập trung vào đổi mới sáng tạo, tức tìm ra một hướng đi mới và đầu tư vào đó.

“Deepseek ra đời sau, nhưng tạo tiếng vang nhờ vào sự sáng tạo của họ. Nếu muốn phát triển mô hình nền tảng (foundation model) để làm ra các chatbot như hiện nay, chúng ta nên tập trung vào những mảng có lợi thế và có thể đổi mới sáng tạo được. Thực tế, mô hình nền tảng nào cũng có điểm yếu. Nếu tìm ra được những điểm yếu đó và có ý tưởng mới để thay đổi, cộng đồng ở Việt Nam có khả năng vượt qua các công ty khác”, ông Quốc nhấn mạnh.

Với tầm nhìn dài hạn, TS. Christopher Nguyễn, Giám đốc điều hành Aitomatic khuyến nghị, Việt Nam cần ưu tiên phát triển mạnh các chương trình đào tạo nhân lực chất lượng cao về AI và bán dẫn. Đồng thời, tăng đầu tư vào hạ tầng hiện đại như trung tâm dữ liệu lớn, các khu công nghệ cao và hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ.

“Đặc biệt, điều không thể thiếu là xây dựng khung pháp lý linh hoạt, minh bạch cho lĩnh vực AI và bán dẫn, tạo sân chơi cạnh tranh công bằng, thu hút thêm đầu tư quốc tế vào các dự án đào tạo và phát triển công nghệ”, TS. Christopher Nguyễn nói.

Tú Ân