Phát hiện, ngăn chặn kịp thời những hành vi lựa chọn giới tính thai nhi

Lựa chọn giới tính thai nhi là hành vi vi phạm pháp luật

Hiện nay, tỷ số giới tính khi sinh của Việt Nam vẫn ở mức rất cao, khoảng 111,5 bé trai trên 100 bé gái. Theo Quỹ dân số Liên hợp quốc (UNFPA), tỷ số giới tính khi sinh đạt từ 104-106 bé trai trên 100 bé gái là mức tỷ số sinh đẻ "tự nhiên" bình thường.

Theo Sở Y tế Hà Nội, tỷ số giới tính khi sinh (là số trẻ nam/ 100 trẻ nữ) của thành phố Hà Nội dự kiến năm 2022 là 112,5 bé trai/100 bé gái. Mặc dù tỷ số giới tính khi sinh của toàn thành phố đang có xu hướng giảm nhưng vẫn trên mức báo động. Nếu không có những can thiệp mạnh mẽ và kịp thời như hiện nay, mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ dẫn đến những hệ lụy khó lường về trật tự xã hội, an ninh, xã hội, dẫn đến hiện tượng thiếu nữ thừa nam trong độ tuổi kết hôn, từ đó phá vỡ cấu trúc gia đình ảnh hưởng tới chất lượng dân số trong tương lai.

Tư vấn, khám thai không lựa chọn giới tính khi sinh tại phòng khám Đa khoa chuyên khoa, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hà Giang. Ảnh Nông Thúy

Một trong những nguyên nhân dẫn tới tỷ số giới tính khi sinh cao là tư tưởng "trọng nam khinh nữ" ăn sâu trong đời sống xã hội, tâm lý sính con trai. Việt Nam là một trong những quốc gia hiếm hoi trên thế giới có sự chênh lệch giới tính khi sinh ngay từ đứa con đầu tiên, tức là các cặp vợ chồng đã nghĩ đến lựa chọn giới tính khi sinh ngay ở lần sinh đầu tiên.

Tại Hà Nội, Sở Y tế đã từng xử lý các trường hợp vi phạm công bố giới tính thai nhi ở các phòng khám tư với các mức xử phạt lên tới hàng chục triệu đồng. Cơ sở này đã bị phạt tiền và đình chỉ hoạt động vì hướng dẫn lấy máu thai phụ để chẩn đoán giới tính thai nhi. Hay một cơ sở y tế tư nhân trên địa bàn Hà Nội cũng từng bị xử phạt vì hành vi quảng cáo lựa chọn giới tính thai nhi trên website.

Với sự phát triển của khoa học, mạng xã hội như hiện nay, Chỉ cần lên mạng tìm kiếm từ khóa xác định giới tính thai nhi, chỉ chưa đầy 1 phút cho ra tới 49,5 triệu kết quả. Điều này cho thấy nhu cầu tìm kiếm thông tin, địa điểm, cách thức để xác định giới tính thai nhi sớm là vô cùng lớn.

Nhiều cặp vợ chồng bằng mọi cách muốn biết được giới tính thai nhi từ sớm để lựa chọn giữa lại hay loại bỏ thai. Có cầu ắt cũng có cung, những dịch vụ phát hiện giới tính thai nhi sớm nở rộ, đặc biệt tại các cơ sở y tế tư nhân như dịch vụ siêu âm. Thậm chí để "giữ khách", các bác sĩ của phòng khám tư có cách "tư vấn" cho sản phụ như là bé giống bố hay giống mẹ.

Lựa chọn giới tính thai nhi sẽ để lại hệ lụy cho sức khỏe người mẹ cũng như sự mất cân bằng giới tính, để lại hậu quả lâu dài cho xã hội... Tuy nhiên đây là hành vi bị cấm và vi phạm pháp luật.

Cần chế tài đủ mạnh để xử lý hành vi lựa chọn giới tính thai nhi

Nghị quyết số 21 của Ban chấp hành Trung ương Đảng chỉ đạo tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật về dân số gắn với xây dựng gia đình hạnh phúc. Rà soát, bổ sung các quy định của pháp luật về nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi, ngăn ngừa có hiệu quả việc lạm dụng khoa học - công nghệ để lựa chọn giới tính thai nhi. Đẩy mạnh công tác bình đẳng giới, vì sự tiến bộ phụ nữ.

Pháp lệnh Dân số năm 2003 đã nghiêm cấm các hành vi lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức; nghiêm cấm các hành vi tuyên truyền, phổ biến hoặc đưa ra những nội dung thông tin trái với chính sách dân số.

Theo TS. Khuất Thu Hồng Viện trưởng Viện nghiên cứu phát triển xã hội (ISDS) cho biết, trong Báo cáo Dân số thế giới năm 2020 của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc đã chỉ ra rằng, trung bình mỗi năm có khoảng 40.800 thai nhi gái ở Việt Nam không được chào đời từ việc lựa chọn giới tính thai nhi.

"Đây là một hình thức bạo lực giới nghiêm trọng. Rất nhiều phụ nữ buộc phải mang thai nhiều lần để sinh được con trai. Những người khác thì phải phá thai nhiều lần để đạt được mục đích đó. Bản thân người phụ nữ phải trải qua rất nhiều những đau khổ và dằn vặt trước khi đi đến quyết định phá thai. Nhiều người trong số họ còn gặp những biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần lâu dài", TS Khuất Thu Hồng nhấn mạnh.

Theo Khoản 2, Điều 7, Pháp lệnh Dân số năm 2003 đã quy định "Nghiêm cấm các hành vi lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức". Cùng đó, Điều 10, Nghị định số 104/2003/NĐ-CP quy định nghiêm cấm các hành vi lựa chọn giới tính thai nhi bao gồm: Tuyên truyền, phổ biến phương pháp tạo giới tính thai nhi dưới các hình thức như tổ chức nói chuyện, viết, dịch, nhân bản các loại sách báo, tài liệu, tranh ảnh, ghi hình, ghi âm, tàng trữ, lưu truyền tài liệu, phương tiện và các hình thức tuyên truyền, phổ biến khác về phương pháp tạo giới tính thai nhi; chẩn đoán để lựa chọn giới tính thai nhi bằng các biện pháp xác định qua triệu chứng, bắt mạch, xét nghiệm máu, gene, nước ối, tế bào, siêu âm; loại bỏ thai nhi vì lý do lựa chọn giới tính bằng các biện pháp phá thai, cung cấp, sử dụng các loại hóa chất, thuốc và các biện pháp khác.

Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định, dù đã có những quy định của pháp luật trong việc nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi nhưng việc thực thi vào trong đời sống hàng ngày lại là vấn đề vô cùng nan giải. Cần phải có những chế tài đủ mạnh, đủ sức răn đe mới dẹp được hành vi lựa chọn giới tính thai nhi, mang lại cơ hội sống cho các thai nhi là bé gái. Bên cạnh đó, cần truyền thông, nâng cao nhận thức của người dân, xóa bỏ quan niệm phải sinh bằng được con trai để có người nối dõi, nâng cao vai trò và vị thế của phụ nữ và trẻ em gái trong xã hội.

Tại Quyết định 3155/QĐ-BYT của Bộ Y tế về ban hành kế hoạch thanh tra năm 2023 mới đây cho biết, năm 2023, Bộ Y tế sẽ thực hiện 41 cuộc thanh tra, trong đó Tổng Cục Dân số sẽ thanh tra về việc thực hiện quy định nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức, các quy định của pháp luật để đảm bảo cân bằng giới tính theo quy luật sinh sản tự nhiên.

Trần Hải