Rác thải nhựa gia tăng, Việt Nam đẩy mạnh kiểm soát
Ô nhiễm nhựa đang gia tăng nhanh, trong khi tỷ lệ tái chế tại Việt Nam còn thấp. Luật Bảo vệ môi trường 2020 đặt ra lộ trình siết chặt quản lý, tiến tới hạn chế và cấm nhiều sản phẩm nhựa dùng một lần từ năm 2025-2026.
Báo cáo của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) cho thấy, mỗi năm thế giới sản xuất hơn 400 triệu tấn nhựa, trong đó trên 2/3 là nhựa dùng một lần, gây ô nhiễm nghiêm trọng môi trường. Nếu không kiểm soát hiệu quả, đến năm 2040, lượng nhựa rò rỉ ra môi trường có thể tăng thêm 50%.
Tại Việt Nam, mỗi năm phát sinh khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa, song chỉ khoảng 27% được thu gom, tái chế; từ 0,28–0,73 triệu tấn bị thải ra biển.
Phó Tổng Biên tập Báo Đại biểu Nhân dân Lê Thanh Kim và các đại biểu, chuyên gia tham dự Tọa đàm “Quản lý và giảm thiểu rác thải nhựa. Ảnh: Mạnh Hưng
Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định sau năm 2025 sẽ hạn chế sử dụng nhựa dùng một lần tại trung tâm thương mại, siêu thị, khách sạn, khu du lịch.
Từ ngày 1/1/2026, Việt Nam không sản xuất, nhập khẩu túi ni lông khó phân hủy sinh học có kích thước nhỏ và độ dày dưới 50 micromet, trừ một số trường hợp đặc thù.
Theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường, thời gian qua, công tác quản lý chất thải đã có những chuyển biến tích cực.
Tỷ lệ chôn lấp rác đã giảm từ 64% xuống còn khoảng 53%; tỷ lệ thu gom rác thải vượt mốc 97%, cao hơn mục tiêu 95% đặt ra cho năm 2030. Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2030 giảm tỷ lệ chôn lấp xuống còn khoảng 10%.
Cùng với đó, nhiều mô hình giảm rác thải nhựa đã được triển khai như “Túi xanh đi chợ”, “Chợ thông minh”, khuyến khích hạn chế sử dụng túi nhựa dùng một lần. Một số đô thị lớn, trong đó có Hà Nội, đã cam kết từ năm 2028 không sử dụng túi ni lông dùng một lần tại các siêu thị.
PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường phát biểu. Ảnh: Mạnh Hưng
PGS.TS Nguyễn Đình Thọ cho biết, Viện Chiến lược, chính sách nông nghiệp và môi trường cũng đã xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Trọng tâm của kế hoạch là thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), thúc đẩy tái chế thông qua các hiệp hội và doanh nghiệp tái chế nhựa.
Tuy nhiên, công tác quản lý rác thải nhựa vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Phân loại rác tại nguồn chưa được triển khai hiệu quả, hạ tầng thu gom ở nhiều đô thị còn hạn chế, người dân vẫn phổ biến sử dụng túi ni lông để đựng rác sinh hoạt. Điều này làm giảm hiệu quả xử lý rác hữu cơ, vốn có thể tái chế tới 90% nếu được phân loại đúng cách.
Bên cạnh đó, lĩnh vực nông nghiệp cũng phát sinh lượng lớn rác thải nhựa từ lưới đánh cá, bao bì thuốc bảo vệ thực vật, phân bón… cần có giải pháp thu gom và xử lý đồng bộ từ sản xuất đến tiêu dùng.
PGS.TS Nguyễn Đình Thọ nhấn mạnh, để kiểm soát ô nhiễm nhựa hiệu quả, cần thực hiện hạch toán nguyên vật liệu từ đầu vào đến đầu ra, xác định rõ lượng nhựa nhập khẩu, sử dụng, thu gom và tái chế. Đồng thời, thay đổi những thói quen nhỏ như hạn chế màng bọc chai nước, ống hút nhựa dùng một lần, sử dụng làn đi chợ, bình cá nhân… cũng sẽ góp phần giảm đáng kể lượng rác thải nhựa ra môi trường.
Theo các chuyên gia, nếu các quy định pháp luật được thực hiện nghiêm túc từ năm 2026, cùng với sự đồng hành của doanh nghiệp và cộng đồng, công tác giảm thiểu rác thải nhựa tại Việt Nam sẽ có những chuyển biến rõ rệt trong thời gian tới.
