Sáp nhập, tái cơ cấu các trường đại học: 'Dồn điền đổi thửa' tạo nên sức bật mới

(Nguồn: taichinhvietnam.net.vn)

Sáp nhập, tái cơ cấu các trường đại học là chủ trương đúng đắn và là yêu cầu bức thiết để giáo dục đại học Việt Nam bứt phá, vươn tầm thế giới, khắc phục tình trạng manh mún, nhỏ lẻ hiện nay là nhận định của các chuyên gia trước cuộc đại sắp xếp các trường đại học sắp diễn ra.

Chủ trương đúng đắn, thời điểm “chín muồi”

Tại Nghị quyết 71 về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, Bộ Chính trị yêu cầu triển khai sắp xếp, tái cấu trúc các cơ sở giáo dục đại học; sáp nhập, giải thể các cơ sở giáo dục đại học không đạt chuẩn; nghiên cứu sáp nhập các viện nghiên cứu với các cơ sở giáo dục đại học; nghiên cứu chuyển một số trường đại học về địa phương quản lý để nâng cao hiệu quả quản lý và đáp ứng tốt hơn yêu cầu đào tạo nhân lực của địa phương.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho hay Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có phương án trình Chính phủ xem xét phê duyệt và coi đây là “cuộc đại sắp xếp các cơ sở giáo dục đại học.” Cũng theo Bộ trưởng, việc sắp xếp sẽ theo tinh thần chỉ định, bắt buộc thực thi, việc hỏi ý kiến nếu có chỉ mang tính tham khảo. “Nếu hỏi ý kiến thì chắc chắn không thực hiện được,” Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nói.

Phó giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thanh Chương, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Giao thông Vận tải cho rằng đây là chủ trương hoàn toàn đúng và phù hợp với yêu cầu thực tiễn hiện nay. “Việc sáp nhập sẽ tạo cơ hội phát triển, nâng các trường đại học lên một tầm cao mới và có thể vươn tầm thế giới,” Phó giáo sư Nguyễn Thanh Chương nói.

Cùng quan điểm này, Thạc sỹ Phạm Thái Sơn, Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Truyền thông, Trường Đại học Công thương Thành phố Hồ Chí Minh bày tỏ sự đồng tình với việc giải thể các trường yếu kém, sáp nhập để hình thành nên các trường đại học mạnh hơn.

Phân tích cụ thể hơn, Giáo sư Nguyễn Đình Đức, Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội nhận định việc sáp nhập các trường đại học hiện nay xuất phát từ yêu cầu cần tập trung nguồn lực để giáo dục đại học Việt Nam có những phát triển đột phá và cất cánh trong kỷ nguyên mới với những kỳ vọng lớn lao với khoa học công nghệ và giáo dục đại học của Việt Nam.

Trước hết, việc sáp nhập sẽ giúp tránh dàn trải, trùng lặp ngành/chương trình, đặc biệt ở những cơ sở quy mô nhỏ, hiệu quả thấp. Từ việc sáp nhập này sẽ hình thành các trường đại học đa ngành quy mô đủ lớn, có hệ sinh thái nghiên cứu-đổi mới, tăng cơ hội vào các bảng xếp hạng và thu hút học giả, sinh viên quốc tế. Mỗi đại học có “sứ mệnh” rõ ràng với địa phương/ngành mũi nhọn.

Việc sáp nhập cũng sẽ thúc đẩy tự chủ và trách nhiệm giải trình: mô hình ít đầu mối giúp hoạch định chiến lược, tài chính, nhân sự đồng bộ hơn, gắn KPI minh bạch. Đặc biệt trong thời đại ngày nay, việc sáp nhập giúp thuận lợi trong việc chuyển đổi số-liên ngành: kết hợp năng lực số, dữ liệu, phòng thí nghiệm, thư viện, để giải quyết các bài toán liên ngành (AI-VLKT-y sinh-môi trường…).

Việc sáp nhập nhằm tạo nguồn lực cho các trường phát triển vươn tầm quốc tế. (Ảnh: hust.edu.vn)

“Tôi cho rằng đây là thời điểm chín muồi, là thời cơ chưa từng có để chúng ta mạnh dạn cải tổ lại hệ thống giáo dục đại học Việt Nam, nhằm đáp ứng tốt nhất yêu cầu về đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và tập trung phát triển khoa học công nghệ,” Giáo sư Nguyễn Đình Đức nói.

Cần đảm bảo “không ai bị bỏ lại phía sau”

Theo Phó giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thanh Chương, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Giao thông Vận tải, việc sáp nhập, tái cấu trúc các trường đại học chắc chắn sẽ khiến đội ngũ cán bộ, giáo viên, sinh viên có những tâm tư. “Đây là điều tất yếu nhưng các thầy cô sẽ thích nghi sau một thời gian,” Phó giáo sư Nguyễn Thanh Chương nói.

Giáo sư Nguyễn Đình Đức cũng cho rằng những băn khoăn, lo ngại là tâm lý chung khi sáp nhập, và có cơ sở, như: lo ngại thay đổi cơ cấu, vị trí việc làm, thói quen, thu nhập; điều chuyển nhiệm vụ, chuẩn đánh giá mới; mức độ hòa hợp và hội nhập về văn hóa truyền thống của các trường sau khi sáp nhập.

Theo Giáo sư Nguyễn Đình Đức, để hóa giải những lo ngại này và làm tốt công tác sáp nhập, cần thống nhất nguyên tắc xử lý: “không ai bị bỏ lại phía sau” đồng thời đảm bảo sự minh bạch và thực hiện theo giai đoạn. Sau sáp nhập, cần khẩn trương xây dựng vị trí việc làm. Với giảng viên, cần tôn trọng thâm niên, thành tích và chấp nhận cả sự khác biệt. Với sinh viên, cần bảo toàn quyền lợi học tập.

Nhấn mạnh sáp nhập không phải là ghép cơ học mà là tái cấu trúc chiến lược để hình thành những đại học mạnh, liên ngành, tự chủ, có trách nhiệm giải trình cao, Giáo sư Nguyễn Đình Đức cho rằng thành công của cuộc “cải tổ” này phụ thuộc vào thiết kế thể chế, mô hình quản trị, dữ liệu minh bạch, lộ trình nhân văn và cam kết đặt chất lượng-con người-sứ mệnh quốc gia ở vị trí trung tâm.

Trước đó, tại Hội nghị Giáo dục Đại học năm 2025, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn đã dành phần lớn thời gian kết luận hội nghị để thông tin về vấn đề sáp nhập, đồng thời làm công tác tư tưởng cho các trường.

Khẳng định việc tái sắp xếp, sáp nhập không phải chỉ để giảm đầu mối mà để tạo động lực phát triển, Bộ trưởng đề nghị các thầy cô khối trường công lập cần “sẵn sàng cho mọi khả năng, vui trong mọi tình huống” và “hết sức vì việc công, trách nhiệm với việc chung.”

Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, hiện cả nước có 11 đại học; 240 trường đại học, học viện (không gồm đại học quốc gia, đại học vùng), trong đó có 173 trường công lập, 62 trường đại học tư thục và 5 trường đại học nước ngoài; 8 trường đào tạo bồi dưỡng có hoạt động giáo dục đại học; 40 viện nghiên cứu đào tạo trình độ tiến sỹ và 5 cơ sở khác được đào tạo thạc sỹ tiến sỹ. Số trường thuộc khối quốc phòng, an ninh là 40 trường./.

(Vietnam+)