Nỗ lực đưa phường Cửa Nam trở thành 'phường nghệ thuật' hàng đầu

TS.KTS Phạm Tuấn Long - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Cửa Nam tham luận tại hội thảo

Tận dụng tối đa nguồn lực để phát triển văn hóa

Trong tham luận “Phát triển văn hóa nghệ thuật tại phường Cửa Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số: thực trạng, cơ hội và giải pháp”, TS.KTS Phạm Tuấn Long - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Cửa Nam cho biết, với diện tích 1,68km2, dân số hơn 52.000 người, phường Cửa Nam giữ vị trí trung tâm chính trị - hành chính - văn hóa và lịch sử quan trọng. Nơi đây hội tụ các yếu tố văn hóa, lịch sử, tín ngưỡng và văn hóa đặc trưng của Thăng Long - Hà Nội ngàn năm văn hiến.

Phường có nhiều địa danh lịch sử tiêu biểu như: nhà số 5D Hàm Long – nơi thành lập Chi bộ Cộng sản đầu tiên tại Hà Nội; các địa chỉ đỏ như 90 Thợ Nhuộm; 25 Đoàn Nhữ Hài, 62 Trần Quốc Toản; Trường Trung Vương, Trường Ngô Sĩ Liên – nơi đào tạo nhiều thế hệ học sinh yêu nước.

Nằm tại vị trí giao thoa giữa các khu vực có chức năng quan trọng, tiếp giáp trực tiếp với hồ Hoàn Kiếm, đồng thời nằm dọc trên các tuyến phố lớn như Tràng Thi - Hàng Bài - Phan Chu Trinh - Lý Thường Kiệt, kết nối chặt chẽ với các khu phố Pháp và vùng đô thị hiện đại đang phát triển, phường Cửa Nam là “giao điểm vàng” của những tinh hoa văn hóa, lịch sử, tín ngưỡng và kiến trúc Thăng Long - Hà Nội.

Trên địa bàn phường Cửa Nam dày đặc các di tích lịch sử văn hóa. Từ những địa chỉ đỏ như 90 Thợ Nhuộm – nơi Tổng Bí thư Trần Phú soạn Luận cương Chính trị; Nhà tù Hỏa Lò – biểu tượng cho tinh thần bất khuất của các chiến sĩ cách mạng; đến các công trình tôn giáo lâu đời gồm Chùa Quán Sứ (Trụ sở Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam), Nhà thờ Hàm Long, cụm di tích hồ Thiền Quang...

Cùng với đó là sự giao thoa của các công trình hiện đại như Rạp Tháng Tám, Nhà hát Hồ Gươm, Cung Văn hóa Hữu nghị và các biệt thự Pháp cổ nổi tiếng (Cửa Nam có hơn 400 biệt thự, chiếm 1/3 số công trình biệt thự Pháp ở Hà Nội)… Nổi bật nhất là Quảng trường Cách mạng tháng Tám với Nhà hát Lớn – công trình mang giá trị lịch sử, trung tâm tổ chức sự kiện và biểu diễn nghệ thuật sôi động ở Thủ đô.

Hay công trình biệt thự loại 1 số 51 Trần Hưng Đạo - nơi Bác Hồ và nhiều vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước từng đến thăm, làm việc với văn nghệ sĩ, cũng là nơi vua Bảo Đại từng ở khi ra Hà Nội làm việc. Tất cả những điều đó đã định hình phường Cửa Nam như một “bảo tàng mở ngoài trời” giữa lòng Hà Nội.

Thời gian qua, phường Cửa Nam định hướng tăng cường công tác xúc tiến thương mại, đầu tư và du lịch; quảng bá hình ảnh Cửa Nam trở thành không gian văn hóa - sáng tạo, điểm đến hấp dẫn trong lòng Thủ đô Hà Nội. Ngay từ những ngày đầu thành lập, phường Cửa Nam đã triển khai nhiều chương trình văn hóa nghệ thuật chất lượng cao như: “Phường Cửa Nam bước vào kỷ nguyên mới”; “Sợi chỉ thời gian”; “Cửa Nam giao hòa: Cửa ngõ văn hóa kết nối di sản, đổi mới sáng tạo”, “Em yêu phường Cửa Nam”,… để lại những dấu ấn đậm nét trong lòng Nhân dân và du khách.

“Phường tận dụng tối đa các nguồn lực của địa phương, gắn liền với thiết chế văn hóa của Trung ương và địa phương cho phát triển văn hóa như: tập trung nâng cao cảm thụ văn hóa nghệ thuật cho Nhân dân trên địa bàn, nhất là thế hệ trẻ; bảo tồn tối đa những công trình biệt thự, đặc biệt là trùng tu các biệt thực cổ tại 49 Trần Hưng Đạo và 46 Hàng Bài; đưa âm nhạc thính phòng đến với người dân thông qua những buổi biểu diễn âm nhạc (Salon Âm nhạc thính phòng - Tiếng vọng di sản tại biệt thự số 49 Trần Hưng Đạo); tổ chức hoạt động trưng bày, triển lãm, phát huy những mô hình sáng tạo mới; thực hiện dự án “Tu bổ hai bức Phù điêu ngoài trời tại phố Hàng Lọng” có tuổi đời gần 100 tuổi;… Từ đó định hình phường Cửa Nam thành một không gian sáng tạo của Thủ đô, nơi truyền thống và hiện đại cùng tồn tại, góp phần phát triển văn hóa, du lịch đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội rõ nét”, ông Phạm Tuấn Long nhấn mạnh.

Người dân Thủ đô tham quan trưng bày quy hoạch, kiến trúc khu phố cũ tại Vườn hoa Tao Đàn

Theo Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Cửa Nam, để hiện thực hóa khát vọng vươn lên và phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế đặc thù, Đảng ủy, HĐND, UBND phường xác định các định hướng trọng tâm trong thời gian tới: ưu tiên đầu tư phát triển hạ tầng trung tâm công nghiệp văn hóa từ việc chuyển đổi công năng, cải tạo, sửa chữa, nâng cấp cơ sở y tế, cơ sở giáo dục đào tạo và trụ sở cơ quan, đơn vị không còn hoạt động hoặc phải thực hiện việc di dời, trong phạm vi khu phát triển thương mại và văn hóa, khu vực phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng hoặc khu vực lân cận nhằm xây dựng hệ sinh thái văn hóa, sáng tạo, thúc đẩy các hoạt động thương mại, văn hóa.

Phường chú trọng tạo lập môi trường thuận lợi để đổi mới sáng tạo, phát triển hoạt động nghệ thuật, phát triển các sản phẩm, dịch vụ công nghiệp văn hóa của phường, kết hợp hài hòa, đảm bảo cân bằng giữa yếu tố văn hóa và thương mại, dịch vụ trong hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa; kết nối các hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa với các hoạt động đào tạo, phát huy giá trị di sản, du lịch và xuất khẩu văn hóa.

“Trung tâm công nghiệp văn hóa phường Cửa Nam dự kiến sẽ kết hợp hài hòa giữa giá trị quá khứ và hơi thở hiện đại. Phường sẽ hoàn thiện chính sách khuyến khích hợp tác công - tư, tạo điều kiện cho doanh nghiệp và cá nhân đầu tư vào các dự án nghệ thuật, phát triển sản phẩm văn hóa - du lịch có giá trị; tiếp tục phát triển dịch vụ hạ tầng, thiết chế văn hóa, kết hợp với các nhóm nghiên cứu của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch để sắp xếp, tổ chức lại không gian văn hóa, đặc biệt là không gian sáng tạo chuyên biệt; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và phổ cập kỹ năng số; đẩy mạnh quảng bá và xúc tiến du lịch văn hóa, tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật,… để Cửa Nam trở thành điểm đến hấp dẫn, trung tâm công nghiệp văn hóa quan trọng giữa lòng Thủ đô", ông Phạm Tuấn Long cho biết.

Lãnh đạo phường Cửa Nam tặng hoa chúc mừng các nghệ sĩ tham gia chương trình âm nhạc "Salon Âm nhạc thính phòng - Tiếng vọng di sản" tại biệt thự số 49 Trần Hưng Đạo

Xây dựng Cửa Nam thành “cửa ngõ sáng tạo” từ nghệ thuật cộng đồng

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương - Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam cho rằng, trong bối cảnh đổi mới quản lý mô hình đô thị và tinh gọn bộ máy hành chính 2 cấp, phường Cửa Nam nổi lên như một khu vực hội tụ sự kết nối mạnh mẽ giữa hệ thống di sản dày đặc, mạng lưới thương mại đa dạng và năng lực sáng tạo vượt trội. Với vị thế “cửa ngõ” kết nối phố cổ - khu di sản Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Cửa Nam không chỉ mang đậm dấu ấn lịch sử, văn hóa mà còn tiềm ẩn nguồn năng lượng sáng tạo cộng đồng, thể hiện qua khả năng vận dụng nghệ thuật và sáng tạo để hình thành một hệ sinh thái sáng tạo địa phương gắn kết truyền thống và hiện đại.

“Nghệ thuật cộng đồng được hiểu là hình thức sáng tạo do cộng đồng thực hiện, vì cộng đồng và trong không gian của cộng đồng. Nghệ thuật cộng đồng mang tính bao trùm và dân chủ, khuyến khích người dân, nghệ sĩ, học sinh, doanh nghiệp địa phương cùng sáng tạo. Chính sự tham gia này giúp ý chí sáng tạo tập thể được khơi dậy, chuyển hóa thành hành động và giá trị xã hội, qua đó tạo nên nền tảng cho một hệ sinh thái sáng tạo địa phương tự vận hành. Trên thế giới đã có nhiều mô hình thành công từ việc phát triển nghệ thuật cộng đồng, coi đây là “mạch sống” của đô thị sáng tạo - nơi người dân không chỉ thụ hưởng mà còn là chủ thể kiến tạo giá trị văn hóa. Tiêu biểu như các mô hình thành công như Koenji (Nhật Bản), Montmartre (Pháp), Talad Noi (Thái Lan)", PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương cho biết.

Từ đó, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương đề xuất mô hình “Phường sáng tạo Cửa Nam” mà trước hết cần kích hoạt từ ý chí cộng đồng và sự tham gia chủ động của người dân. Ở cấp độ phường, đặc biệt là phường có tính giao thoa như Cửa Nam, nghệ thuật cộng đồng có thể được xem là điểm khởi phát của hệ sinh thái sáng tạo, tạo sự kết nối di sản, con người và thể chế tương tác để đảm bảo các yêu cầu phát triển bền vững.

Trong đó, di sản và không gian đô thị là nền tảng, vừa là tài nguyên văn hóa, vừa là chất liệu nghệ thuật, có vai trò là nguồn cảm hứng và bối cảnh sáng tạo. Cộng đồng cư dân và nghệ sĩ là chủ thể sáng tạo và thực hành văn hóa. Công nghệ là công cụ kết nối, lưu giữ và lan tỏa giá trị văn hóa. Chính quyền giữ vai trò chất xúc tác, tạo cơ chế linh hoạt, khuyến khích nghệ sĩ, doanh nghiệp và người dân đồng hành phát triển.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương kỳ vọng phường Cửa Nam sẽ trở thành "phường nghệ thuật" hàng đầu Thủ đô và đất nước

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương cũng gợi mở việc hình thành “điểm sáng nghệ thuật cộng đồng”, như trục phố nghệ thuật, không gian trưng bày, chương trình giáo dục văn hóa cho thanh, thiếu niên - mô hình kết hợp giữa sáng tạo, du lịch và sinh kế bền vững. Đây là hướng tiếp cận hiện đại nhưng bắt rễ từ văn hóa bản địa, thể hiện tầm nhìn gắn kết giữa bảo tồn - sáng tạo - hội nhập.

“Khởi động của phường là khởi động của một thành phố. Mô hình Cửa Nam vì thế không phải là một thử nghiệm địa phương là còn là một gợi ý chính sách cho Hà Nội và các đô thị Việt Nam: phát triển văn hóa đô thị phải bắt nguồn từ trao quyền sáng tạo cho cộng đồng, để mỗi phường trở thành một tế bào tiến hóa sáng tạo của thành phố thiết kế sáng tạo Hà Nội”, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương đặt kỳ vọng.

An Nhiên