Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức Tòa án nhân dân

Chiều 24/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, với tỷ lệ tán thành cao, các đại biểu đã biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân. Kết quả cho thấy, có 416 đại biểu tham gia biểu quyết, trong đó có 414 đại biểu tán thành, chiếm 86,61%, chỉ có 2 đại biểu không tán thành, không có đại biểu không biểu quyết.

Chiều 24/6/2025, Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân. Ảnh: VPQH

Trước khi biểu quyết, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo luật. Toàn bộ nội dung báo cáo tập trung vào việc tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội về 30 nhóm vấn đề cụ thể.

Tiếp thu và chỉnh lý nhiều vấn đề lớn về tổ chức, thẩm quyền Tòa án

Theo Chánh án, Tòa án nhân dân tối cao đã tiếp thu nhiều ý kiến đại biểu về thành lập Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế. Cụ thể, dự thảo đã chỉnh lý các quy định liên quan tại khoản 1 Điều 1 (điểm d khoản 1 Điều 4) và khoản 10 Điều 1 (sửa đổi, bổ sung Điều 62). Đồng thời, bổ sung nội dung áp dụng pháp luật tại Tòa án chuyên biệt vào khoản 1 Điều 62, trong đó giao Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng các nguyên tắc của hệ thống thông luật, làm cơ sở giải quyết tranh chấp. Các vấn đề liên quan đến tổ chức và hoạt động của Tòa án chuyên biệt sẽ do Quốc hội quy định trong văn bản pháp luật về Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm Tài chính quốc tế.

Liên quan thẩm quyền hủy phán quyết trọng tài, Tòa án nhân dân tối cao đã chỉnh lý khoản 1 Điều 2 (sửa đổi Điều 7 Luật Trọng tài thương mại), theo đó giao cho Tòa Kinh tế thuộc Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội, Đà Nẵng và TP Hồ Chí Minh thẩm quyền giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài và đăng ký phán quyết trọng tài. Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ quy định phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ.

Về đề xuất chuyển nội dung sửa đổi, bổ sung Luật Đặc xá trong dự thảo Luật sang Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự, Tòa án nhân dân tối cao đã gửi Công văn số 163/CV-TANDTC ngày 22/5/2025 tới Chính phủ và Bộ Công an. Ngày 30/5/2025, Bộ Công an phản hồi bằng Công văn số 2278/BCA-V03, thống nhất tiếp thu nội dung này trong quá trình chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự.

Các ý kiến về kỹ thuật lập pháp cũng đã được tiếp thu và chỉnh lý trực tiếp vào dự thảo Luật.

Giải trình thuyết phục từng nhóm vấn đề còn ý kiến khác nhau

Tòa án nhân dân tối cao đã giải trình đầy đủ 29 vấn đề trong dự thảo Báo cáo, trong đó làm rõ nhiều nội dung nhận được sự quan tâm đặc biệt của đại biểu Quốc hội.

Một trong những đề xuất được nêu là giao Tòa Phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao nhiệm vụ giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định của Tòa án nhân dân cấp tỉnh và nhiệm vụ xét xử phúc thẩm vụ án hành chính phức tạp. Tuy nhiên, Tòa án nhân dân tối cao thấy rằng điều này sẽ tạo thêm cấp giám đốc thẩm, giống như mô hình Tòa án cấp cao hiện nay, không giải quyết được bất cập. Việc chỉ giao Tòa Phúc thẩm thẩm quyền phúc thẩm vụ án hình sự đã được thể hiện trong Đề án tinh gọn bộ máy do Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư thông qua. Do đó, cơ quan soạn thảo đề nghị giữ như dự thảo.

Kết quả biểu quyết thông qua. Ảnh: VPQH

Về ý kiến đề nghị giao Ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp tỉnh giám đốc thẩm, tái thẩm đối với bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân tối cao đề nghị giữ nguyên dự thảo vì giám đốc thẩm, tái thẩm là thủ tục đặc biệt để xem xét lại bản án đã có hiệu lực pháp luật, về nguyên tắc chỉ giao cho Tòa án nhân dân tối cao nhằm bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật giữa các cấp tòa.

Để giảm tải một phần công việc cho Tòa án nhân dân tối cao và đồng bộ với các cơ quan tư pháp khác, Tòa án nhân dân tối cao đề xuất chỉ giao cho Tòa án cấp tỉnh thẩm quyền giám đốc thẩm, tái thẩm đối với bản án, quyết định của Tòa án khu vực. Nội dung này cũng đã được thể hiện trong Đề án tinh gọn bộ máy được Trung ương thông qua. Việc giao cho Tòa án nhân dân cấp tỉnh giám đốc thẩm, tái thẩm chính bản án, quyết định của mình là không bảo đảm tính khách quan, cũng không giảm tải cho Tòa án nhân dân tối cao.

Về tiêu chuẩn bổ nhiệm Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, có ý kiến lo ngại việc mở rộng nguồn bổ nhiệm sẽ hạ thấp tiêu chuẩn. Tòa án nhân dân tối cao khẳng định tiêu chuẩn bổ nhiệm luôn bảo đảm chặt chẽ. Việc mở rộng đối tượng là nhằm bổ sung thêm nguồn nhân lực chất lượng, vẫn yêu cầu người được bổ nhiệm là Thẩm phán và có đủ điều kiện, tiêu chuẩn tương đương hoặc cao hơn quy định hiện hành. Người dự kiến bổ nhiệm phải qua quy trình xét duyệt nghiêm ngặt của cấp có thẩm quyền. Việc bổ sung quy định Thẩm phán TAND có từ 5 năm giữ chức Vụ trưởng vào diện đặc biệt chỉ chiếm tối đa 10% tổng số Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao. Quy định này giúp lựa chọn cán bộ có năng lực, phẩm chất đạo đức, bản lĩnh chính trị, đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.

Về đề xuất giao Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã giới thiệu Hội thẩm Tòa án khu vực, Tòa án nhân dân tối cao cho rằng phạm vi thẩm quyền của Tòa án khu vực bao phủ nhiều xã, gây khó khăn trong xác định cơ cấu, số lượng hội thẩm nếu phân giao cho từng xã lựa chọn.

Ngoài ra, các ý kiến đề nghị đưa thêm vào Luật một số nội dung đã có trong các văn bản quy phạm pháp luật khác đều được Tòa án nhân dân tối cao tiếp thu, nhưng xin không quy định trong luật để tránh trùng lặp. Những đề xuất vượt phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật cũng được giữ nguyên theo Luật hiện hành.

Đáng chú ý, về đề nghị ban hành nghị quyết thi hành các luật về tổ chức bộ máy và tố tụng tư pháp, Tòa án nhân dân tối cao đã phối hợp các bộ, ngành xây dựng dự thảo nghị quyết về thi hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân và các luật liên quan.

Hoàng Nhưỡng